ە.ءبىرتانوۆ: بارلىق مەديتسينالىق مەكەمەلەر جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنىڭ فورماتىندا جۇمىس ىستەيدى

"الماتىداعى دارىگەرلەردىڭ جاپپاي ۆيرۋس جۇقتىرۋى – ءبىز الدىن-الا بولجاعان، كۇتكەن جاعداي"

– ەلجان امانتايۇلى, Covid-19 ۆيرۋسىمەن كۇرەس كەزىندە ەمدەۋ الگوريتمى قاي ەلدىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ جاسالدى؟

– ءبىز حالىقارالىق حاتتامالار مەن تەحنولوگيالاردى قولدانىپ وتىرمىز. اتاپ ايتقاندا، دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ۇسىنىسى، Covid-19 ۆيرۋسىمەن ناتيجەلى كۇرەسكەن قىتاي، وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرىنىڭ تەحنولوگياسىنا سۇيەنىپ وتىرمىز.

– الماتىلىقتار العاشقىدا كوروناۆيرۋسپەن جاقسى كۇرەسىپ كەلە جاتقان ەدى. الايدا، جاعداي ءبىر كۇندە كۇرت وزگەرىپ كەتتى. بۇعان نە اسەر ەتتى، نە نارسە نازاردان تىس قالدى؟

– ءبىر-اق كۇندە جاعداي وزگەرىپ كەتتى دەپ ايتا المايمىن. الماتى جانە باسقا قالالاردا ۆيرۋستىڭ تارالۋ قارقىنى وسىلاي بولاتىنى الدىن-الا بولجانعان ەدى. ءبىز بۇل ۆيرۋس جۇقپالى، ادامنان ادامعا جۇعادى دەپ العاشقى كۇننەن-اق ايتىپ كەلە جاتىرمىز. سوندىقتان، قازاقستاندا ەپيدەميا باستالعان كەزدە ۆيرۋستىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىستا تارالۋ قارقىنىن بارىنشا ازايتۋدى ماقسات ەتتىك. كارانتين ۆيرۋس جۇقتىرعان ادامداردىڭ كۇرت كوبەيىپ كەتپەۋىنە جاقسى ىقپال ەتتى. وسىلايشا، الماتىدا ۆيرۋستىڭ جۇعۋ كورسەتكىشىن 1 پايىزعا دەيىن ازايتتى. ءبىر كۇندە Covid-19 جۇقتىرعان ءبىر عانا ناۋقاس تىركەلگەن كۇندەر دە بولدى.

بۇدان كەيىن ءبىز جۇمىسىمىزدىڭ ەكىنشى كەزەڭىن، ۆيرۋس تارالعان قاۋىپتى ايماقتاردى انىقتاۋ كەزەڭىن باستاپ كەتتىك. ياعني، كارانتين كەزىندە دە جۇمىستان قول ۇزبەگەن سالا ماماندارى، مەديتسينا، قۇقىق قورعاۋ ورگانى، ءوندىرىس ورىندارى قىزمەتكەرلەرىن، سونداي-اق، ارداگەرلەر ءۇيىنىڭ قارتتارىن تەكسەردىك. تەكسەرۋ جۇمىستارى الماتىدا وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن باستالدى.

سوندىقتان، الماتىداعى كوپتەگەن دارىگەرلەردىڭ ۆيرۋس جۇقتىرۋى – ءبىز الدىن-الا بولجاعان، كۇتكەن جاعداي. ارينە، ءبىزدى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ۆيرۋس جۇقتىرۋى جيىلەپ كەتكەنى قىنجىلتادى. قانشا تىرىسقانىمىزبەن، مۇنىڭ الدىن الا الماۋشى ەدىك. الەمنىڭ باسقا ەلدەرىندە دە كۇن سايىن قانشاما ۆيرۋس جۇقتىرعان دارىگەرلەر تىركەلىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ءبىر جاعىنان، بۇل تابيعي پروتسەسس دەگەنىمىزبەن، ەكىنشى جاعىنان بۇل توتەنشە جاعداي دەر ەدىم. باستىسى، ءبىز وسى ماسەلەنى زەرتتەپ، سەبەپ-cالدارىن انىقتاپ، جاعدايدىڭ قايتالانباۋىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك.

