الماتى قالاسى الاتاۋ اۋداندىق سوتىندا عالىمجان جاقيانوۆتىڭ “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى مەن تولەن توقتاسىنوۆقا بەرگەن شاعىمى بويىنشا ازاماتتىق ءىستىڭ شەشىمى جاريالاندى.
4 ناۋرىزدا جاريالانعان سوت قورىتىندىسى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنىڭ YouTube ارناسىنداعى سۇحباتتى وشىرۋگە جانە ونداعى دەرەكتەردى جوققا شىعارۋعا شەشىم شىعاردى. ال تولەن توقتاسىنوۆقا 200 مىڭ تەڭگە تولەۋدى جۇكتەدى جانە “ادىرناعا” قويىلعان قارجىلىق تالاپتار نەگىزسىز دەپ تانىلدى.
سەمەي مەن پاۆلودار وبلىستارىنىڭ بۇرىنعى اكىمى عالىمجان جاقيانوۆ بۇعان دەيىن دە 30 جىل اجىراماستاي بىرگە بولعان دوسى تولەن توقتاسىنوۆ پەن ونىڭ جۇبايى الما توقتاسىنوۆانىڭ ۇستىنەن بىرنەشە رەت ارىز بەرگەن بولاتىن. سونداي-اق، سوت ناتيجەسىندە جاقيانوۆتىڭ ارىزىن نەگىزسىز دەپ تاۋىپ، جوققا شىعارعان ەدى. بۇعان دەيىن “دوستار داۋى” تۋرالى بىرنەشە ماتەريال ارنادىق.
ال “قاسقا اينالعان ەكى دوس” اراسىنداعى داۋ-دامايعا ءجۋرناليستىڭ نە قاتىسى بار دەرسىز؟! ەندەشە، باسىنان باستايىق.
ەكى الىپ سۇيكەنسە, ورتاسىندا جۋرناليست جاپا شەگەدى
2023 جىلدىڭ 2 قاڭتارىندا “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنىڭ YouTube ارناسى تولەن توقتاسىنوۆتان سۇحبات الدى. سۇحبات بارىسىندا توقتاسىنوۆ جاقيانوۆپەن ارادا تۋىنداعان موڭعوليالىق ALGT كومپانياسىنا قاتىستى جانجال تۋرالى ايتادى.
ەكس-دەپۋتات 2022 جىلى موڭعوليانىڭ بىرقاتار باق-ىندا جاريالانعان جاقيانوۆتىڭ الاياقتىعى تۋرالى ماتەريالدارعا، سونداي-اق سەرىكتەستەر جاقيانوۆتىڭ ارامدىعى تۋرالى ايتاتىن ىسكەرلىك حاتتارعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، دوسى جاقيانوۆتىڭ ءوز ءىسىن زاڭسىز جۇرگىزىپ جاتقانىن حابارلادى.
جاقيانوۆ بۇل سۇحباتتى كورگەننەن كەيىن، شىندىققا سايكەس كەلمەيتىن اقپارات بار دەپ شەشىپ، توقتاسىنوۆتان ونى جوققا شىعارۋىن، ال “ادىرنا” جۋرناليستەرىنەن ۆيدەوماتەريالدى ءوشىرۋىن، ودان كەشىرىم سۇراۋىن، سونداي-اق، جاۋاپكەرلەردىڭ ارقايسىسىنان مورالدىق شىعىن رەتىندە 1 ميلليون تەڭگە تالاپ ەتكەن.
دەگەنمەن، “ادىرنا” ءجۋرناليسى جاقيانوۆ جولداعان سوتقا دەيىنگى شاعىمنان كەيىن ۆيدەونى وشىرگەن جوق. ويتكەنى، وعان دەيىن بىرنەشە رەت جاقيانوۆتىڭ ءوزىن سۇحباتقا شاقىرىپ، ءتىپتى توقتاسىنوۆپەن اشىق الاڭ ۇسىنعان ەدى. الايدا، جاقيانوۆ سۇحبات بەرمەك تۇگىلى، بايلانىسقا شىقپادى.
سوتتاعى ءجارىسسوز بارىسىندا «ادىرنا مەديا حولدينگ» جشس وكىلى ورىنبەك كەنجەباەۆ جۋرناليستەرگە قارسى تالاپ ارىزدىڭ نەگىزسىز ەكەنىن ايتتى.
