بۇگىنگى تاڭدا ءبىز بىلەتىن اقپارات كوزدەرىندە «قىتاي ۆيرۋستى اۋىزدىقتاي بىلگەن العاشقى ەل جانە ونىڭ ادامي شىعىنى دا از، بار بولعانى 3300» دەپ كورسەتەدى. بۇل اقپاراتتى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى دا رەسمي مالىمدەدى. ول جاعى تۇسىنىكتى دە. رەسمي قىتاي بيلىگى قانداي اقپارات بەرەدى، سول اقپاراتتى تاراتۋى ءتيىس. الايدا ء"بىر جارىم ملرد حالقى بار ەلدە قالايشا ءۇش مىڭ ادام عانا كوز جۇمدى" دەگەن سۇراق تەك ءبىزدى ەمەس، قىتايلاردىڭ وزدەرىن دە ويلاندىراتىنى انىق. ءتىپتى وسى تاقىرىپتى ءداپ قازىر قىتايدىڭ ءار پروۆينتسياسىندا ميلليونداعان ادام كەشكى اس بارىسىندا تالقىلاپ وتىرعانىنا دا سەنىمدىمىن. تەك اشىق ايتا المايدى. ويتكەنى توتاليتارلىق ەلدە اۋىزدى اشۋ قولعا كىسەن، شەكەگە تاپانشا تاقاۋمەن اياقتالاتىنىن جاقسى تۇسىنەدى. سونىمەن قىتايدا راسىمەن قانشا ادام كوز جۇمۋى مۇمكىن؟
قىتايدىڭ ۋحان قالاسىندا ۆيرۋس ءورشىپ تۇرعان ساتتە، قوقىس ورتەۋ زاۋىتتارى كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەدى. بۇل جاعدايدى قىتاي بيلىگى «ۇيدە كارانتيندە وتىرعان حالىقتىڭ قوقىستارىن ورتەپ جاتىرمىز» دەپ تۇسىنىك بەردى. الايدا ۋحان تۇرعىندارىنىڭ مالىمەتىنشە، قالادا جەتى ءتۇرلى كرەماتوري جۇمىس ىستەگەن. بۇل تۋرالى اعىلشىن ءتىلدى سايتتار دا، قىتاي بيلىگىنىڭ ءوزى دە جازدى. رەسمي بەيجىڭ «قالاداعى يت پەن مىسىقتى ۆيرۋس تاراتۋى مۇمكىن دەگەن كۇدىكپەن ەكپە ارقىلى ءولتىرىپ، ارتىنشا ولاردى وسى كرەماتوريلەردە ورتەپ وتىردىق» دەدى. ال كۇدىكشىل باتىس ارينە ول اقپاراتقا سەنە قويمادى. سونىمەن قاتار بۇل كرەماتوريلەردە ۆيرۋستان كوز جۇمعان جانداردى دا جاقتى. بۇل حاتتاماعا ساي ەدى. قىتاي بيلىگى بارلىعى ۋحاندا 2570 ادام كوز جۇمىپ، دەنەلەرى وتقا جاعىلدى دەيدى.
ەندى مىنە ۋحان قالاسىندا ۆيرۋس توقتاعاننان كەيىن، ۆيرۋستان كوز جۇمعانداردىڭ تۋىستارىنا ولاردىڭ كۇلدەرى ارنايى قوراپشاعا سالىنىپ، بەرىلە باستادى. ۋحان قالاسى مەن ونىڭ جانىنداعى ءۇش ءىرى حانكوۋ، ۋچان جانە حانيان قالالارىنداعى جەرلەۋ بولىمشەلەرىنىڭ الدىنا قايتىس بولعانداردىڭ تۋىستارى كەلىپ، كۇل سالىنعان قوراپشالاردى الىپ كەتۋدە.
جەرگىلىكتى حالىق كۇل سالىنعان قوراپشالار مەن رەسمي ستاتيستيكا اراسىندا سايكەسسىزدىك بارىن بىردەن بايقاعان. مىسالى Caixin.com سايتى حانكوۋ قالاسىنداعى جەرلەۋ بولىمىنە ءبىر كۇندە 5000 كۇل سالۋ قوراپشاسى جەتكىزىلگەنىن ايتادى. بۇل جالپى ەپيدەميادان قايتىس بولعانداردىڭ سانىنان ەكى ەسە كوپ.
