Búgingi barymyz, bolmysymyz tarıhta jatyr. «Ótkeshmizdi bilmeıinshe, bolashaq bolmaıdy», - degen ǵulama túrkitanýshy L.Gýmılovtyń sózi bar. Qazaqstannyńqazirgi jańa álemdegi orny qandaı? Buryn qandaı el bolyp edik? Qazip qandaı elmiz? Bolashaqta qandaı el bolamyz? Álem jahandanýda. Aımaqtar bip-birimen kipigip jatyr. Sany kóp, órkenıetke ıek arytqan, jańa tehnalogııalarǵa ıe, ǵylymy damyǵan, ácipece, tarıhy túgeldengen elder basqalaryn jutyp qoıatyn zaman keldi. Sondyqtan bolashaqta qazaq degen el, halyqtyń taǵdyry ne bolady degen suraqtar kim-kimdi de bolsa alańdatýy tıis. Sondyqtan bizdiń kápi tarıhtan úırenerimiz kóp.
Tarıh degen uly ustaz desek, sol ustazdan sabaq ala bilyimiz qajet. Búgingi Qazaqstan dep atalatyn táýelsiz elimizdiń túbi bizdiń babalarymyz qurǵan uly memleketterde jatqanyn umytpaýymyz kerek. Sondaı memleketterdiń qataryndaǵy qańlylar, úısinder men ǵundar bip zamanda qatar memleket qura otyryp olardyń sol zamandarda-aq bastalǵan Qytaı ekspansııasyna qarsy saıasattaryna kóz júgirtip kóreıik.
QAŃLY-ÚISIN
Qazaq halqynyń etnos, taıpa, ulys, el, halyq bolyp qalyptasý dáýirlerin sóz etkende, solardyń negizin quraýshylardyń bipi retinde, ádette, qańly men úısin taıpalary qatar ápi jıi atalady. Osyǵan baılanysty tarıhı shyndyqqa boı usynatyn bolsaq, qazaqtardyń Altaı aımaǵynda, túpki áleminde eń aldymen, etnıkalyq top, biryńǵaı qaýym, odan soń taıpa, taıpa birlestigi, óz aldyna ulys, el bolyp, sodan damyp, eń alǵashqy feodaldyq-patrıarhaldyq memleket bolyp tarıhı sahnaǵa shyǵýyna eń bipinshi uıytqy bolǵan, sol halyqtyń sonaý álimsaqtan búginge deıin úzilmeı kele jatqan ózeginiń bir tarmaǵa qańly men úısinder.
Qańly men úısin taıpalarynyń tarıhı qarym-qatynasyn aıqyndaý
úshin myń san derekterdiń ishinen bul eki memlekettiń ǵasyrlar boıy kórshi bolyp ómip keshken ulan-ǵaıyr tabıǵı ortasyn aıtsa da jetkilikti sııaqty. Bul barsha tarıhshylarǵa belgili jáıit. Azııa qurlyǵynda qurylyp, óz kezinde dáýrendegen kóptegen memleketterdiń ishinde Qańly (Kangıýı) memleketi men Úısin (Ýsýn) memleketi eń kóne ápi ipi memlekettik qurylymdar sanatyna jatady.
(jalǵasy bar)
Ardaq BERKIMBAI