جاقيانوۆ نە سۇرايدى؟
ال جاقيانوۆتىڭ وكىلى يۋليا ۆەرشينينا پىكىرتالاستا ءوز قورعاۋشىسىنىڭ سۇحباتتى جوققا شىعارۋعا جانە 2 ميلليون تەڭگەنى ءوندىرىپ الۋعا نيەتتى ەكەنىن تاعى دا راستادى.
ۆەرشينينانىڭ ايتۋىنشا، توقتاسىنوۆتىڭ سۇحباتتا جاريالاعان اقپاراتى موڭعولدىق باق-تان الىنعان دەگەن ۋاجدەرى نەگىزسىز، ويتكەنى ساراپتامانىڭ مازمۇنى توقتاسىنوۆتىڭ سۇحباتتا باق-قا سىلتەمە جاساعانىن كورسەتپەيدى.
جاقيانوۆ وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، “ادىرنا” ءجۋرناليسى بۇل اقپاراتتى كەڭ اۋديتورياعا ۇسىنباس بۇرىن سۇراۋ سالۋلار جىبەرۋ نەمەسە زاڭمەن تىيىم سالىنباعان باسقا ادىستەر ارقىلى ونىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرۋ شارالارىن قابىلداۋعا مىندەتتى بولعان.
«ءوز سوزىمنەن باس تارتپايمىن»
تولەن توقتاسىنوۆ بولسا، اتالعان تالاپتارمەن تولىق كەلىسپەيتىنىن ايتتى.
- مەن سۇحباتتا جاريالاعان اقپارات اشىق دەرەككوزدەردەن الىندى. اتاپ ايتقاندا، موڭعوليادا جاقيانوۆقا قاتىستى الاياقتىق فاكتىسى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى» دەپ حابارلاعان بولاتىن. ودان ءارى سۇحباتىمدا جاقيانوۆ موڭعوليانىڭ جەمقور شەنەۋنىكتەرىنىڭ كومەگىمەن بارلىق ماسەلەنى اقشا ەسەبىنەن شەشىپ وتىرعانىن ايتتىم. بۇل جەردە مەن تاعى دا باق-تا جازىلعاندارعا سىلتەمە جاسادىم. مەن “ادىرنا” پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىمدا ايتقان بىردە-ءبىر ءوز سوزىمنەن باس تارتپايمىن جانە ونىمەن جاقيانوۆتىڭ ار-نامىسىنا، ابىرويىنا جانە ىسكەرلىك بەدەلىنە قول سۇققانىما سەنبەيمىن جانە تالاپ ارىزدى قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتۋىڭىزدى سۇرايمىن، - دەيدى تولەن توقتاسىنوۆ.
توقتاسىنوۆ ۇلان-باتور پروكۋراتۋراسىنىڭ 2022 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى جاقيانوۆ «ايىپتالۋشى» رەتىندە كورسەتىلگەن جاۋابىمەن ءوز ۇستانىمىن كۇشەيتتى. جاۋاپ ALGT ىسىندەگى تاعى ءبىر اسپەكتكە قاتىستى بولدى. ياعني، جاقيانوۆتىڭ كومپانيا اكتسيالارىن قىتاي ازاماتى لي تسزيان يۋعا قالاي ساتقانى تۋرالى ايتتى.
- ايىپتالۋشى عالىمجان جاقيانوۆ الاياقتىق جولمەن جابىرلەنۋشى قىتاي ازاماتى لي تسزيان يۋدى ALGT كومپانياسىنىڭ تۇپكى يەسى ەكەنىنە سەندىردى. ايىپتالۋشى جابىرلەنۋشىنى سەنىمىنە قيانات جاساپ، قاساقانا الداعان. ءسويتىپ، شىندىقتى جاسىرىپ، قىتاي ازاماتىن اداستىرىپ، ادەيى الدىن الا كەلىسىمگە كەلگەن. بۇل كەلىسىم ALGT اكتسيالارىنىڭ 100% ساتىپ الۋ-ساتۋ شارتىن جاساۋعا نەگىز بولدى. وسى كەلىسىم نەگىزىندە ايىپتالۋشى 13 رەت اقشانى قولما-قول جانە بانكتىك ەسەپشوت ارقىلى العان، بۇل جەكە الاياقتىق ارەكەتى ءۇشىن كەلتىرىلگەن شىعىننىڭ جالپى سوماسى 775 مىڭ دوللاردى قۇرايدى، - دەپ اتاپ ءوتتى توقتاسىنوۆ.
