«اڭقاۋ ەلگە - ارامزا مولدا». ءيا، قاعىس ەستىپ، قالت وقىعان جوقسىز. راسىندا ايلاسىن اسىرىپ، ەلدىڭ اۋزىن ايعا قاراتىپ جۇرگەندەر جەتەرلىك. بارلىعىنا سەبەپ - ساۋات! قۇقىقتىق ساۋاتتىڭ ءھام اقپاراتقا قانىق بولماۋدىڭ ارتى الاياقتاردىڭ «جەمتىگى» بولۋعا اكەپ سوعۋدا. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بيىل جىل باسىنان باستاپ، قازاقستاندىقتار ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ قۇربانى بولىپ، 6,5 مىڭنان استام جاعداي تىركەلگەن. سالدارىنان، 11 ملرد تەڭگە زالال كەلتىرىلگەن. بۇل تۋرالى قر ءىىم رەسمي وكىلى شىڭعىس الەكەشەۆ اعىمداعى جىلى 3 ماۋسىمدا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ايتقان بولاتىن.
عالامتور كەڭىستىگىندە الشاڭ باسقانداردىڭ العاشقى ايلاسى جالعان حابارلاندىرۋ ورنالاستىرۋ ەكەن. بۇگىندە ينتەرنەت-دۇكەننىڭ ساۋداسى قىزىپ تۇر. ۋاقىتى ساناۋلى، ساعاتپەن جارىسىپ، كۇنمەن تالاسىپ جۇرگەن جاندار ءۇشىن ونلاين تاپسىرىس تاپتىرماس كومەك. بۇقارانىڭ باسىمدىق بەرگەن مۇنداي قىزمەت كورسەتۋ ءتۇرىن الاياقتار ءوز پايدالارىنا جاراتقان. الدە ءبىر زاتتى ساتاتىن كەيىپ تاناتىپ، ءجۇز پايىز الدىن الا تولەمدى تالاپ ەتەدى. كوكەيدەگى قارجىسىن ەسەپ شوتىنا اۋدارىپ العاننان كەيىن، بايلانىستان اجىرايدى. سولايشا، زات قولعا تيمەستەن قالتا جۇقارىپ قالا بەرەدى. الدانىپ قالعاندار ايىلىن تارتىپ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جۇگىنەرى حاق. بيىل ءدال وسىلاي ونلاين تاپسىرىس بەرەم دەپ، ويدا جوقتا قالتاسىنان قاعىلعان 2,7 مىڭنان استام ادام شاعىم تۇسىرگەن.
قوعامنىڭ سەنىمىنە كىرىپ، ساناسىن ۋلايتىنداي اككى قىلمىسكەرلەردىڭ نەندەي قاسيەتى بار دەرسىز؟ ولاردىڭ كوبىسى «وڭاي اقشا تابۋدىڭ جولىن بىلەم»، «قالتقىسىز سەنسەڭ بايلىققا كەنەلەسىڭ» دەپ، ادامداردى وپ-وڭاي ۋىسىنا تۇسىرەدى. ءجۇز تەڭگە بەرىپ، مىڭ تەڭگە الماسىن بىلە تۇرا، تاۋەكەلگە بەل بۋاتىنداردا جوق ەمەس. «مۇمكىن، باعىم جانار، ماعاندا بايلىق بۇيىرار، جىلدام بايۋدىڭ ينۆەستيتسيالىق سحەمالارىن زەردەلەيم، ارتىنشا قاراجات قورىمدى كوبەيتەم» دەپ، سوڭعى تيىنىن ساناپ بەرەدى. دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتسەك، ينۆەستيتسيا سالىپ، الدانعانداردىڭ سانى بيىلعى جىلى 700 ادامعا جەتكەن ەكەن.
ادامدى الداپ، اقىسىنا كىرۋدىڭ تاعى ءبىر جولى قۇزىرلى ورگان قىزمەتكەرى بولىپ تانىسۋ، ودان قالسا بانك نەمەسە ميكروقارجى ۇيىمدارىندا ىستەيتىن مامان رەتىندە حابارلاسۋ. بۇل تاسىلدەر قازىرگى تاڭدا ەل اراسىندا اسا تانىمال.
«اۋەلدە ءسىزدىڭ ەسەپ شوتىڭىزداعى قارجىنى ساقتاۋ ءۇشىن سمس حابارلاندىرۋداعى قۇپيا ساندى ايتىڭىز» دەسە، ەندىگى كەزەكتە تىكەلەي نەسيە راسىمدەۋگە ينتەرمەلەۋگە كوشكەن. قانداي دا ءبىر، «قارجىلىق وپەراتسيا» دەپ جۇرتتىڭ زارەسىن الىپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ اتىن جامىلىپ، ايلاسىن اسىرۋعا قۇلىقتىلاردىڭ قاتارى ارتقان. سونداي-اق، وسىنداي جاعدايعا ۇقساس ارەكەت، WhatsApp مەسسەندجەرى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا.
