28 قاراشادا استانادا SJMED (Solutions Journalism in Medicine) جوباسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. جوبانى 2024 جىلدىڭ ماۋسىمىنان قاراشا ايىنا دەيىن اقش-تىڭ حالىقارالىق دامۋ اگەنتتىگى (USAID) قولداۋىمەن، بۇۇ-نىڭ بالالار قورى (يۋنيسەف) جانە «ءادىل ءسوز» ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ حالىقارالىق قورى جۇزەگە اسىردى.
جوبانىڭ ماقساتى – شەشىم جۋرناليستيكاسى* جانرىن قولدانا وتىرىپ، مەديتسينا تاقىرىپتارىنا ارنالعان جۋرناليستىك ماتەريالداردى تۇسىنىكتى، قىزىقتى، پايدالى جانە دايەكتى ەتۋ.
«COVID-19 پاندەمياسى شىنايى اقپاراتقا قول جەتكىزۋ اۋرۋلاردىڭ تارالۋىنىڭ الدىن الۋدا جانە ءاربىر ادامنىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن ايقىن كورسەتتى. فاكتىلەرگە نەگىزدەلگەن جاۋاپتى جۋرناليستيكا ادامدارعا سانالى شەشىم قابىلداۋعا كومەكتەسەدى – بۇل ۆاكتسيناتسياعا، الدىن الۋ شارالارىن ساقتاۋعا نەمەسە مەديتسينالىق كومەككە ۋاقىتىلى جۇگىنۋگە قاتىستى بولسا دا »، – دەپ اتاپ ءوتتى يۋنيسەف-ءتىڭ قازاقستانداعى وكىلى، دوكتور راشەد مۇستافا سارۆار.
«يۋنيسەف دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى كۇردەلى ماسەلەلەردى قامتيتىن باق الەۋەتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان باستامالاردى قولدايدى. ءبىز ساپالى اقپارات ءومىردى ساقتايتىنىنا ، ال مەديتسينالىق تاقىرىپتاردا ماتەريالداردى كاسىبي تۇردە ازىرلەۋ قوعامنىڭ سەنىمىن ارتتىرىپ، ونى جاڭا سىناقتارعا دايىن بولۋعا كومەكتەسەتىنىنە سەنەمىز», – دەدى دوكتور سارۆار.
قازاقستاننىڭ ءتۇرلى وڭىرلەرىنەن 50 جۋرناليست شەشىم جۋرناليستيكاسى، فاكتچەكينگ، ستوريتەللينگ، ءتيىمدى شەشىمدەردىڭ دالەلدەرىن تابۋ جانە ولاردى تۇسىنىكتى تىلمەن ءتۇسىندىرۋ بويىنشا ۆەبينارلار سەرياسىنان ءوتتى.
«SJMED سياقتى جوبالاردى قولداي وتىرىپ، USAID تەك دەنساۋلىق تۋرالى ماڭىزدى اقپاراتتى جەتكىزىپ قانا قويماي، ادامدار مەن قاۋىمداستىقتارعا وزدەرىن قالاي قورعاپ، دەنساۋلىقتارىن ساقتاي الاتىندىعىن تۇسىندىرەتىن ساپالى جۋرناليستيكانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى. بۇل دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەلەرىنىڭ تۇراقتىلىعىن ارتتىرۋعا جانە جاڭا سىن-قاتەرلەرگە دايىن بولۋىنا ماڭىزدى ءرول اتقارادى»، — دەپ اتاپ ءوتتى USAID-تىڭ ورتالىق ازياداعى ميسسياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى مونيك موسولف.
جوبا قاتىسۋشىلارى تاجىريبەلى مامانداردىڭ وقۋلارىنان ءوتتى. ولار:
- دميتري مازورەنكو (Vlast.kz رەداكتورى) – «شەشىم جۋرناليستيكاسى جانرىندا قالاي جازۋ كەرەك».
- پاۆەل باننيكوۆ (OSINT مامانى) – «فاكتچەكينگ».
- دجاميليا ماريچەۆا (Protenge.kz باس رەداكتورى) – «اۋقىمدى دەرەكتەردى تۇسىنىكتى ەتىپ جازۋ».
- وكسانا اكۋلوۆا (جۋرناليست) – «مەدينالىق تاقىرىپتارمەن جۇمىس ىستەپ ۇيرەنۋ».
- اسەل مۇسابەكوۆا (بيولوگ، عىلىمدى ناسيحاتتاۋشى) – «مەديتسينا جايلى قالاي جازامىز».
