تاياۋدا پروكاتقا شىعارىلعان «قاجىمۇقان» ءفيلمىن تۇسىرگەن توپ جەتەكشىسى كارتينانىڭ قالاي ازىرلەنىپ، تۇسىرىلگەنى جانە قيىندىقتارى جايىندا وي ءبولىستى.
"قاجىمۇقان" ءفيلمى – قاناعات ءمۇستافيننىڭ تاريحي-ومىرباياندىق كينوتۋىندىسى. بۇل فيلم قازاق حالقىنىڭ اتاقتى بالۋانى، الەمگە تانىمال سپورتشى قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆتىڭ ءومىرى مەن ەرلىكتەرىنە ارنالعان.
قاجىمۇقان – قازاق حالقىنىڭ سپورتتىق جانە ۇلتتىق قاھارمانى، كلاسسيكالىق كۇرەستەن الەم چەمپيونى بولعان تۇلعا.
كوركەم فيلمدە قاجىمۇقاننىڭ بالۋاندىق جولى، ونىڭ سپورتتاعى جەتىستىكتەرى، باسەكەلەستەرى، سونداي-اق قازاق حالقىنىڭ كۇردەلى الەۋمەتتىك جانە ساياسي كەزەڭدەردەگى ءومىرى كورسەتىلەدى. سونىمەن قاتار، قاجىمۇقاننىڭ قاراپايىم اۋىلدان شىعىپ، الەمدىك ارەنادا اتاقتى بالۋانعا اينالۋ جولىنداعى قيىندىقتارى مەن تاباندىلىعى – باستى نازاردا. فيلم قاجىمۇقاننىڭ ەرلىگى مەن قايسارلىعى ارقىلى ۇلتتىق رۋحتى دارىپتەيدى.
قازاقتىڭ تاريحي-مادەني قۇندىلىقتارىن جاڭعىرتىپ، جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە، تاباندىلىققا جانە ءوز حالقىنا دەگەن ماقتانىش سەزىمىنە تاربيەلەۋگە باعىتتالعان كينوتۋىندىنىڭ رەجيسسەرى قاناعات مۇستافين ءفيلمنىڭ ءتۇسىرۋ بارىسى مەن يدەياسىن ايتىپ، سۇحبات بەردى.
- "قاجىمۇقان" ءفيلمىن تۇسىرۋدە باستى شابىت كوزى قانداي بولدى؟
- جالپى يدەيا 2011 جىلى كەلدى. كولىكتە كەلە جاتىپ راديودان قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلىنىڭ تۋعان كۇنىن اتاپ وتەيىن دەپ جاتقانىن ەستىدىم. جازۋشى اكەم قۇرمانعازى قارامانۇلىنىڭ (مارقۇم) ۇيدە ۇلكەن كىتاپحاناسى بولاتىن. سول كەزدە اكەمدە قاجىمۇقان تۋرالى كىتاپ بار شىعار دەپ ۇيگە باردىم. وعان دەيىن مەن قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلى تۋرالى مەكتەپ باعدارلاماسىنان عانا بىلەتىنمىن. ال اكەمنىڭ كىتاپحاناسىنان بالۋان تۋرالى ەكى كىتاپتى تاۋىپ الىپ وقىپ، اڭىز ادامدى تانىپ، شابىتتاندىم.
كەڭەس كەزىندە «زناي ناشيح!» دەگەن كينو بولاتىن. سونى تاۋىپ الىپ، ينتەرنەتتەن قارادىم. قاراسام، ول كينودا قاجەكەڭنىڭ تەك ەكى جىل ءومىرىن كورسەتىپتى.
ەكىنشى ماسەلە، سوۆەت يدەولوگياسىندا قازاقتى ءبىرىنشى پلانعا ەشقاشان شىعارمايتىن. سول سەبەپتى قولبالا سياقتى بولعان ەكەن. وعان رەجيسسەردىڭ ەش كىناسى جوق. ول كەزدە زامان سونداي ەدى. باستى كەيىپكەرلەر ورىستار بولاتىن.