جارىسسوزدەن كەيىن سوت كەڭەسۋ بولمەسىنە كەتتى. شەشىمى 1 ناۋرىزدا شىعۋى قاجەت ەتەدى. دەگەنمەن، شەشىمگە ارنالعان سوت وتىرىسى كەيىنگە شەگەرىلىپ، 4 ناۋرىز كۇنى ونلاين ءوتتى.
سوت قورىتىندىسىندا تالاپ ارىز ءىشىنارا قاناعاتتاندىرىلدى. تولەن توقتاسىنوۆ سوت شەشىمى بويىنشا سۇحباتتاعى اقپاراتتىڭ «شىندىققا سايكەس كەلمەيتىن بولىگىن تەرىسكە شىعارىپ»، 200 مىڭ تەڭگە كولەمىندە مورالدىق شىعىن تولەۋى ءتيىس. ال “ادىرنا” پورتالى مورالدىق شىعىندى تولەۋدەن بوساتىلدى. سوتتىڭ پىكىرىنشە، جۋرناليست جاقيانوۆقا مۇنداي زالال كەلتىرمەگەن. الايدا “ادىرنا” پورتالى سول سۇحباتتى تولىعىمەن وشىرۋگە مىندەتتەلدى.
دەگەنمەن، بۇل ماسەلەگە نۇكتە قويۋ ءالى ەرتە. تولەن توقتاسىنوۆتىڭ قورعاۋشىسى گاۋھار سالىمباەۆا اۋداندىق سوتتىڭ شەشىمىن جوعارى تۇرعان سوتقا شاعىمداناتىنىن ايتتى.
«ءسوز بوستاندىعى قايدا قالدى؟»
YouTube ارناداعى توقتاسىنوۆتان العان سۇحباتتى تولىق وشىرۋگە مىندەتتەلگەن “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنىڭ باسشىسى، ۆيدەوماتەريالدا توقتاسىنوۆپەن سۇحباتتاسۋشى، جۋرناليست ارمان اۋباكىر سوت شەشىمىنە قاناعاتتانبايتىنىن ايتىپ، بىرنەشە سۇراق جولدادى:
«1. Cوتقا سەبەپ بولعان توقتاسىنوۆتىڭ سۇحباتىنان سوڭ «ادىرنا» جاقيانوۆقا الاڭ ۇسىنىپ، سۇحبات بەرۋىن سۇراعان. بىراق وعان نە «ءيا»، نە «جوق» دەگەن جاۋاپ ايتىلمادى. وندا جاقيانوۆ نەگە “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنا سۇحبات بەرۋدەن باس تارتتى؟ سوتقا بەرگەنگە دەيىن ەل الدىنا شىعىپ، ءمان-جايدى ءوزى تۇسىندىرسە، بۇل، دەموكراتيالىق نيەتتەگى ول كىسىنىڭ وزىنە جاقسى ەمەس پە ەدى؟
- ەكى ەكس-دوستىڭ اراسىنداعى داۋ بويىنشا ءبىز كىمنىڭ پوزيتسياسى دۇرىس، كىمنىڭ پوزيتسياسى بۇرىس ەكەنىن ناقتى بىلمەيمىز. ءبىز ءوز يۋتۋبتاعى ارنامىزعا شىعىپ قالايشا “تولەن توقتاسىنوۆ وتىرىك ايتادى” دەپ اقپارات بەرە الامىز؟ نەمەسە كەرىسىنشە “جاقيانوۆ سەرىكتەستەرىن الداپ كەتتى” دەپ قالايشا مالىمەت بەرەمىز؟ بۇل - دۇرىس ەمەس. تۋرا سول سياقتى تولەن توقتاسىنوۆ ءوز پوزيتسياسىن ايتقانى ءتارىزدى، عالىمجان جاقيانوۆ تا ءوز پوزيتسياسىن يۋتۋب ارنامىزعا شىعىپ مالىمدەۋىنە ءبىز بارىنشا مۇددەلى بولدىق. سوندا عانا “قۇدا دا تىنىش، قۇداعي دا تىنىش” بولار ەدى. جوق، داۋ داۋعا ۇلاسىپ، ءىس ءجۋرناليستى سوتقا بەرۋمەن ۇلاسىپ جاتىر. ەل اۋزىنداعى ۇناسىمدى تۇلعا، ازامات رەتىندە جاقيانوۆتىڭ ءوز “اقيقاتىن” ءوزى كەلىپ ايتۋعا تالپىنباۋى مۇلدە تۇسىنىكسىز جايت.