مۇندا دا ادامدارعا ءوز شوتتارىنان اقشا الۋ ارەكەتتەرى تۋرالى ايتىلادى جانە ولارعا اقشانى «قاۋىپسىز» شوتقا اۋدارۋدى ۇسىنادى. سونداي-اق، ادامداردان جەكە دەرەكتەردى الداپ العاننان كەيىن، ولار كەيىنىرەك نەسيە راسىمدەيدى. بيىل وسىنداي 2 مىڭعا جۋىق جاعداي تىركەلدى.
ينتەرنەتتەگى ءار پالتفورمانى زەردەلەگەن قىلمىسكەرلەر TikTok الەۋمەتتىك جەلىسىنە دە اۋىز سالعان. ولار وندا ونلاين-بانكينگتىڭ كومەگىمەن ازاماتتاردىڭ شوتتارىنا بەلگىلى ءبىر اقشا اۋدارىمدارىن جىبەرەدى. بۇدان كەيىن ىقتيمال قۇرباننىڭ موبيلدىك نومىرىنە اقشانى باسقا ادامعا «قاتەلەسىپ» جىبەرگەن ادامنان قوڭىراۋ تۇسەدى. اقشانى كەرى اۋدارعان بولساڭىز، وندا الاياقتاردىڭ ارباۋىنا ءىلىندىم دەپ ەستەپتەي بەرىڭىز. ويتكەنى، ءسىزدىڭ شوتىڭىز ترانزيت شوت رەتىندە پايلانىلۋى ىقتيمال.
سول ءۇشىن دە ماماندار، شوتىڭىزعا تۇسكەن قاراجاتتاردى باقىلاپ وتىرۋعا كەڭەس بەرەدى. ال، شىنىمەندە قارجى شوتقا قاتەلەسىپ تۇسكەن جاعدايدا، قارجىنى قايتارۋ ءۇشىن بانككە بارىپ ءوتىنىم بەرۋ كەرەك.
الاياقتاردىڭ الەۋمەتتى باسىنۋىنىڭ توقتايتىن ءتۇرى جوق. ولار ءتىپتى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ اتىن جامىلىپتا ويعا العان ىستەرىن ىسكە اسىرۋعا قۇلىقتى.
وعان دالەل، Instagram جەلىسىندە الماتى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ارىستانعاني زاپپاروۆتىڭ اتىنان WhatsApp جانە Telegram-دا اقشا جيناۋدى تالاپ ەتكەن sms تاراۋى. اتالمىش ءىس بويىنشا جابىرلەنۋىشى ءوزى شاعىم تۇسىرگەن ەدى.
ادامنىڭ شەنى تۇرماق، شەكارا تاڭدامايتىن كادۋىلگى قىلمىسكەرلەردىڭ جولىن كەسۋ مەملەكەت الدىنداعى ماڭىزدى ءىس بولعانى اقيقات. كيبەرقىلمىس پەن ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ سانىن ازايتۋعا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى پارمەن بەرگەن ەدى.
پرەزيدەنت قاڭتار ايىندا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كەڭەيتىلگەن القا وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە «قىلمىستىق توپتارمەن ىمىراسىز كۇرەسۋ – سىزدەردىڭ تىكەلەي مىندەتتەرىڭىز ءارى قىزمەتتىك بورىشتارىڭىز» دەگەن بولاتىن.
ارينە، قىلمىستىڭ وتەۋى-جازا. ونى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە باسا ايتتى.
« ۇرىلار مەن بانديتتەر تۇرمەدە وتىرۋى كەرەك. بۇل – سىزدەردىڭ كريمينالعا قارسى ارەكەتتەرىڭىزدىڭ بىردەن-ءبىر ماقساتى»،-دەگەن بولاتىن قاسىم-جومارت كەمەلۇلى.
ماماندار، الاياقتاردىڭ قۇربانىنا كوبىنە 30 بەن 60 جاس ارالىعىنداعى ادامدار اينالادى دەگەن پايىمدا. جاۋاپتىلار، ازاماتتاردى جەكە باسىنا ءتيىستى مالىمەتتەردى اشىق دەرەككوزدەرگە ورنالاستىرماۋعا جانە ولاردى ەش جەردە جاريالاماۋعا شاقىرادى.
