ەءلىمىزدىڭ جارتىسى قارعىن سۋدىڭ قاقپانىندا قالدى. ارناسىنان اداسىپ اققان سۋدىڭ سالدارىنان باسپاناسىنان، ءومىر بويى جيعان-تەرگەن دۇنيەسى مەن مال-مۇلكىنەن قاپىدا ايرىلعان اعايىننىڭ بيلىككە ءوتىنىشى كوپ. بۇل تۋرالى ءماجىلىس دەپۋتاتى، «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى نارتاي سارسەنعاليەۆ تومەنگى پالاتانىڭ جالپى وتىرىسىندا ايتتى.
حالىق قالاۋلىسى ۇكىمەت باسشىسى ولجاس بەكتەنوۆتىڭ اتىنا جولدانعان دەپۋتاتتىق ساۋالدا سۋ تاسقىنىنا توتەپ بەرە الماعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى جازاعا تارتۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.
«مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ: «قۇزىرلى مەكەمەلەر، ياعني اكىمدىكتەر، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى، سۋ رەسۋرستارى مينيسترلىگى بىرلەسىپ جۇمىس جاسامايدى. جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قاشادى. جۇمىستى ءبىر-بىرىنە سىلتەپ وتىرادى. جاعداي وسىلاي جالعاساتىن بولسا، ءتيىستى قىزمەتكەرلەردى لاۋازىمىنان بوساتۋ قاجەت» دەدى. شىنىمەن، جۇمىسىنا سالعىرت قاراعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ەشقايسىسىنىڭ لاۋازىمىنا، تەگىنە قاراماستان جازاعا تارتۋ كەرەك. بۇل پرەزيدەنتتىڭ جانە ەلدىڭ ناقتى تالابى»، - دەدى دەپۋتات.
بۇعان دەيىن بىرقاتار ءماجىلىس دەپۋتاتى تاسقىن سۋدان قاتتى زارداپ شەككەن اتىراۋ وبلىسىنداعى قۇلسارى قالاسى مەن باتىس قازاقستان وبلىسىنا بارىپ قايتقان ەدى.
«قۇلسارىدا 2900 ءۇي سۋ استىندا قالعان. باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى احۋال دا كوڭىل كونشىتپەيدى، قازىردىڭ وزىندە 1226 ءۇيدى، 1905 ساياجايدى سۋ باسىپ قالعان. 450 ءۇي قيراپ قالدى. ەندىگى قاتەر جايىق وزەنىنەن. جالپى جايىقتىڭ كورشى ەلدەگى ەڭ جوعارعى دەڭگەيى 11,87 مەتر بولدى، ەندى سول سۋ ءبىزدىڭ ەلگە قاراي جوڭكىلەپ كەلەدى. جايىق وزەنى بقو-نىڭ 600 شاقىرىم جەرىنە اعىپوتەدى، ونداعى ارنانىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى 8,5 مەتر. دەمەك، كەلە جاتقان سۋدىڭ بيىكتىگى ەلىمىزدەگى جايىق وزەنىنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسىنەن 3 مەترگە جوعارى. وزەننىڭ بويىندا 84 ەلدى مەكەن بار، ول جاقتا 126 000 ادام تۇرادى دەگەن دەرەك الدىق. ەل ەلەڭدەپ وتىر، ۇرەي دە جوق ەمەس»، - دەدى دەپۋتات.
دەپۋتات ءوز سوزىندە اتىراۋ وڭىرىندەگى بوگەت تۇرعىزۋ جۇمىسىنىڭ جۇمىلا اتقارىلىپ جاتقانىن دا اتاپ ءوتتى.
«بۇقار جىراۋدان: «ءبارىڭىز ءبىر ەنەدەن تۋعانداي بولىڭىز: جات جانىنان ءتۇڭىلسىن، اينالا الماي ات ءولسىن، ايىرا الماي جات ءولسىن» دەگەن ءسوز قالعان. راسىندا, باتىسقا بولىسقان ەلدىڭ كومەگىن، جانۇشىرىپ بارىپ بوگەتتى بەكىتۋگە تىرىسقان جانداردى كورگەندە قازاقتىڭ بىرلىگىن ەشكىمنىڭ ەشقاشان بۇلدىرە المايتىنىنا كوز جەتەدى. ەلمەن كەزدەسۋگە بارعانىمىزدا سونداعى ايەل كىسىنىڭ ءۇش كىشكەنتاي بالاسىمەن بىرگە قۇمدى قاپقا سالىپ جاتقانىن كوردىك. «نەگە قاپشىقكوتەرىپ ءجۇرسىز بالالارمەن، اۋىر عوي» - دەگەن سوزىمىزگە: «اكەمىز ۆاحتاعا كەتتى، بىزگە «ەلگە كومەكتەسىڭدەر» دەدى» دەپ جاۋاپ بەردى. بۇل ءبىز كوپ ايتاتىن بىرلىك دەگەن ءسوزدىڭ ناعىز كورىنىسى بولدى»،- دەدى ول.