ەپيدەميانىڭ ءاربىر كەزەڭىنە ارنالعان وزىندىك تاكتيكاسى بار. ماسەلەن، ءبىز قاڭتار ايىندا باسقاشا شەشىمدەر قابىلدادىق، اقپان ايىندا مۇلدەم بولەك باعىتتا جۇمىس ىستەدىك دەگەندەي. بۇل تاكتيكا ۆيرۋستىڭ الەمدە جانە قازاقستاندا تارالۋ قارقىنىنا تىكەلەي تاۋەلدى.

ءدال قازىر ءبىز ەپيدەميانىڭ كەلەسى كەزەڭىنە كوشىپ جاتىرمىز. اتاپ ايتقاندا، الماتى مەن نۇر-Cۇلتاندا ۆيرۋس جۇقتىرعاندارمەن جۇمىس ىستەۋگە تەك جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىن ەمەس، باسقا دا اۋرۋحانالاردى تارتىپ جاتىرمىز. ايماقتارداعى كوپسالالى اۋرۋحانالاردى جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنىڭ فورماتىندا جۇمىس ىستەۋگە لايىقتاپ جاتىرمىز.

– بۇگىن الماتىنىڭ ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحاناسىندا 182 مەديتسينا قىزمەتكەرىنىڭ Covid-19 جۇقتىرعانى بەلگىلى بولدى. ولاردىڭ بارلىعى ءبىر مەكەمەدە جۇمىس ىستەيدى. الماتى قالاسىنىڭ باس سانيتار دارىگەرى ايزات مولداعاسىموۆا "دارىگەرلەر وزدەرى قورعانبادى" دەسە، دارىگەرلەر كەرىسىنشە سانيتار دارىگەردى سوتقا بەرگىسى كەلدى. ءسىزدىڭ پىكىرىڭىز قانداي؟ قاتەلىك قايدان كەتۋى مۇمكىن؟ تەكسەرۋ جۇمىستارىنىڭ العاشقى ناتيجەسى بار ما؟

– قىزمەت جانە تاۋارلاردىڭ قاۋىپسىزدىك باقىلاۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرحان سادۋاقاسوۆ كەشە وسى ماسەلەنى تەكسەرۋگە كىرىستى. ارينە، بۇل جەڭىل جاعداي ەمەس، تىڭعىلىقتى تەكسەرۋدى تالاپ ەتەدى. قاجەت بولسا، بۇل ماسەلەنى ارنايى مەملەكەتتىك ورگانداردى قاتىستىرا وتىرىپ زەرتتەيمىز. ال سانيتارلىق دارىگەرلەردىڭ مىندەتى – وسىنداي جاعدايدى زەرتتەپ، سەبەپتەرىن حالىققا جەتكىزىپ، قاجەتتى شارالار ەنگىزۋ. بۇل كوروناۆيرۋس اۋرۋحانادا تارالىپ وتىرعان ءبىرىنشى جاعداي ەمەس. بۇدان بۇرىن نۇر-سۇلتان، اتىراۋ، پاۆلودار قالالارىندا مەديتسينا سالاسىنىڭ ماماندارى جۇمىس كەزىندە ۆيرۋس جۇقتىرعان-دى. شىنىن ايتۋ كەرەك، ەلىمىزدەگى اۋرۋحانالار وسىنداي جاعدايعا ءبىرازدان بەرى دايىندالعان بولاتىن. قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاۋ - ءاربىر مەديتسينا مامانىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى. ول ءۇشىن ارنايى الگوريتم بەكىتىلگەن. قازىر سول الگوريتم بويىنشا جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنىڭ ماماندارىن وقىتىپ، نۇسقاۋلىق جاساپ جاتىرمىز.

