Sońǵy dúnıejúzilik surapyl soǵysta sumdyq zardap shekken, sóıte tura, sol soǵystaǵy jeńisi men áskerı qýatyn jarnamalaý arqyly álemge jýan judyryǵyn kórsetken Keńes odaǵy áldeqashan ydyrap ketti! Solaı bola tura, zulymdyq ımperııasynan qalǵan úrdis jańǵyryp jańa sıpatqa ıe boldy!
Egemen elder sanatyna qosylǵanymen, Reseıdiń saıası ıdeologııalyq yqpalynda qalǵan Qazaqstan áli de álgi úrdisten shyǵa alǵan joq. KSRO kezeńinde eshkimniń oıyna kelmegen «Máńgilik polk» sherýin bertin Kremldiń saıası tehnologtary Jeńis kúni merekesinde qoldanysqa engizip edi, 2013 jyldan bastap biz de ótkize bastadyq.
Ózge qalalarda qalaı ekenin bilmeımin, Pavlodarda jyl saıyn uıymdastyrylatyn 9 mamyr merekesinde ıdeıasy soǵysty aıyptaýdan góri dáripteýge uqsaıtyn, maǵynasy egemen eldikti ulyqtaýdan góri qyzyl ımperııany qasterleýge kelińkireıtin is-sharalar kórinis beredi. Ádette, «Máńgilik polk» sherýine negizinen stýdentter, oqýshylar tartylady. Olarǵa qyzyl tústi kartondarǵa japsyrylǵan maıdangerlerdiń sýretteri taratylyp beriledi. Muǵalimder shákirtteriniń belgilengen orynǵa jınalýyna jáne ortalyq alańnan taıaqtardyń ushyna bekitilgen álgi portretterdi joǵary kóterip ótýine jaýapty bolmaq. Bul proesti qalalyq bilim berý bólimi basshysynyń ózi qadaǵalap turǵanyn baıqadyq. Ár tustan keńestik qyzyl jalaýlar ustaǵan eresekterdi de kórdik. Sherýden soń qoqys jáshikteriniń janynda jatqan portretterdi de kózimiz shaldy.
Jasóspirimder tarapynan jasalǵan mundaı áreket Qytaı men Soltústik Koreıada qylmystyq is retinde baǵalanýy múmkin. Al bizdiń demokratııalyq elde ánsheıin beımoroldyq qylyqqa jatqyzylsa kerek...
Pavlodar soǵys jyldarynda maıdan ortasynda qalyp, jaýdan erlikpen qorǵanǵan qaharman qalalardyń sanatynda joq, biraq sonda da áskerıler toby alańnan maıdan baıraqtaryn jelkildete kóterip ótedi.
Jurtshylyq arasynda qazaqstandyq kógildir tústi jeńis taspalaryn keýde tusyna taqqandardyń qatary qalyńdaǵan emes, óıtkeni satylymymen keıbir dúkender ǵana aınalysady. Kerisinshe, Qyrym, Donbass, Lýgansk óńirlerinde separatızmniń belgisine aınalǵan georgıı lentalaryn omyraýyna qadaǵandardyń legi kóshelerde sirese kóshken seń syqyldy jóńkiledi. Sebebi, bul belgiler árbir buryshta arzan baǵaǵa satylady, mereke kúni tipti tegin úlestiriledi!
Slavıan mádenı ortalyǵynyń tóraıymy Tatıana Kýzına jáne Assambleıanyń keıbir músheleri keýdelerine qazaqstandyq jeńis taspasy men grıgorıı lentalaryn qatar taǵatyny jyl saıyn baıqalady. Bıyl da eki belgini birdeı paıdalanatynyna kúman keltirmeımiz.
Nemistiń folksvagen kóligin tankige uqsatyp jabdyqtap, saýyryn georgıı lentasynyń sýreti men «Na Berlın», «Rýsskıe nepobedımy» degen sózdermen bezendirgen jerlesterdi de kórgenbiz. Imperııashyl «tankısterdi» teatrlanǵan kóriniske qosyp jibergen ishki saıasattaǵy sheneýnikter Oljas Súleımenovtyń: «Bul soǵys fashızm men ınternaıonalızmniń soǵysy edi» degen ataly sózin oqymasa kerek. Oqysa da shovınızm ıa nıgılızm dertine shaldyqqan oı-sanasy ulty orys emes maıdangerlerdi sanatqa qosqysy kelmegen shyǵar.
Aıtpaqshy, mereke kúni qarsańynda qalanyń ár tusynan avtokólikterdiń artqy áınekterine georgıı lentasynyń sýretteri men «Spasıbo dedý, za Pobedý!» degen jazýdy ádemilep túsirip beretin qyzmet kórsetiledi. Keıbir balabaqshada bir saǵattyq merekelik sharaǵa bola ata-analardy balalaryna áskerı forma tikkizýge mindettepti.
Bunyń bári soǵysty dáripteýdiń sumdyq kórinisteri ekenin uıymdastyrýshylar endi moıyndaýǵa tıisti. Soǵysty dáripteý jas urpaqtyń sanasynda soǵysqumarlyq sezimin týdyryp, zorlyq-zombylyq áreketterge ıtermeleıdi. Onsyz da zamandastarymyzdyń arasynda boıyndaǵy keńestik kezeńnen qalǵan ımperııalyq menmendik sezimin tejeı almaı, keýdelerin judyryqtap turyp: «Oqtan da, ottan da qaımyqpaı, kimmen bolsa da atysyp, shabysýǵa daıynmyn!» deıtinder bar. Al júz mıllıonnan astam adamdy qurbandyqqa shalǵan, sonshama múgedekter, jesirler, jetimderdiń taǵdyrlaryn talqyǵa túsirgen soǵys taqsyretin jan-tánimen jete túsinetin beıbitsúıgish azamattar soǵysqa qarǵys aıtyp, soǵysqumarlardy aıyptaýshy edi ǵoı...
