"قازاقستاننىڭ جاعدايى قيىن"-ساراپشى

2352
Adyrna.kz Telegram

"Bank of America Corp" وتكەن اپتادا "قارجى داعدارىسىنىڭ كەلەسى تولقىنى جاقىنداپ قالدى" دەگەن اقپارات تاراتتى: ارتىنشا مۇناي باعاسى 18 پايزعا، سونان سوڭ 31 پايىزعا ارزانداپ شىعا كەلدى. ساراپشىلار بۇل جولى قازاقستان وتە قيىن جاعدايمەن بەتپە-بەت قالعانىن اشىق ايتا باستادى: ينتەرۆەنتسيا جاساپ، تەڭگەنى قولدان ۇستاپ تۇرماققا كىرىسسە، ىشكى رەزەرۆتىڭ ءبارى رەسەيگە كەتىپ، ۇلتتىق قوردىڭ ءتۇبى كورىنىپ قالادى. سەبەبى رەسەي، ءرۋبلىن جاساندى تۇردە ۇستاپ تۇرۋعا نيەت تانىتىپ وتىرعان جوق. رەسەيدىڭ ورتالىق بانك بۇگىن  رەسەي دوللار ساتىپ المايدى دەگەن حابار تاراتىپ جاتىر. ۇلتتىق بانكتىڭ ەندىگى بەتالىسى رەسەيدىڭ ۇستانىمىنا قاراپ ايقىندالاتىنى انىق، كەلەر اپتانىڭ جارتىسىن ءبىزدىڭ ەل اقش دوللارى مەن تەڭگە ءدالىزىن 400نەمەسە ودان دا جوعارى باعاممەن قارسى الادى نەمەسە ۇلتتىق قورعا تاعى دا اۋىز سالادى. ەكىنىڭ  ءبىرى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇگىن تۇسكە دەيىن اق وردا دا شۇعىل كەڭەس وتكىزىپ، جاڭا ەكونوميكالىق، قارجىلىق ساياساتىمىزدى تاعى ءبىر پىسىقتاپ الدى.  قازاقستان ءتارىزدى مۇناي-گازعا تاۋەلدى دامۋشى ەلدەردىڭ نارىعى جىل سايىن قىسقارىپ، جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىم شىعارۋمەن اينالىساتىن كومپانيالاردىڭ اكتسيالارى قىمباتتاپ بارادى. مۇنداي جاعدايدا ينۆەستورلار قايتارىمى كۇماندى جوبالاردى ەمەس، بولاشاعى مول كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الاتىنى  ، رەسەيلىك قارجى ومبۋدسمەنى پاۆەل مەدۆەدەۆ بۇگىن   nation-news.ru جۋرناليسىنە بەرگەن سۇقباتىندا اق ءۇي بۇل جولى داعدارىستى قولدان جاساپ، وعان الەمدى ادەيى يتەرمەلەپ وتىر دەپ سالدى.  "Bank of America Corp" ساراپشىلارى رەسەيدىڭ دەفولتى ەمەس، بۇكىلالەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىستى ايتىپ وتىر. ونداي داعدارىس بولسا، ءبىراز مەملەكەتتەر سياقتى ءبىزدىڭ ەل دە ونىڭ زاردابىن سەزەتىن بولادى. رەسەيدىڭ الەمدىك نارىققا ەكسپورتتاپ وتىرعان گاز، قورعاسىن سياقتى شيكىزات رەسۋرستارىنىڭ باعاسى تومەندەپ كەتتى. بۇل بىزگە اۋىر تيەدى.  دەگەنمەن، 98-دەگى دەفولتتى ەسكە السا، ءالى كۇنگە دەيىن ەكونوميستەر شىرت ۇيقىدان شوشىپ ويانادى  ال 1998, 2008 جىلعى داعدارىستىڭ سالدارى ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن رەسەي ارقاسىنا قاتتى باتقانىن ءالى ەشكىم ۇمىتقان جوق.

سوڭعى كەزدەگى داعدارىستىڭ تولقىنىن بىرەۋلەر شەكسىزدىكتى، ەندى بىرەۋلەر ساتسىزدىكتى بىلدىرەدى دەيتىن سەگىز سانىمەن بايلانىستىرىپ (1998, 2008, 2018), ونى بولماي قويمايتىن ەۆوليۋتسيالىق قۇبىلىسقا تەڭەپ قويعاندار دا بار. ال ەكونوميستەر بولسا، ەكونوميكانىڭ ءوز زاڭدىلىعى بارىن جانە سول زاڭدىلىققا تاۋەلدى ەكەنىن ايتادى. "سول سەبەپتى ءار 10 نەمەسە 20 جىل سايىن ونىڭ قايتالانىپ وتىرۋى دا زاڭدى قۇبىلىس" دەپ سەندىرگىسى كەلەدى.

