قازىرگىدەي سۋىق كۇندەردە ەدەنگە توسەلگەن كيىزدىڭ پايداسى زور. الايدا سوڭعى جىلدارى كەيبىرەۋلەر شاڭ-توزاڭى كوپ دەگەن سەكىلدى ءتۇرلى سىلتاۋلارمەن وعان پىسقىرىپ تا قارامايتىن بولعان. دەگەنمەن ەل ىشىندە ءالى كۇنگە دەيىن كيىز باسۋ ونەرىن ۇمىتپاي كەلە جاتقاندار كەزدەسەدى. ءتىپتى وسى كيىزدىڭ وزىنەن قازاقتىڭ نەشە ءتۇرلى ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرىن جاسايتىن تالانتتار دا بار ەكەن. تولەبي اۋدانىنىڭ مومىناي اۋىلىندا تۋىپ-وسكەن، بۇگىندە شىمكەنتتىڭ اكادەميالىق-يننوۆاتسيالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە اعا وقىتۋشى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن بالقيا دوسانوۆا (سۋرەتتە) سونداي جان. ول سوڭعى 13 جىلدان بەرى وسى ءبىر ونەردىڭ ەرەكشە ءتۇرىن ناسيحاتتاۋمەن كەلەدى.
«كىشكەنتايىمنان كيىز باسۋدى كورىپ ءوستىم، – دەيدى ول. – اسىرەسە تۇيمەكۇل اجەمنەن ۇيرەنگەنىم وتە كوپ. ول كىسىنىڭ كيىز باساتىن، پيما جاسايتىن ونەرى بولاتىن. اجەم تون تىگەتىن، نە كەرەك، كيىزدەن كەز-كەلگەن بۇيىم ءتۇرىن جاساي بەرۋشى ەدى. 1998 جىلى قازىرگى ءوزىم جۇمىس ىستەپ جۇرگەن وقۋ ورنىن قىزىل ديپلوممەن بىتىرگەنىمدە ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى مەنى وسىندا وقىتۋشىلىققا قالدىردى. سول كەزدىڭ وزىندە بالا كۇنىمنەن كيىز باسۋدىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرگەن ونەرىمدى جاڭا تەحنولوگيا نەگىزىندە دامىتسام دەگەن وي مازا بەرمەيتىن. سەبەبى وسىنىڭ الدىندا الماتىلىق ساۋلە باپانوۆانىڭ كيىزدەن جاساعان بۇيىمدارىن كورىپ قاتتى قىزىققانمىن. بىردە ونىڭ ورايى كەلە كەتتى. ءدال سول جىلى شىمكەنتكە ايداي چۋچۋنباەۆا دەگەن قىرعىز قىزى كەلدى. ونى شىمكەنتتىك قولونەر شەبەرلەرى سەمينار وتكىزۋگە ارنايى شاقىرتىپتى. ايداي قالامىزدا بولعان بىرنەشە كۇن ىشىندە ودان جاڭا تەحنولوگياعا قاتىستى ءبىراز نارسەلەردى ۇيرەنىپ ۇلگەردىم.
وسىدان كەيىن ءوز بەتىمشە كيىزدەن بۇيىمدار جاساۋعا كوشتىم. مەنىڭ العاشقى ەڭبەگىم «بوتاكوز» بالالار كيىمدەرىنىڭ جيىنتىعى مەن «عاسىرلار تەرەڭىنەن» دەپ اتالاتىن ۇلتتىق رەترو ستيلدەگى كيىمدەر بولاتىن. وسى جۇمىستاردى ورىنداۋ ءۇشىن بازاردان مەرينوس قويدىڭ ءجۇنىن ساتىپ الدىم. ونى جۋىپ، قىلشىعىنان تازارتىپ، بوياۋدىڭ وزىنە ءبىرشاما ۋاقىت كەتتى. شامامەن جارتى جىلدىڭ ىشىندە جوعارىداعى ەكى ەڭبەگىمدى اياقتاپ شىقتىم».
بۇگىندە بالقيانىڭ قولىنان شىققان ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرى قاي جەردە دە ۇلكەن سۇرانىسقا يە. سەبەبى كيىزدەن جاسالعان بۇيىم ءوزىنىڭ جوعارى ساپاسىمەن ەرەكشەلەنەدى جانە سۋىقتان جاقسى قورعايدى. باعاسى دا قىمبات ەمەس. مىسالى، قىزدارعا ارنالعان ۇلتتىق كيىمدەردىڭ باعالارى 35 – 70 مىڭ تەڭگەنىڭ ارالىعىندا بولسا، بەشپەنت 5 – 10 مىڭ، قول سومكە – 3 – 5 مىڭ، جامىلعى – 4 مىڭ، باس كيىم – 2 مىڭ، مونشاق، القالار 2500 تەڭگە تۇرادى. ءتۇرلى ءتۇستى گۇلدەر 1500 – 2000 تەڭگەنىڭ شاماسىندا. سوندىقتان بالقيا جاساعان بۇيىمداردىڭ كەيدە قولدان-قولعا تيمەي كەتەتىنى بار.
«كيىز باسۋدىڭ وزىندىك قۇپيالارى از ەمەس. ونىڭ بىرنەشە تاسىلدەرى بار. دەگەنمەن قازىر زامان باسقا، سوندىقتان مەيلىنشە قول كۇشىن ازايتۋ كەرەك. سول ءۇشىن كيىز باسقاندا سابىن كوپىرشىگىن ءجيى قولدانامىن. ونى كيىزگە سەبۋ ارقىلى از كۇش جۇمساۋعا بولادى. سوسىن كيىزدى ءشليفتى ماشينامەن تەگىستەپ، ارتىنان كادىمگى نان جاياتىن وقتاۋمەن يلەيدى. سوندا كيىزدىڭ قالىڭدىعى بىركەلكى شىعادى»، – دەيدى ول.
بالقيانىڭ كوپتەگەن شاكىرتتەرى بۇگىندە وسى ونەردى ۇيرەنۋدە. كيىز باسۋ ونەرى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وقۋ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلگەن. ال بالقيانىڭ ءوزى ەندى كيىز باسۋدى يننوۆاتسيالىق جاڭا تەحنولوگيا بويىنشا ىسكە اسىرسام دەگەن ويدا. ول وسى ماقساتتا عىلىمي-زەرتتەۋ شەبەرحاناسىن اشپاق نيەتتە. سونداي-اق ونىڭ كيىز باسۋدىڭ وسى زامانعى ادىستەرى جونىندە وقۋلىق جازۋ، ۇلتىق ناقىشتاعى كۇنتىزبە جانە كيىزدەن جاسالاتىن ءتۇرلى بۇيىمداردىڭ كاتالوگىن جارىققا شىعارۋ جوسپارى بار.
ب. قۇرالباي
