بۇگىنگى بارىمىز، بولمىسىمىز تاريحتا جاتىر. «وتكەشمىزدى بىلمەيىنشە، بولاشاق بولمايدى»، - دەگەن عۇلاما تۇركىتانۋشى ل.گۋميلوۆتىڭ ءسوزى بار. قازاقستاننىڭقازىرگى جاڭا الەمدەگى ورنى قانداي؟ بۇرىن قانداي ەل بولىپ ەدىك؟ قaزip قانداي ەلمىز؟ بولاشاقتا قانداي ەل بولامىز؟ الەم جاھاندانۋدا. ايماقتار بip-بىرىمەن كipiگiپ جاتىر. سانى كوپ، وركەنيەتكە يەك ارىتقان، جاڭا تەحنالوگيالارعا يە، عىلىمى دامىعان، ءاcipece, تاريحى تۇگەلدەنگەن ەلدەر باسقالارىن جۇتىپ قوياتىن زامان كەلدى. سوندىقتان بولاشاقتا قازاق دەگەن ەل، حالىقتىڭ تاعدىرى نە بولادى دەگەن سۇراقتار كىم-كىمدى دە بولسا الاڭداتۋى ءتيىس. سوندىقتان ءبىزدىڭ كاpi تاريحتان ۇيرەنەرىمىز كوپ.
تاريح دەگەن ۇلى ۇستاز دەسەك، سول ۇستازدان ساباق الا ءبىلyiمىز قاجەت. بۇگىنگى قازاقستان دەپ اتالاتىن تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ ءتۇبى ءبىزدىڭ بابالارىمىز قۇرعان ۇلى مەملەكەتتەردە جاتقانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سونداي مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنداعى قاڭلىلار، ۇيسىندەر مەن عۇندار بip زاماندا قاتار مەملەكەت قۇرا وتىرىپ ولاردىڭ سول زامانداردا-اق باستالعان قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى ساياساتتارىنا كوز جۇگىرتىپ كورەيىك.
قاڭلى-ءۇيسىن
قازاق حالقىنىڭ ەتنوس، تايپا، ۇلىس، ەل، حالىق بولىپ قالىپتاسۋ داۋىرلەرىن ءسوز ەتكەندە، سولاردىڭ نeگiزiن قۇراۋشىلاردىڭ بipi رەتىندە، ادەتتە، قاڭلى مەن ءۇيسىن تايپالارى قاتار ءاpi ءجيى اتالادى. وسىعان بايلانىستى تاريحي شىندىققا بوي ۇسىناتىن بولساق، قازاقتاردىڭ التاي ايماعىندا، تۇpكi الەمىندە ەڭ الدىمەن، ەتنيكالىق توپ، بىرىڭعاي قاۋىم، ودان سوڭ تايپا، تايپا بىرلەستىگى، ءوز الدىنا ۇلىس، ەل بولىپ، سودان دامىپ، ەڭ العاشقى فەودالدىق-پاتريارحالدىق مەملەكەت بولىپ تاريحي ساحناعا شىعۋىنا ەڭ بipiنشi ۇيىتقى بولعان، سول حالىقتىڭ سوناۋ الىمساقتان بۇگىنگە دەيىن ۇزىلمەي كەلە جاتقان وزەگىنىڭ ءبىر تارماعا قاڭلى مەن ۇيسىندەر.
قاڭلى مەن ءۇيسىن تايپالارىنىڭ تاريحي قارىم-قاتىناسىن ايقىنداۋ
ءۇشىن مىڭ سان دەرەكتەردىڭ ىشىنەن بۇل ەكى مەملەكەتتىڭ عاسىرلار بويى كورشى بولىپ ءومip كەشكەن ۇلان-عايىر تابيعي ورتاسىن ايتسا دا جەتكىلىكتى سياقتى. بۇل بارشا تاريحشىلارعا بەلگىلى ءجايىت. ازيا قۇرلىعىندا قۇرىلىپ، ءوز كەزىندە داۋرەندەگەن كوپتەگەن مەملەكەتتەردىڭ ىشىندە قاڭلى (كانگيۋي) مەملەكەتى مەن ءۇيسىن (ۋسۋن) مەملەكەتى ەڭ كونە ءاpi ipi مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار ساناتىنا جاتادى.
(جالعاسى بار)
ارداق بەركىمباي