EG.RU اگەنتتىگىندە ورتالىق ازيا جانە رەسەي تاقىرىبىن ءجيى ساراپتايتىن ەكونوميست دەنيس وۆسيەنكو بىزبەن اڭگىمەسىندە 2008 جىلعى داعدارىستىڭ مۇلدەم باسقا سەبەپتەردەن بولعانىن ايتادى. ول سەبەپتەردىڭ ىشىندە ەكونوميكاداعى پروبلەما تۋدىرىپ وتىرعان كوبىك اكتيۆتەر بار. بانكتەردە قۇندى قاعازداردىڭ جيناقتالىپ قالعانى سونشالىقتى، ونىڭ قۇنىن انىقتاۋ مۇمكىن بولماعان.

قىرىم تۇرعاندا الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ رەسەيگە قىرىن  قارايتىنى و باستا بەلگىلى ەدى.  رەسەيلىك ساراپشى دەنيس وۆسيەنكو   قازاقستاندىق جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە  داعدارىستىڭ اسەرىن سەزەتىنىمىزدى ايتتى. «بىراق 2008 جىلعى داعدارىستى قازىرگى كەزەڭمەن سالىستىرۋعا بولمايدى. ەاەو نەمەسە ءار مەملەكەتتەردىڭ ىشكى مۇمكىندىگى ارقىلى داعدارىستىڭ ىقپالىن السىرەتۋگە بولادى» دەيدى دەنيس وۆسيەنكو .

قازاقستاندىق ساراپشى-قارجىگەر ءىلياس يساەۆتىڭ ايتۋىنشا، اقش-تىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەنى جوعارىلاتۋى نەمەسە تومەندەتۋى باياعىداي وينامايدى. ويتكەنى، بۇرىن بۇكىلالەمدىك ەكونوميكا زاڭدىلىعىنا اقش دوللارىنىڭ ىقپالى زور بولسا، قازىر بۇل كورسەتكىش 47 پايىزعا دەيىن تومەندەپ كەتتى. اقش-تىڭ نىساناسىنا ءىلىنىپ وتىرعان رەسەي فەدەراتسياسىنداعى قۇندى قاعازدار مەن وبليگاتسيالاردىڭ 40 پايىزى ەۋرومەن ساقتالعان. بۇل رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ اقش دوللارىنا تاۋەلدىلىگى ازايىپ بارادى دەگەندى بىلدىرەدى.

ءىلياس يساەۆ وسى رەتتە الەمدىك داعدارىس دەگەندى اقش-تىڭ ىشكى داعدارىسى دەپ اتاۋ دۇرىس ەكەندىگىن ەسكەرتىپ ءوتتى. سەبەبى اقش-تىڭ سانكتسيالار سوعىسى تەك رەسەيگە ەمەس، ساۋدا سوعىسى ارقىلى قىتايعا قاراي دا ويىسا باستادى. ال قىتاي شاڭقاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى (شىۇ) ارقىلى الەم ەلدەرىنىڭ 70 پايىزىن وزىنە قاراي يكەمدەۋگە باعىت الدى. شىۇ سوڭعى سامميتىندە ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ دە، باقىلاۋشى ەلدەردىڭ دە قاتارى ارتتى. بۇل تەندەنتسيا قىتاي ءيۋانىنىڭ الەمدىك ۆاليۋتا دارەجەسىنە كوتەرىلىپ، اقش دوللارىمەن تەكەتىرەسەتىن كەزىن جاقىنداتىپ كەلە جاتىر.