Endi qaıtsek, ótken shaqtardaǵy qatelikterden aryla alamyz? Meniń paıymdaýymsha, jeńis kúni merekesin jańa kózqaraspen zerdeleýimiz kerek. Merekeni ótkizýdiń tyń tujyrymyn jasaǵanymyz jón. Árbir is-sharadan soǵys qasireti sezilip turýǵa tıisti. Mádenıet saraılarynda, telearnalarda opat bolǵan sarbazdar, aıaq-qolsyz domalanyp qalǵan múgedekter, konlagerlerdegi tutqyndar, ashtyqtan ólgen beıbit turǵyndar týraly kınofılmder, spektaklder kórsetilip, mýzeılerde muraǵattyq materıaldar kórmeleri uıymdastyrylsa quba-qup.
Alańdarda jurtshylyqtyń emin erkin qozǵalýyna kedergi keltiretin paradtar men kórinister qoıylymdarynyń ýaqyty meılinshe qysqa bolǵany durys. Bul oraıda, Reseı tarıhshysy Vechıaslav Krasıkovtyń «Pobedy, kotoryh ne bylo» kitabyndaǵy «S odnoı storony, pamıatnomý sobytııý ıspolnıaetsıa 75 let. I ne otmetıt ego nelzıa. No ýstraıvat prazdnık s paradom? Ved eto je vse ravno, chto plıasat na kostıah» degen sózderindegi ay aqıqatty jadymyzǵa toqyǵanymyz abzal.
Soǵys qarýlaryn jarnamalaıtyn kórinister qoıýǵa tyıym salynsyn. Kerisinshe, beıbit ómirdiń qadyr-qasıetin tanytatyn is-sharalar ótkizilsin.
Memlekettik qyzmetshiler, qoǵamdyq uıymdar músheleri, stýdentter men oqýshylar qazaqstandyq jeńis taspalarymen qajetti mólsherde qamtamasyz etilsin.
Memlekettik organdar «Máńgilik polk» sherýin uıymdastyrýdan bas tartýy kerek! Moroldyq turǵydan qarastyrǵanda, ólgen adamdardyń portretterin tabyný quralyna aınaldyrý durys emes. Islam dini turǵysynan baıyptaǵanda da, musylmanshylyqqa jatpaıdy.
Qoǵamdyq uıymdar ókilderi ádettegideı Máńgilik alaý, Jeńis obelıskisi, batyrlar eskertkishterine gúl shoqtaryn qoıyp, soǵys qurbandaryn bir mınýttyq únsizdikpen eske alý arqyly rýhtaryna qurmet kórsetsin. Meshitterde, shirkeýlerde, ǵıbadathanalarda bozdaqtardyń rýhtaryna baǵyshtalyp dinı joralǵylar oryndalsyn.
Eger keńes-aýǵan soǵysy ardagerleriniń qoǵamdyq uıymy nemese jekelegen azamattar maıdangerlerdiń portretterin kóterip, rýhtaryna qurmet kórsetý sharasyn ótkizýge nıet etip ótinish berse, arnaıy oryndar belgilenip ruqsat etilýi kerek.
2019 jyly Aqtóbe, Túrkistan qalalarynyń memlekettik organdary ortalyq alańda «Máńgilik polk» sherýin uıymdastyrmaı-aq soǵys bahadúrleriniń erlikterin, tyl eńbekkerleriniń eren eńbekterin ulyqtaı bildi!
Mektepke deıingi mekemelerdegi búldirshinder men mektep oqýshylaryna áskerı forma kııý mindettelmesin, stýdentter men oqýshylar ortalyq alańdar men kópshilik oryndardaǵy merekelik sharalarǵa tartylmasyn. Olar ózderiniń bilim berý mekemelerinde óner kórsetýi kerek.
Eń bastysy, soǵys ardagerleri men múgedekterine, maıdangerlerdiń jesirlerine, tyl eńbekkerlerine áleýmettik kómek, qarjylaı qoldaý kórsetilip, turmystary men densaýlyqtarynyń jaqsarýyna oń yqpal etetin ózge de ıgilikti is-sharalar júzege asyrylsyn.
...Osylaısha, Kerekýde júrip egemen eldiktiń kúıin kúıttegen biz sekildi qoǵam qaıratkerleri kórgeni men kóńilge túıgenin kópshilikke aıtyp, usynysyn da bildirer-aý. Áıtse de shekaranyń arǵy jaǵyndaǵy Qyzyl ımperııany kókseýshi motosherýshiler men «Nochnye volkı», «Chernye nojı» sııaqty baıkerler klýbtarynyń aı qarap jatpaıtyny anyq. TMD elderiniń egemendigine túkirgisi keletin olar sol memleketterdiń aýmaǵynda Reseı Federaııasy men Keńes odaǵy týlaryn jelbiretip sherý ótkizýdi josparlaǵan shyǵar. Bálkim, bizdiń ákimdikterge de ótinish túsirgen bolar...
Endi aq jaǵaly ulyqtarymyz jeńistiń 75 jyldyǵyna oraı ataly sóz aıtyp, merekelik is-sharalar baǵdarlamalaryna bizdiń usynystarymyzdy engizse ıgi edi.
Arman QANI,
Pavlodar qalasy.