سودان سوڭ قاجىمۇقاننىڭ بۇكىل ءومىرىن كورسەتىپ، كينو تۇسىرسەم دەپ ارماندادىم. ستسەناري جازا باستاپ، قوسالقى اۆتوردى تاڭدادىم. قاجەكەڭنىڭ بۇكىل ءومىرىن كورسەتىپ، ناعىز پاتريوت بولعانىن كورسەتكىم كەلدى. قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلى تۇركيادا، شۆەتسيادا دا جەڭىمپاز اتانعان كەزدە دە ەلىنە قايتا كەلگەن. سونداي پاتريوت كىسىنىڭ ءومىرىن كورسەتسەم ەكەن دەپ نيەتتەندىم. سول ويمەن 2011 جىلدان بەرى ستسەناري جازدىق.
- قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلىنىڭ ءومىر جولى اۋقىمدى جانە كۇردەلى ەكەنى بەلگىلى. بۇل ءفيلمدى تۇسىرۋدە ءسىزدى نە ەرەكشە قىزىقتىردى؟ فيلم قانشالىقتى تاريحي دەرەك نەگىزىندە ءتۇسىرىلدى؟
- قاجەكەڭنىڭ ءومىرىن ءبارى بىلەدى. سول سەبەپتى تاريحتان قاتتى اۋىتقۋعا بولمايدى. كوركەم فيلم بولعاندىقتان جىلداردى تيترمەن جازبادىق. سەبەبى وقيعالار وتە كوپ. ءبارىن قامتۋ ءۇشىن كەي جىلداردان سەكىرىپ كەتتىك. نەگىزگى ماقسات – جاس ۇرپاققا رۋح بەرۋ، قاجەكەڭنىڭ بولمىسىن كورسەتىپ، اكەگە قۇرمەتىن كورسەتۋ.
- ءفيلمدى باستاماس بۇرىن قاجىمۇقان اۋلەتىمەن جۇزدەستىڭىز بە؟
- ءيا، ارينە، قاجىمۇقاننىڭ اۋلەتىمەن كەزدەستىم. ستسەناري جازىلىپ بىتكەن سوڭ باقىتجان قاجىمۇقانوۆقا (نەمەرەسى) وقىتىپ، سول كىسىنىڭ باتاسىن الدىق. قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلىنىڭ جەرلەنگەن جەرىنە بارىپ، قۇران وقىپ، قوي سويدىق. 2019 جىلى پيتچينگكە قاتىسىپ، جەڭىپ شىقتىق.
كينونى 2020 جىلى تۇسىرە باستادىق. الايدا پاندەمياعا تاپ بولدىق. سوڭىنان ءۇش جىل مونتاج جاسادىق. ءۇش جارىم ساعات ماتەريالدىڭ ەكى ساعاتىن كەسۋگە تۋرا كەلگەنىن دە ايتا كەتۋىم كەرەك. كەسىلگەن ماتەريالدىڭ كوپ جەرى تۇسىنىكسىز بولىپ قالدى. سول ءۇشىن قايتا ءتۇسىرىلىم جاساۋ كەرەك بولدى. فيلمدە اتاسى نەمەرەسىنە قاجىمۇقان تۋرالى ايتىپ وتىراتىن ءبولىم بار. سولاي عانا ماتەريال تولىقتاي جينالىپ، كوڭىلىمىزدەن شىقتى. قازىر بۇل كينو پروكاتقا شىعارىلدى. كورەرمەن جىلى لەبىزىن ءبىلدىرىپ جاتىر.