"ۆيرۋستىڭ تارالۋ كەزەڭىنە قازاقستانداعى قالالار مەن ەلدىمەكەندەردىڭ اراقاشىقتىعى دا اسەر ەتىپ وتىر"

– "ەپيدەميا شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەن كەزدە ۆيرۋستى جۇقتىرعاندار سانى 3500-گە دەيىن جەتەدى" دەگەن بولجام ايتقان ەدىڭىز. وسى بولجام قازىر وزگەردى مە؟ ەپيدەميانىڭ شارىقتاۋ شەگى مەن قارقىنى باسەڭدەيتىن كەزەڭ قاي ۋاقىتقا سايكەس كەلۋى مۇمكىن؟

– ءبىز ء"ساۋىردىڭ ورتا شەنىندە ەپيدەميا شارىقتاۋ شەگىنە جەتەدى" دەپ بولجاعان بولاتىنبىز. قازىر وسى كەزەڭنەن ءوتىپ جاتىرمىز. الەم ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى بويىنشا، ءدال وسى كەزەڭدە حالىقتى تەستتەن وتكىزۋ پروتسەسى بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلەدى. ۆيرۋس تارالىپ جاتقان نەگىزگى ايماقتار بەلگىلى بولعاننان كەيىن ونىڭ تارالۋ قارقىنى دا باسەڭدەيدى. جالپى العاندا، "ناۋرىز، ءساۋىر، مامىر ايلارىندا ۆيرۋس جۇقتىرعاندار سانى 3 000 مەن 3 500 ارالىعىندا بولادى" دەپ بولجاعان ەدىك. قازىر دە وسى بولجامعا سۇيەنىپ وتىرمىز. ۆيرۋستىڭ تارالۋ كەزەڭىنە قازاقستانداعى قالالار مەن ەلدىمەكەندەردىڭ اراقاشىقتىعى دا اسەر ەتىپ وتىر. ۇلكەن قالالاردا ەپيدەميانىڭ شارىقتاۋ شەگى تۇسپا-تۇس كەلگەنىمەن، قالعان ايماقتاردا ۆيرۋس بىردەي ۋاقىتتا تارالىپ، انىقتالىپ جاتقان جوق. سايكەسىنشە، ءار ايماق ۆيرۋس تارالۋىنىڭ شارىقتاۋ شەگىن باسىنان وتكەرەدى.

– ءسىز ايتقان بولجامنىڭ ۇشتەن بىرىنە جەتكەن جوقپىز. بىراق، الماتىنىڭ وزىندە قازىر 380 ناۋقاس تىركەلسە، ونىڭ 57 پايىزى – دارىگەر. وسى جەردە دارىگەرلەر ۇلەسى نەگە تىم كوپ؟ سەبەبىن تۇسىندىرە الاسىز با؟

– بۇل – ينفاركت، وبىر ەمەس، ينفەكتسيالىق اۋرۋ. ۆيرۋس جۇقتىرعان ناۋقاس اۋرۋحاناعا كەلىپ، دارىگەرلەرمەن، مەدبيكەلەرمەن بايلانىسقا تۇسەدى. مەديتسينالىق مەكەمەدە قاجەتتى قاۋىپسىزدىك شارالارى ەنگىزىلمەسە، ينفەكتسيانىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى اراسىندا تارالۋ ىقتيمالدىعى وتە جوعارى.

– ۆيرۋس جۇقتىرعاندار اراسىندا تراۆموتولوگ، گينەكولوگ، حيرۋرگتەر بار ەكەن. ولار Covid-19 جۇقتىرعانداردى ەمدەۋمەن اينالىسپايدى. ەندەشە، ولار ۆيرۋستى قايدان جۇقتىرعان؟

– كوپسالالى اۋرۋحاناداعى ماماندار الدىنا كەلگەن ەمدەلۋشىدەن ۆيرۋس جۇقتىرۋى مۇمكىن. اۋرۋحاناعا ءبىر عانا ناۋقاس كەلگەننىڭ وزىندە ول از ۋاقىت ىشىندە ءبىرتالاي قىزمەتكەرگە ۆيرۋس جۇقتىرىپ كەتە الادى. Covid-19 ۆيرۋسىنىڭ قانداي جۇقپالى ەكەنىن كورىپ وتىرسىزدار. بۇل كەز كەلگەن دارىگەر ەمدەي الاتىن تۇماۋ ەمەس.