ەكىنشى كەزەڭگە ەڭ بەلسەندى 20 قاتىسۋشى ىرىكتەلىپ، ولار ۆاكتسيناتسيا، قازىرگى جانە جاڭا ۆيرۋستارمەن كۇرەس، انتيبيوتيكتەردىڭ باقىلاۋسىز قولدانىلۋى ماسەلەلەرى تۋرالى 21 بىرەگەي ماقالا دايىنداپ، جاريالادى. بۇل ماتەريالداردىڭ جالپى قارالىم سانى 235 مىڭنان استى. جۋرناليستەر ەلجان ءبىرتانوۆ، بوتاگوز كاۋكەنوۆا، اناتولي يۆانوۆ-ۆايسكوپف، وكسانا اكۋلوۆا، قاليما تاجىگۇل، ەلنۇر ءالىموۆا سياقتى تاجىريبەلى تالىمگەرلەردىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇمىس ىستەدى.
«حالىققا تۇسىنىكتى تىلدە جازىلعان مەديتسينالىق تاقىرىپتاعى ماتەريالدار، وندا تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلىپ قانا قويماي، ولاردىڭ شەشۋ جولدارى دا ۇسىنىلسا، كوپتەن كۇتكەن قارالىم سانىنا قول جەتكىزە الادى. مۇنى «ءادىل ءسوز» قورى مەن يۋنيسەف-ءتىڭ بىرلەسكەن SJMED جوباسى ايقىن كورسەتتى. كىشىگىرىم فاكت – جەكەلەگەن جاريالانىمداردىڭ ءوزى 40 مىڭ قارالىمعا دەيىن جينادى»، – دەپ اتاپ ءوتتى جوبا تالىمگەرى اناتولي يۆانوۆ-ۆايسكوپف.
ءساتتى شىققان جۇمىستار:
- يرينا ۆولكوۆا. «نەزدوروۆىي كەشبەك» - و پروبلەماح بەسكونترولنوگو يسپولزوۆانيا انتيبيوتيكوۆ»
- مارينا نيزوۆكينا. «ۆسەگدا لي ليۋبوۆ ك كوشكام ي ستەيكام دوۆوديت دو توكسوپلازموزا؟»
- دانا نۇرمۇحانبەت. «تابيعي اپاتتان كەيىنگى ىندەت. ساقتانۋدىڭ جولى بار ما؟»
- اينۇر شوشاەۆا. «سوعىم ماۋسىمى كەلە جاتىر»: قازاقستاندا ءسىبىر جاراسىنىڭ الدىن قالاي الۋعا بولادى؟»
«COVID -19 كورسەتكەندەي، جاھاندىق پاندەميالارعا دايىندىق تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە عانا بايلانىستى ەمەس. ول ازاماتتاردىڭ ءوز دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن دۇرىس شەشىم قابىلداۋىنا جانە قانشالىقتى جاقسى ءارى ۋاقتىلى اقپاراتتاندىرىلعانىنا دا بايلانىستى. «شىندىق شالبارىن كيىپ ۇلگەرگەنشە، جالعان اقپارات الەمدى شارلاپ ۇلگەرەدى». سول سەبەپتى الەۋمەتتىك جەلىلەر داۋىرىندە بۇل ماسەلە وتە وزەكتى. سوندىقتان ينفودەميانىڭ الدىن الۋ بويىنشا كەز كەلگەن جۇمىس پريۆەنتيۆتى سيپاتقا يە بولىپ، ماسەلەلەر تۋىنداعانعا دەيىن جۇرگىزىلۋى ءتيىس. قىتايلار ايتقانداي، «بوراندا تىنىش ۇيىقتاۋ ءۇشىن»، اسپانى اشىق كۇندەردە كۇش سالىپ، ساپالى ءارى دالەلدى مەديا ونىمدەرىن جاريالاۋعا قولداۋ كورسەتۋ قاجەت. ءدال وسى سەبەپتى «ءادىل ءسوز» قورى شەشىم جۋرناليستيكاسى جانرىندا جۇمىس ىستەيتىن جۋرناليستەردى جۇيەلى تۇردە قولداپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا وسى جوبانى ىسكە اسىردى»، – دەپ اتاپ ءوتتى «ءادىل ءسوز» قورىنىڭ پرەزيدەنتى كارلا دجامانكۋلوۆا.
جوبا تۋرالى تولىق اقپاراتتى – https://solvefuture.kz/sjmed/ cايتىنان بىلە الاسىز.
