سوڭعى دۇنيەجۇزىلىك سۇراپىل سوعىستا سۇمدىق زارداپ شەككەن، سويتە تۇرا، سول سوعىستاعى جەڭىسى مەن اسكەري قۋاتىن جارنامالاۋ ارقىلى الەمگە جۋان جۇدىرىعىن كورسەتكەن كەڭەس وداعى الدەقاشان ىدىراپ كەتتى! سولاي بولا تۇرا، زۇلىمدىق يمپەرياسىنان قالعان ءۇردىس جاڭعىرىپ جاڭا سيپاتقا يە بولدى!
ەگەمەن ەلدەر ساناتىنا قوسىلعانىمەن، رەسەيدىڭ ساياسي يدەولوگيالىق ىقپالىندا قالعان قازاقستان ءالى دە الگى ۇردىستەن شىعا العان جوق. كسرو كەزەڭىندە ەشكىمنىڭ ويىنا كەلمەگەن «ماڭگىلىك پولك» شەرۋىن بەرتىن كرەملدىڭ ساياسي تەحنولوگتارى جەڭىس كۇنى مەرەكەسىندە قولدانىسقا ەنگىزىپ ەدى، 2013 جىلدان باستاپ ءبىز دە وتكىزە باستادىق.
وزگە قالالاردا قالاي ەكەنىن بىلمەيمىن، پاۆلوداردا جىل سايىن ۇيىمداستىرىلاتىن 9 مامىر مەرەكەسىندە يدەياسى سوعىستى ايىپتاۋدان گورى دارىپتەۋگە ۇقسايتىن، ماعىناسى ەگەمەن ەلدىكتى ۇلىقتاۋدان گورى قىزىل يمپەريانى قاستەرلەۋگە كەلىڭكىرەيتىن ءىس-شارالار كورىنىس بەرەدى. ادەتتە، «ماڭگىلىك پولك» شەرۋىنە نەگىزىنەن ستۋدەنتتەر، وقۋشىلار تارتىلادى. ولارعا قىزىل ءتۇستى كارتوندارعا جاپسىرىلعان مايدانگەرلەردىڭ سۋرەتتەرى تاراتىلىپ بەرىلەدى. مۇعالىمدەر شاكىرتتەرىنىڭ بەلگىلەنگەن ورىنعا جينالۋىنا جانە ورتالىق الاڭنان تاياقتاردىڭ ۇشىنا بەكىتىلگەن الگى پورترەتتەردى جوعارى كوتەرىپ وتۋىنە جاۋاپتى بولماق. بۇل پروتسەستى قالالىق ءبىلىم بەرۋ ءبولىمى باسشىسىنىڭ ءوزى قاداعالاپ تۇرعانىن بايقادىق. ءار تۇستان كەڭەستىك قىزىل جالاۋلار ۇستاعان ەرەسەكتەردى دە كوردىك. شەرۋدەن سوڭ قوقىس جاشىكتەرىنىڭ جانىندا جاتقان پورترەتتەردى دە كوزىمىز شالدى.
جاسوسپىرىمدەر تاراپىنان جاسالعان مۇنداي ارەكەت قىتاي مەن سولتۇستىك كورەيادا قىلمىستىق ءىس رەتىندە باعالانۋى مۇمكىن. ال ءبىزدىڭ دەموكراتيالىق ەلدە انشەيىن بەيمورولدىق قىلىققا جاتقىزىلسا كەرەك...
پاۆلودار سوعىس جىلدارىندا مايدان ورتاسىندا قالىپ، جاۋدان ەرلىكپەن قورعانعان قاھارمان قالالاردىڭ ساناتىندا جوق، بىراق سوندا دا اسكەريلەر توبى الاڭنان مايدان بايراقتارىن جەلكىلدەتە كوتەرىپ وتەدى.
جۇرتشىلىق اراسىندا قازاقستاندىق كوگىلدىر ءتۇستى جەڭىس تاسپالارىن كەۋدە تۇسىنا تاققانداردىڭ قاتارى قالىڭداعان ەمەس، ويتكەنى ساتىلىمىمەن كەيبىر دۇكەندەر عانا اينالىسادى. كەرىسىنشە، قىرىم، دونباسس، لۋگانسك وڭىرلەرىندە سەپاراتيزمنىڭ بەلگىسىنە اينالعان گەورگي لەنتالارىن ومىراۋىنا قاداعانداردىڭ لەگى كوشەلەردە سىرەسە كوشكەن سەڭ سىقىلدى جوڭكىلەدى. سەبەبى، بۇل بەلگىلەر ءاربىر بۇرىشتا ارزان باعاعا ساتىلادى، مەرەكە كۇنى ءتىپتى تەگىن ۇلەستىرىلەدى!
سلاۆيان مادەني ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى تاتيانا كۋزينا جانە اسسامبلەيانىڭ كەيبىر مۇشەلەرى كەۋدەلەرىنە قازاقستاندىق جەڭىس تاسپاسى مەن گريگوري لەنتالارىن قاتار تاعاتىنى جىل سايىن بايقالادى. بيىل دا ەكى بەلگىنى بىردەي پايدالاناتىنىنا كۇمان كەلتىرمەيمىز.