جەرگىلىكتى جۋرناليستەر جالپى ۋحانداعى جەتى جەرلەۋ بولىمشەلەرى كۇنىنە 3500 كۇل سالىنعان قوراپشالاردى بەرىپ جاتقانىن ايتادى. قىتايدىڭ ءداستۇرلى مەرەكەلەرىنىڭ ءبىرى سانالاتىن Qing Ming مەيرامىنا دەيىن، ولار بارلىق قوراپشالاردى تاراتىپ ۇلگەرەتىنىن مالىمدەدى. ياعني 23-ناۋرىزدا باستالعان پروتسەسس 5-ساۋىردە اياقتالادى. بۇل ارالىقتا لوگيكاعا سالساق شامامەن 42000 ادام كۇلى سالىنعان قوراپشالار تاراتىلادى دەپ كۇتىلۋدە دەيدى جۋرناليستەر.
ال ەكىنشى ءبىر مالىمەتكە سۇيەنسەك، ۋحان قالاسىنداعى 84 پەش 24 ساعاتتا 1560 ادامدى وتقا جاعا الادى. دەمەك 46800 ادام كوز جۇمدى دەگەن تۇجىرىم جاسايدى.
RFA (ازات راديو باسىلىمى) بەرگەن پىكىرىندە سۋن لينان ەسىمدى ۋحان تۇرعىنى قالادا ونداعان مىڭ ادام كارانتين ساتىندە ەم الا الماي، ءوز ۇيلەرىندە كوز جۇمعانىن، قازىر جەرلەۋ بيۋروسىنىڭ الدىندا كۇل تولى قوراپتى الۋعا حالىقتىڭ مىڭداپ بارىپ جاتقانىن جەتكىزگەن.
تاعى ءبىر تۇرعىن چەن ياوحۋەي بيلىكتىڭ جەرلەۋ ءراسىمىن وتكىزۋشى تۋىستارىنا 3000 يۋان بەرىپ، ءتىس جارماۋىن تالاپ ەتىپ جاتقانىن ايتقان.
جالپى قىتاي قانداي جاعداي بولماسىن، ءوزىنىڭ ادامي شىعىنىن ەسەلەپ ازايتىپ كورسەتەتىن مەملەكەت. جالپى بۇل تەك قىتايعا عانا ەمەس، بارلىق توتاليتارلىق ەلدەرگە ءتان قۇبىلىس. شىعىننىڭ كوپ بولۋى - مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ السىزدىگى رەتىندە قابىلداناتىن قاعيدا دەپ تۇسىنەدى. سول سەبەپتى دە قىتاي مادەني توڭكەرىستەگى، ازامات سوعىسى مەن ەكىنشى دج سوعىستاعى، ماونىڭ قاتەلىگىنەن ورىن العان اشتىقتاعى، تيانانمەن الاڭىندا ورىن العان وقيعاداعى، كورەي سوعىسى مەن ۆەتنامعا باسىپ كىرگەندەگى شىعىنىن ناقتى ايتقان ەمەس. ەسەلەپ ازايتىپ كورسەتكەن. ءتىپتى كونتسلاگەرلەردىڭ بارىن كۇللى الەم قيناپ، ارەڭ مويىنداتتى. ونىڭ وزىندە "ساياسي تاربيەلەۋ لاگەرلەرى", "وقىتۋ ورتالىقتارى" دەپ اتادى.
قىتاي مەن شىندىق قاراما-قايشى ۇعىم. سول سەبەپتى دە اسىلىندا ءبىز بۇل ىندەتتەن قىتايدا قانشا ادام كوز جۇمعانىن ەشقاشان بىلە الماسپىز. ون مىڭ، ءجۇز مىڭ، ءتىپتى ميلليون بولار. انىعىن ءبىر اللا مەن سي تسزينپين بىلەدى.
اسحات قاسەنعالي