رەسەيلىك ساراپشى كسەنيا يۋداەۆا قۇنى 200 ملرد رۋبلدەن اساتىن وبليگاتسيا ساتىلىپ، ونى يەلەنگەندەر سانى 34,5 پايىزدان 31 پايىزعا دەيىن ازايىپ كەتكەنىن ايتتى. بىراق، ونىڭ ويىنشا، بۇل فاكتور ەلدىڭ ينۆەستيتسيالىق كليماتىنا اسەر ەتە الماپتى.  ال "Emerging Portfolio Fund Research (EPFR)" ساراپتاۋ ورتالىعى مۇنداي قورىتىندى جاساۋعا ەرتە دەپ وتىر. بۇل جولى قاۋىپ تەك رەسەيگە ەمەس، بارلىق دامۋشى ەلدەرگە ءتونىپ تۇر. ال "Emerging Portfolio Fund Research" بۇل جولى قىتاي مەن رەسەي نارىعى عانا زارداپ شەكپەيتىنىن ايتادى. «مەن ەكى ءتۇرلى ستسەناريدى كورىپ تۇرمىن. ەگەر اقش-تىڭ فەدەرالدى جۇيەسى بازالىق مولشەرلەمەنى بىردەن كوتەرىپ جىبەرسە، بۇل داعدارىستى جەدەلدەتەدى. ال ول قالىپتى جاعدايدا وتسە، نارىق وعان دايىندالۋگا مۇمكىندىك الادى» دەيدى  كسەنيا يۋداەۆا

ول ءسوز اراسىندا  ادوللاردىڭ كۇش الۋىنا اقش-تىڭ بازالىق مولشەرلەمەسىنىڭ جوعارى بولۋى مەن قىمبات مۇنايدىڭ اسەر ەتەتىنىن ايتادى. سەبەبى الەمدەگى مۇنايدىڭ بارلىعى اقش دوللارىمەن ساتىلادى. تەك قارا نارىقتى ەسكەرمەگەندە. بىراق قارا نارىقتاعى ساۋدا ستاتيستيكاسىن جاساعان ەشكىم جوق. دامۋشى ەلدەردەگى ينۆەستور بىردەن اقش-تىڭ تۇراقتى اكتيۆتەرىنە باسىمدىق بەرەدى. قازىر اقش ءۇشىن بازالىق مولشەرلەمەنىڭ دەڭگەيى – قۋاتتى قارۋ. «ءبىز 2020  جىلدىڭ العاشقى توقساننىن قانداي جاعدايدا قابىلدايمىز؟" دەگەن سۇراققا "وسى كۇنگە دەيىنگى بولجام رەسەي ەكونوميكالىق قىسپاقتىڭ قۇرساۋىندا قالادى" دەپ كەلدى. بىراق كۇنى كەشە اقش جانە رف پرەزيدەنتتەرى كەزدەسكەندە اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جاعدايدى تۇزەتۋ مۇمكىندىگىنىڭ تۋىپ تۇرعانىن، بۇگىنگە دەيىن ونىڭ بولماعانىن ايتتى، دەيدى  كسەنيا يۋداەۆا

قازاقستان، مۇنايلى مەملەكەت رەتىندە بۇل جولى دا بورت سىرتىندا قالا المايدى.  ەكونوميست الماس چۋكين  مۇناي  باعاسىنىڭ ارزانداۋى كورونوۆيرۋستەن دە ارتىق اسەر ەتكەنىن ايتتى.  بۇل تەك قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، الەمدىك ەكونوميكاداعى ميللياردتار مەن تريلليونداردىڭ بەتالىسىن وزگەرتىپ جىبەرەتىن فاكتور.

«مۇنى داعدارىس نەمەسە ەكونوميكاعا سالماق ەمەس، جاڭا كەزەڭنىڭ باستاۋى دەپ قابىلداۋ كەرەك. بۇل ۇكىمەتتىڭ  ەكونوميكالىق بىلىكتىلىگىنە سىن بولماق. قازاقستان ەندى كورپەسىنە قاراپ كوسىلەتىن بولادى» دەيدى الماس  چۋكين.

سونىمەن قاتار الماس چۋكين كەشەگى جيعان قور الداعى بىرەر جىلعا دەيىن جەتەتىنىن ايتادى. ءبىز سودانك كەيىنگى جاعدايدى بۇگىن ويلاۋىمىز كەرەك. سەبەبى الەمدە سينتەتيكالىق مۇنايدىڭ ءباسى باسىم بولا باستادى. 2020-2025 جىلعا قاراي الەمدەگى مۇنايعا دەگەن سۇرانىستى سينتەتيكالىق مۇناي قاناعاتتاندىرا الادى دەگەن بولجام بار. قازىرگى دوللاردىڭ قىمباتتاۋى ەرتەنگى ءبىزدى توسىپ تۇرعان پروبلەمامەن سالىستىرعاندا تۇك تە ەمەس.