- سونىمەن بىرگە سىناپ جاتقاندار دا بار. بۇل كارتينانىڭ ەل نازارىن اۋدارعانىن بىلدىرەتىن شىعار. ال باس كەيىپكەردى تاڭداۋدا قانداي كريتەريلەردى باسشىلىققا الدىڭىز؟
- كاستينگ وتە قيىن بولدى. مەن كاستينگ ديرەكتورىنا بويى 1 مەتر 94 سم بيىك بولاتىن اكتەر كەرەك دەپ تالاپ قويدىق. قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلىنىڭ بويى بيىك بولعان. كاسىبي اكتەرلەردىڭ ىشىندە بويى ۇزىندارى از. سوندىقتان سپورتشىلاردىڭ اراسىنان دا اكتەر ىزدەدىك. بىراق، اكتەردەن سپورتشى جاساۋعا بولادى. ال سپورتشىدان اكتەر جاساۋ وتە قيىن. جۇرگەنوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى اراسىنان تابا الدىق. باس كەيىپكەردىڭ ءرولىن سومداعان ستۋدەنت - ەربول تولەپبەرگەن. سول كەزدە ول 4 كۋرس ستۋدەنتى ەدى. ونىڭ ءىنىسى دياس تولەپبەرگەن ەكەۋىنە بىرنەشە كەزەڭ جاساپ، 2000 ادامنىڭ ىشىنەن ەكى اكتەر ىرىكتەلدى. ەربولدىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگىن كوتەرۋ ءۇشىن كاسىبي مامان ەرجان ءتۇسىپوۆ جۇمىس ىستەدى. سەبەبى قاجەكەڭنىڭ قارت كەزىن 8 ساعات گريممەن جاساپ، ويناپ شىعۋ كەرەك بولدى. قاجەكەڭنىڭ سوڭعى كۇندەرىن سولاي ويناپ شىقتى.
- قاجىمۇقان تۋرالى ءفيلمدى ءتۇسىرۋ كەزىندە قانداي قيىندىقتار بولدى؟ وسىنداي تاريحي فيلمدەردە دەكوراتسيالار، كوستيۋمدەر، ساحنالارعا كوپ ءمان بەرىلەدى. كورەرمەن قالاي دايىندالعانىن بىلمەيتىن، بىراق ەكراننان تەك ناتيجەسىن كورەتىن سول تۇستارىن ايتا كەتسەڭىز
- ءبىز باسىندا كوستيۋمدەردى جالعا الاتىن بولىپ شەشكەن ەدىك. بىراق ارتىنشا ولاي بولمايتىنىن تۇسىندىك. بىزگە قىتايدىڭ ماسسوۆكاسى كەرەك بولدى. سول ءۇشىن 600-دەي كيىم تىگىلدى. وعان 100 ميلليون تەڭگەدەي قاراجات كەتتى. باستى كەيىپكەرلەر مەن بۇكىل كوستيۋمدى 7 كومپانيا تىگىپ شىقتى. ءبىر كومپانيا بىزدەن 25 ميلليون تەڭگە الىپ، الداپ كەتتى. كەيىننەن ولارمەن سوتتاسىپ، اقشانى التى ايدان كەيىن قايتاردىق. ءبارىن ءوزىمىز قولدان جاسادىق. پاندەميا كەزىندە قويۋشى سۋرەتشى ورنىنان تۇرا الماي سىرقاتتانىپ قالدى. ءوزىم سۋرەتشى بولىپ، دەكوراتسيانى قولعا الىپ، قيىن ساتتەن وسىلاي شىقتىق.
- قاجىمۇقاننىڭ تۇلعاسى بۇگىنگى كورەرمەنگە قانداي ۇلگى بولا الادى دەپ ويلايسىز؟
- ءوز ەلىڭدى سۇيە ءبىلۋ، ەشكىمگە ساتپاۋ، قويعان ماقساتتارىڭا نە بولسا دا جەتۋ كەرەك. بۇل جاستارعا رۋح بەرەتىن فيلم بولدى دەپ ويلايمىن. قازىر ارزان كومەديا كوبەيىپ كەتتى عوي. جاستار بىزدە كىتاپ وقىمايدى، تەك كينوعا بارادى. كينو ارقىلى وسىنداي بابالاردىڭ بولعانىن ءبىلىپ، كۇرەسكە جازىلىپ، الەم چەمپيونا اتانسا، نەگىزگى ماقساتىمىز – سول.
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