وسى رەتتە مەديتسينا سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنەن ءبىز كۇندەلىكتى ەلەكتروندى پوشتاعا، چاتقا جىبەرىپ وتىراتىن دايدجەستى وقىپ، قاداعالاپ وتىرۋىن سۇرايمىن. ماسەلەن، بۇگىن جاڭا حاتتاما بەكىتىلدى. ول جەردە عىلىمي دالەلدەنگەن تەحنولوگيالار تۋرالى ايتىلعان. بۇل ۆيرۋس بىزگە كەلمەيدى دەپ ويلاماڭىزدار، ارىپتەستەر! ءبىزدىڭ ارقايسىسىمىز كوروناۆيرۋس جۇقتىرعان ناۋقاستى ەمدەۋگە تولىقتاي دايىن بولۋىمىز قاجەت. سول سەبەپتى بۇگىننەن باستاپ قازاقستانداعى بارلىق ەمحانالار، اۋرۋحانالار، ستاتسيونارلار جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنىڭ فورماتىندا جۇمىس ىستەيدى دەگەن شەشىم قابىلدادىق.

– 12-اۋرۋحانانىڭ بۇگىننەن باستاپ ەكس-باسشىسى سانالاتىن الماز جۇباشەۆ الەۋمەتتىك جەلىگە جازعان جازباسىندا "قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ بۇيرىعىمەن پۋلمونولوگيالىق جانە رەسپيراتورلى ۆيرۋستىق اۋرۋى بار ناۋقاستاردى قابىلدادىق. ءبىزدىڭ بۇل ناۋقاستاردى قابىلداماۋىمىزعا نەگىز بار ەدى. "بۇل جارىلاتىن مينا سەكىلدى" دەگەن ەسكەرتپەلەرىمىزدى ەسكەرمەدى" دەپ جازدى. 12-اۋرۋحانادا ىستەيتىن دارىگەرلەر دە وسى پىكىردى قۇپتايدى. مۇنداي پروۆيزورلىق ورتالىقتى باسقا جەردەن اشۋعا مۇمكىندىك بولمادى ما؟

– پروۆيزورلىق ستاتسيونار اشۋ - وتە دۇرىس شەشىم. الايدا، وعان تىڭعىلىقتى دايىندىق كەرەك. ەپيدەميا باستالعاندا الماتى قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا سول تۋرالى ءوزىمىز ۇسىنىس جاساعان ەدىك. ول ءىستى تەزىرەك باستاۋ كەرەك ەدى، الايدا، سوزىلىپ كەتتى. ال، 12-اۋرۋحانادا بولعان جاعدايدى ارنايى كوميسسيا تەكسەرىپ، قورىتىندىسىن شىعارادى دەپ ويلايمىن.

"مەن كوروناۆيرۋسپەن بەلسەندى تۇردە كۇرەسسە دە، ۇستەمە اقىسىز قالعان ءاربىر مەديتسينا قىزمەتكەرىنىڭ قۇقىعىن قورعايمىن"

– بىزگە قازاقستاننىڭ ءارتۇرلى ايماعىنان دارىگەرلەر حابارلاسىپ، پروبلەماسىن ايتىپ جاتىر. ماسەلەن، تاراز بەن نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرى بۇرىن كيىلگەن كيىمدى قايتادان كيۋگە ءماجبۇر ەكەندەرىن ايتادى. ال، قاراعاندىلىق دارىگەرلەر ۇستەمە اقىنى ءالى الماعاندارىن ايتىپ، مۇڭ شاقتى. وسى ۋاقىتقا دەيىن وزىڭىزگە دە تالاي دارىگەرلەر شاعىمىن ايتتى. وسى ارىپتەستەرىڭىزگە نە ايتار ەدىڭىز؟

– دارىگەرلەردىڭ وتىنىشىنە قۇلاق اسۋ ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇردىق. مەنىڭ قاراماعىمدا 240 مىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرى جۇمىس ىستەيدى. مەن ولاردىڭ ەڭبەگىن قاتتى قادىرلەيمىن. قولىمدا مۇمكىندىك بولسا، بارىنە ارنايى سىياقى تاعايىندار ەدىم. الايدا، قازىرگى جاعدايدا ول مۇمكىن ەمەس. ناۋرىز ايىندا 20 مىڭداي قىزمەتكەرگە ۇستەمە اقى بەرىلدى. ءساۋىر ايىندا ەپيدەميامەن كۇرەسكە كوپ ماماندار اتسالىسقاندىقتان، ۇستەمە اقىنى الاتىن دارىگەرلەر سانى دا كوبەيەدى. ولاردىڭ ىشىندە جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرى دە بار. مەن كوروناۆيرۋسپەن بەلسەندى تۇردە كۇرەسسە دە، ۇستەمە اقىسىز قالعان ءاربىر مەديتسينا قىزمەتكەرىنىڭ قۇقىعىن قورعايمىن.