- يۋتۋب ارنامىزداعى نەگىزگى جانر - سۇحبات. جاقيانوۆتىڭ ورنىنا ءدال وزىندەي ەشكىم كەلىپ سۇحبات بەرىپ، توقتاسىنوۆتىڭ سۇحباتىن جوققا شىعارا المايتىنى انىق. «ادىرنا» پورتالى جاقيانوۆتىڭ ورنىنا، نەمەسە توقتاسىنوۆتىڭ ورنىنا جاۋاپ بەرمەسە كەرەك ەدى.
- ءبىز جاقيانوۆتىڭ جاقتاستارى ۇسىنعان ماقالالاردى جەدەل جاريالاپ بەرىپ وتىردىق. ايتپاقشى، ونىڭ تۇرمەدە وتىرعان م. تۋلەەۆ ەسىمدى ادۆوكاتى بەرگەن ورىسشا مالىمدەمەدەن “ماعان قاتىسى جوق” دەپ باس تارتقان جاعدايى دا بار. سوزبە-ءسوز اۋمايتىن قازاقشاسى جاقيانوۆ پاراقشاسىندا كۇنى بۇگىنگە دەيىن تۇر.
ول كىسى فەيسبۋكتە جاريالاعان بارلىق مالىمدەمەلەردى ءبىز دە جاريالاپ بەرىپ وتىردىق. ءجيى-ءجيى يۋتۋب ارنامىزعا سۇحباتقا شاقىرعانىمىز ءوز الدىنا. سوندىقتان، ول كىسىنىڭ “ادىرنانى” سوتقا بەرۋىنىڭ، ال سوتتىڭ جاقيانوۆتىڭ پايداسىنا شەشىم شىعارۋىنىڭ قيسىنىن دا كورمەي وتىرمىز.
الاتاۋ اۋداندىق سوتىنىڭ ماتەريالدى ءوشىرىپ، جاقيانوۆتىڭ قاتىسۋىنسىز الگى اتى شۋلى سۇحباتتى جوققا شىعارۋ جونىندەگى شەشىمىمەن كەلىسپەيتىنىمىزدى جەتكىزگىمىز كەلەدى. جاقيانوۆ ءوزى ستۋدياعا كەلىپ، الدىڭعى سۇحباتتى ءوز اۋزىمەن جوققا شىعارۋ كەرەك. سوندا عانا اڭگىمە قيسىنعا كەلەدى.
سوتقا بەرۋ ارقىلى جۋرناليستەرگە “ۇيدەن شىقپاي” (بۇل جەردە جاقيانوۆتىڭ بىردە-ءبىر رەت سوت وتىرىسىنا كەلمەگەنىن ايتامىز) ماتەريالىن ءوشىرتىپ، ونى تاعى جوققا شىعارتا بەرسەك، جۋرناليستيكا قالاي داميدى؟ ءسوز بوستاندىعى قالاي ورنايدى؟ بۇعان دەيىن ءسوز بوستاندىعى مەن دەموكراتيانىڭ جاقتاۋشىسى رەتىندە تانىمال جاقيانوۆتىڭ ءتيىستى ماسەلەگە قاتىستى ناقتى جاۋاپ بەرمەۋىنەن قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟»
ايتا كەتەيىك، “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى بەلگىلى ءبىر تاراپتى قولدامايدى. ءوز پىكىرىن بىلدىرەمىن دەگەن كەز كەلگەن تاراپقا اشىق. دەگەنمەن، ءسوز بوستاندىعى مەن جۋرناليست قۇقىعىن شەكتەمەۋدى سۇرايدى.
دانا نۇرمۇحانبەت
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