«ادامدار اقش دوللارى 400 بولسا دا، 500 تەڭگە بولسا دا ءبىر دۇرلىگىپ باسىلادى. حالىقتىڭ كەدەيلىگى دوللاردىڭ قولداۋى بولىپ تابىلادى. حالىقتا دوللارعا «اۋدارۋ» ءۇشىن قول جەتىمدى ۇلكەن تەڭگە ماسساسى جوق. بۇل مانەۆردى كورگىسى كەلگەندەردىڭ بارلىعى 2015 جىلدان بەرى مۇنى بىرنەشە رەت جاسادى. ال تەڭگە رەزەرۆى بار مەملەكەتتىك كومپانيالارعا دوللارمەن جۇمىس ىستەۋگە رۇحسات بەرمەيدى» دەيدى الماس چۋكين.

قازاقستاندىق قارجىگەر ساپارباي جۇباەۆ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا «ساۋديا وپەك+ ۇسىنىسىن قولداماعانى ءۇشىن اقش، رەسەي، قازاقستاندى مۇناي نارىعىنان شەتتەتۋ ماقساتىندا برەنت باعاسىن باررەلىنە 32 دوللارعا دەيىن تومەندەتتى.
الەم قارجى بيرجالارىندا ۇلكەن قوبالجۋلارعا سەبەپ بولدى. رەسەي ءرۋبلى Forex ساۋداسىندا 1 دوللارگا 64 تەن 73 گە دەيىن قۇنسىزداندى.
1. ەرتەڭ رەسەي جانە قازاقستان بيرجالارىندا ءبىراز نارسە انىق بولادى. وزگەرىس ءبىراز بولادى. بىراك تەڭگە باعامىن 395-400 دەن اسىرماۋ كەرەك.
2. مۇناي باعاسىنا بايلانىستى بولادى. مۇناي باعاسى ءبىر اپتالار ىشىندە 40-45 دوللارعا شىعۋى كۇتىلۋدە. سەبەبى، 40تان تومەن باعا اقش، رەسەي، قازاقستانعا ءتيىمدى ەمەس.
3. ۇلتتىق بانك ارەكەتىنە بايلانىستى. ءبىراز دوللاردى بيرجادا ساتسا، قالىپتى جاعداي ساقتاۋعا بولادى.
4. رەسەي ورتالىق بانكىمەن بىرگە ايىرباستاۋ باعامىن كەلىسىمدى دارەجەدە ۇستاۋ شارت! 1 ءرۋبلدى 5,5تەڭگەدەن تۇسىرمەۋ كەرەك.
5.قاراپايىم حالىق ايىرباستاۋعا جۇگىرمەي، سابىر ساقتاسا جاقسى بولادى» دەگەن جازبا قالدى.

اقوردانىڭ حابارلاۋىنشا، مەملەكەت باسشىسى «ۇكىمەتكە حالىق الدىنداعى الەۋمەتتىك مىندەتتەردى تولىق ورىنداۋدى» تاپسىردى جانە داعدارىسقا قارسى جوسپار تۇزەتىن جەدەل شتاب قۇردى.

وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا ۆەنادا وپەك، ساۋد ارابياسى جانە رەسەي مۇناي باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ءوندىرىستى ازايتۋعا كەلىسسوز جۇرگىزگەن. بىراق ۆەناداعى جيىندا تاراپتار كەلىسە المادى. كرەمل وپەك ۇسىنىسىن قولدامادى. وسىدان سوڭ ساۋد ارابياسى "باعا سوعىسىن" باستاپ، ازيا ءۇشىن مۇناي باعاسىن باررەلىنە ءۇش-ءتورت دوللارعا، اقش ءۇشىن جەتى دوللارعا دەيىن ءتۇسىرىپ جىبەردى.

دۇيسەنبىدە رەسەي ءرۋبلى دە 2016 جىلعى رەكوردتىق دەڭگەيىنە ءتۇسىپ، ءبىر دوللار 72,72 رۋبل بولدى.  9 ناۋرىزدا Brent ماركالى مۇناي باررەلىنە 36 دوللاردان ساتىلىپ جاتىر. 2014 جىلعى ساۋدا سوعىسى كەزىندە بۇل برەند باعاسى 30 دوللارعا دەيىن قۇلدىراعان. مۇناي باعاسىنىڭ تۇسۋىنەن رەسەيدە بيۋدجەت دەفيتسيتى بولىپ، رۋبل ارزانداۋى مۇمكىن.

  راۋان ءىلياسوۆ، 

"ادىرنا" پورتالى 

پىكىرلەر