نەمىستىڭ فولكسۆاگەن كولىگىن تانكىگە ۇقساتىپ جابدىقتاپ، ساۋىرىن گەورگي لەنتاسىنىڭ سۋرەتى مەن «نا بەرلين»، «رۋسسكيە نەپوبەديمى» دەگەن سوزدەرمەن بەزەندىرگەن جەرلەستەردى دە كورگەنبىز. يمپەرياشىل «تانكيستەردى» تەاترلانعان كورىنىسكە قوسىپ جىبەرگەن ىشكى ساياساتتاعى شەنەۋنىكتەر ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ: «بۇل سوعىس فاشيزم مەن ينتەرناتسيوناليزمنىڭ سوعىسى ەدى» دەگەن اتالى ءسوزىن وقىماسا كەرەك. وقىسا دا شوۆينيزم يا نيگيليزم دەرتىنە شالدىققان وي-ساناسى ۇلتى ورىس ەمەس مايدانگەرلەردى ساناتقا قوسقىسى كەلمەگەن شىعار.
ايتپاقشى، مەرەكە كۇنى قارساڭىندا قالانىڭ ءار تۇسىنان اۆتوكولىكتەردىڭ ارتقى اينەكتەرىنە گەورگي لەنتاسىنىڭ سۋرەتتەرى مەن «سپاسيبو دەدۋ، زا پوبەدۋ!» دەگەن جازۋدى ادەمىلەپ ءتۇسىرىپ بەرەتىن قىزمەت كورسەتىلەدى. كەيبىر بالاباقشادا ءبىر ساعاتتىق مەرەكەلىك شاراعا بولا اتا-انالاردى بالالارىنا اسكەري فورما تىككىزۋگە مىندەتتەپتى.
بۇنىڭ ءبارى سوعىستى دارىپتەۋدىڭ سۇمدىق كورىنىستەرى ەكەنىن ۇيىمداستىرۋشىلار ەندى مويىنداۋعا ءتيىستى. سوعىستى دارىپتەۋ جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىندا سوعىسقۇمارلىق سەزىمىن تۋدىرىپ، زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرگە يتەرمەلەيدى. ونسىز دا زامانداستارىمىزدىڭ اراسىندا بويىنداعى كەڭەستىك كەزەڭنەن قالعان يمپەريالىق مەنمەندىك سەزىمىن تەجەي الماي، كەۋدەلەرىن جۇدىرىقتاپ تۇرىپ: «وقتان دا، وتتان دا قايمىقپاي، كىممەن بولسا دا اتىسىپ، شابىسۋعا دايىنمىن!» دەيتىندەر بار. ال ءجۇز ميلليوننان استام ادامدى قۇرباندىققا شالعان، سونشاما مۇگەدەكتەر، جەسىرلەر، جەتىمدەردىڭ تاعدىرلارىن تالقىعا تۇسىرگەن سوعىس تاقسىرەتىن جان-تانىمەن جەتە تۇسىنەتىن بەيبىتسۇيگىش ازاماتتار سوعىسقا قارعىس ايتىپ، سوعىسقۇمارلاردى ايىپتاۋشى ەدى عوي...
ەندى قايتسەك، وتكەن شاقتارداعى قاتەلىكتەردەن ارىلا الامىز؟ مەنىڭ پايىمداۋىمشا، جەڭىس كۇنى مەرەكەسىن جاڭا كوزقاراسپەن زەردەلەۋىمىز كەرەك. مەرەكەنى وتكىزۋدىڭ تىڭ تۇجىرىمىن جاساعانىمىز ءجون. ءاربىر ءىس-شارادان سوعىس قاسىرەتى سەزىلىپ تۇرۋعا ءتيىستى. مادەنيەت سارايلارىندا، تەلەارنالاردا وپات بولعان ساربازدار، اياق-قولسىز دومالانىپ قالعان مۇگەدەكتەر، كونتسلاگەرلەردەگى تۇتقىندار، اشتىقتان ولگەن بەيبىت تۇرعىندار تۋرالى كينوفيلمدەر، سپەكتاكلدەر كورسەتىلىپ، مۋزەيلەردە مۇراعاتتىق ماتەريالدار كورمەلەرى ۇيىمداستىرىلسا قۇبا-قۇپ.
الاڭداردا جۇرتشىلىقتىڭ ەمىن ەركىن قوزعالۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن پارادتار مەن كورىنىستەر قويىلىمدارىنىڭ ۋاقىتى مەيلىنشە قىسقا بولعانى دۇرىس. بۇل ورايدا، رەسەي تاريحشىسى ۆەچياسلاۆ كراسيكوۆتىڭ «پوبەدى، كوتورىح نە بىلو» كىتابىنداعى «س ودنوي ستورونى، پامياتنومۋ سوبىتيۋ يسپولنياەتسيا 75 لەت. ي نە وتمەتيت ەگو نەلزيا. نو ۋسترايۆات پرازدنيك س پارادوم؟ ۆەد ەتو جە ۆسە راۆنو، چتو پلياسات نا كوستياح» دەگەن سوزدەرىندەگى اششى اقيقاتتى جادىمىزعا توقىعانىمىز ابزال.