سۋ باسقان وڭىرلەردەگى باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى – وتەماقى، ول حالىققا جەدەل جانە ادىلەتتى، تولىق كولەمدە تولەنۋى ءتيىس. نارتاي سارسەنعاليەۆ ءوزىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىندا كوميسسيالار سۋ كەتكەنىن كۇتپەي, قازىردەن باستاپ ۇيلەرگە ءجۇزءىپ بارىپ ارالىق اكت جاساۋى كەرەكتىگىن ايتتى.
سونداي-اق ول سۋدىڭ اعىنىمەن قاتار، اقپارات اعىنى دا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانىن اتاپ ءوتتى.
«قاراپايىم حالىقتى كەدەيلىككە اكەلگەن بۇرىنعى جۇيەنىڭ باي-باعلاندارى قازىرگى تابيعي اپاتتان ۇپاي جيناۋ ءۇشىن جانتالاسىپ جاتىر.«قۇلقىننىڭ قۇلى بولعانشا، حالقىڭنىڭ ۇلى بول» دەگەندى 30 جىل بويى قۇلاعىنا قىستىرماعاندار قازىرگى جاعدايدى ساياسي ەسەپ ايىرىسۋدىڭ قۇرالىنا اينالدىرۋ ءۇشىن ولىمدەسۋدە. قازىرگى سۋ تاسقىنىنىڭ بەتىن قايتارۋى ءتيىس بولعان بوگەتتەر مەن بوگەندەردىڭ سالىنباۋى، كانالداردىڭ رەتكە كەلتىرىلمەۋى 30 جىل بويعى سالعىرتتىق ەكەنىن، 30 جىل بويعى جەمقورلىق ەكەنىن تاۋەلسىزدىك العالى قازاقتى قان قاقساتىپ توناعاندار مويىنداعىسى كەلمەيدى, ارينە. قازاقستانداعى سۋ قويمالارى مەن بوگەتتەر 50-70 جىلدارى سالىنعان. 1990 جىلدان ول جەرلەر جوندەۋ كورمەگەن. جاڭا سۋ قويمالارى سالىنباعان»، - دەدى سارسەنعاليەۆ.
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، ەلدە عىلىم سالاسىنا ءتيىستى جاعداي جاسالماعان.
«سالدارىنان 90-شى جىلداردىڭ توقىراۋىندا 40 مىڭ عالىم سالانى تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. وسىنشا ولقىلىققا، ياكي قىلمىسقا جول بەرگەن 30 جىلدىق ەسكى جۇيەنىڭ شابارماندارى، بۇگىنگى جاڭا بۋىنعا قارسى اقپاراتتىق سوعىس اشىپ الەك. ولار جالعان اقپاراتتىڭ جارعا جىعاتىنىن بىلسە دە، اعايىندى ارانداتۋ ءۇشىن بارىن سالىپ الەك. بىراق قازاقتىڭ بىرلىكتى ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىنىن جانە ۇلتىنىڭ قامىن قۇلقىنىنىڭ قامىنان ارتىق قويعانداردى ۇمىتپايتىنىن ءبىلۋ كەرەك ولار. ارناسىناناداسىپ اققان سۋدىڭ استىندا قالعان اعايىننىڭ ماسەلەسىن ءبىر دەپۋتاتتىق ساۋالعا سىيعىزۋ مۇمكىن ەمەس. وڭىردەن كەلگەن دەپۋتاتتار ءار پروبلەمامەن جەكە-جەكە اينالىسادى. شەشۋگە مۇرىندىق بولادى، سەبەبى باستى مىندەت – ەلدىڭ تالابىن ورىنداۋ»، - دەدى ول.