– دەگەنمەن، سوڭعى اپتادا رەداكتسيامىزعا "بىزگە نەگە ۇستەمە اقى تولەنبەيدى؟" دەپ جەدەل جاردەم، اۋرۋحانالاردان كوپ قىزمەتكەرلەر حابارلاستى. مىسالى، ۇلتتىق ساراپتاما ورتالىعىندا اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالارمەن جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەر وزدەرىن نەگە III توپقا جاتقىزعانىن تۇسىنبەي دال. ينفەكتسيالىق اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرىنە تۇسكەن ماردىمسىز ۇستەمە اقىعا قاتىستى ءوزىڭىز "قاتەلىك كەتتى، تۇزەيمىز" دەپ مالىمدەمە جاسادىڭىز. بىراق، جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە كولەمى كوبىنە 1 تەڭگە 64 تيىن، 1 تەڭگە 45 تيىن، 113 تەڭگە، 30 مىڭ تەڭگە بولاتىن ۇستەمە اقى ءتۇسىپتى. بۇل جاعدايدى قالاي تۇسىندىرەسىز؟

– دارىگەرلەر قاي جەردە، قانشا ستاۆكامەن، قانشا ساعات جۇمىس ىستەدى؟ وسىنىڭ ءبارىن جەرگىلىكتى كوميسسيا انىقتاپ، قاراستىرۋى قاجەت. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بۇل كوميسسيانىڭ قۇرامىنا كىرمەيدى.

– قازاقستاندا دارىگەرلەر كوروناۆيرۋس جۇقتىرعان ناۋقاستى ەمدەۋدەن باس تارتقان جانە مەملەكەتتەن 2 ميلليون تەڭگە ۇستەمە اقى الۋ ءۇشىن ادەيىلەپ وزىنە ۆيرۋس جۇقتىرعان جاعدايلار كەزدەستى مە؟

– مۇنداي جاعدايلار بىزدە تىركەلگەن جوق. كەرىسىنشە، ۆيرۋس جۇقتىرعانداردى تەگىن ەمدەۋگە ەرىكتى تۇردە كەلىسىپ وتىرعان دارىگەرلەر كوپ. سوندىقتان، بىزدە كادر تاپشىلىعى سەزىلىپ وتىرعان جوق.

– نەگە مەديتسينا مەكەمەلەرىندە ءتۇسىرىلىم جاساۋعا تىيىم سالىندى؟ بۇل اقپاراتتى تولىققاندى بەرۋگە بوگەت ەمەس پە؟ سونداي-اق، دارىگەرلەردى جۋرناليستەرگە سۇحبات بەرگەنى ءۇشىن جازالاۋ قانشالىقتى ورىندى؟ مىسالى، ءبىزدىڭ ارناعا سۇحبات بەرگەن جەدەل جاردەم ديسپەتچەرلىك ءبولىمىنىڭ ماماندارى تەلەارناعا شىققانى ءۇشىن باسشىلارى 100 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىناتىنىن ايتتى دەپ الاڭداپ وتىر. بۇعان نە دەيسىز؟

– مەنىڭ ويىمشا، قازىرگى جاعداي مۇنداي اشىقتىققا ۋاقىت جوق. ەپيدەميالىق جاعداي بولعاندىقتان، ناۋقاستاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءبىرىنشى ورىندا. مەديتسينا قىزمەتىنىڭ ساپاسىنا قاتىستى شاعىم، سۇراقتار بولسا، ءار وڭىردە سوعان جاۋاپ بەرەتىن ارنايى مەملەكەتتىك ورگاندار بار. ال، الەۋمەتتىك جەلىگە جازىلعان دۇنيەلەر زاڭ بويىنشا قارالمايدى. ونىڭ ارقايسىسىن تەكسەرۋگە دە مۇمكىندىگىمىز جوق. ال، ارنايى مەملەكەتتىك ورگانداردا فاكتى رەتىندە تىركەلسە، ءبىز ونى مىندەتتى تۇردە قارايمىز. بۇل زاڭدا جازىلعان.

informburo.kz