سوعىس قارۋلارىن جارنامالايتىن كورىنىستەر قويۋعا تىيىم سالىنسىن. كەرىسىنشە، بەيبىت ءومىردىڭ قادىر-قاسيەتىن تانىتاتىن ءىس-شارالار وتكىزىلسىن.
مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، قوعامدىق ۇيىمدار مۇشەلەرى، ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلار قازاقستاندىق جەڭىس تاسپالارىمەن قاجەتتى مولشەردە قامتاماسىز ەتىلسىن.
مەملەكەتتىك ورگاندار «ماڭگىلىك پولك» شەرۋىن ۇيىمداستىرۋدان باس تارتۋى كەرەك! مورولدىق تۇرعىدان قاراستىرعاندا، ولگەن ادامداردىڭ پورترەتتەرىن تابىنۋ قۇرالىنا اينالدىرۋ دۇرىس ەمەس. يسلام ءدىنى تۇرعىسىنان بايىپتاعاندا دا، مۇسىلمانشىلىققا جاتپايدى.
قوعامدىق ۇيىمدار وكىلدەرى ادەتتەگىدەي ماڭگىلىك الاۋ، جەڭىس وبەليسكىسى، باتىرلار ەسكەرتكىشتەرىنە گۇل شوقتارىن قويىپ، سوعىس قۇرباندارىن ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىكپەن ەسكە الۋ ارقىلى رۋحتارىنا قۇرمەت كورسەتسىن. مەشىتتەردە، شىركەۋلەردە، عيباداتحانالاردا بوزداقتاردىڭ رۋحتارىنا باعىشتالىپ ءدىني جورالعىلار ورىندالسىن.
ەگەر كەڭەس-اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرىنىڭ قوعامدىق ۇيىمى نەمەسە جەكەلەگەن ازاماتتار مايدانگەرلەردىڭ پورترەتتەرىن كوتەرىپ، رۋحتارىنا قۇرمەت كورسەتۋ شاراسىن وتكىزۋگە نيەت ەتىپ ءوتىنىش بەرسە، ارنايى ورىندار بەلگىلەنىپ رۇقسات ەتىلۋى كەرەك.
2019 جىلى اقتوبە، تۇركىستان قالالارىنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارى ورتالىق الاڭدا «ماڭگىلىك پولك» شەرۋىن ۇيىمداستىرماي-اق سوعىس باھادۇرلەرىنىڭ ەرلىكتەرىن، تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەكتەرىن ۇلىقتاي ءبىلدى!
مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردەگى بۇلدىرشىندەر مەن مەكتەپ وقۋشىلارىنا اسكەري فورما كيۋ مىندەتتەلمەسىن، ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلار ورتالىق الاڭدار مەن كوپشىلىك ورىندارداعى مەرەكەلىك شارالارعا تارتىلماسىن. ولار وزدەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ونەر كورسەتۋى كەرەك.
ەڭ باستىسى، سوعىس ارداگەرلەرى مەن مۇگەدەكتەرىنە، مايدانگەرلەردىڭ جەسىرلەرىنە، تىل ەڭبەككەرلەرىنە الەۋمەتتىك كومەك، قارجىلاي قولداۋ كورسەتىلىپ، تۇرمىستارى مەن دەنساۋلىقتارىنىڭ جاقسارۋىنا وڭ ىقپال ەتەتىن وزگە دە يگىلىكتى ءىس-شارالار جۇزەگە اسىرىلسىن.
...وسىلايشا، كەرەكۋدە ءجۇرىپ ەگەمەن ەلدىكتىڭ كۇيىن كۇيتتەگەن ءبىز سەكىلدى قوعام قايراتكەرلەرى كورگەنى مەن كوڭىلگە تۇيگەنىن كوپشىلىككە ايتىپ، ۇسىنىسىن دا بىلدىرەر-اۋ. ايتسە دە شەكارانىڭ ارعى جاعىنداعى قىزىل يمپەريانى كوكسەۋشى موتوشەرۋشىلەر مەن «نوچنىە ۆولكي»، «چەرنىە نوجي» سياقتى بايكەرلەر كلۋبتارىنىڭ اي قاراپ جاتپايتىنى انىق. تمد ەلدەرىنىڭ ەگەمەندىگىنە تۇكىرگىسى كەلەتىن ولار سول مەملەكەتتەردىڭ اۋماعىندا رەسەي فەدەراتسياسى مەن كەڭەس وداعى تۋلارىن جەلبىرەتىپ شەرۋ وتكىزۋدى جوسپارلاعان شىعار. بالكىم، ءبىزدىڭ اكىمدىكتەرگە دە ءوتىنىش تۇسىرگەن بولار...
ەندى اق جاعالى ۇلىقتارىمىز جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىنا وراي اتالى ءسوز ايتىپ، مەرەكەلىك ءىس-شارالار باعدارلامالارىنا ءبىزدىڭ ۇسىنىستارىمىزدى ەنگىزسە يگى ەدى.
ارمان قاني،
پاۆلودار قالاسى.
