كاك دەتي پوپادايۋت ۆ سەتي سەكتى

9089
Adyrna.kz Telegram

پوسلە «رەليگيوزنىح ۆوين» ۆ تەميرسكوم رايونە اكتيۋبينسكوي وبلاستي ۆ 2011 گودۋ ي ۆ اكتوبە ۆ 2016 گودۋ ەتا تەما ۆرودە زاتيحلا. ودناكو ۆ پوسلەدنيە گودى وپيات پوياۆيليس تاكيە نوۆوستي: «بولەە 60 پرەستۋپلەني سوۆەرشيلي پريۆەرجەنتسى دەسترۋكتيۆنىح رەليگيوزنىح تەچەني ۆ اكتوبە»، «ۆ مانگيستاۋ راسكرىتو بولەە 50 فاكتوۆ پرەستۋپلەني، سوۆەرشەننىە پريۆەرجەنتسامي دەسترۋكتيۆنىح رەليگيوزنىح تەچەني» ي در.

                 پريدەرجيۆاتسيا سۆوەگو ناسلەديا يلي جە مەنيات ەگو؟

ۋسلوۆنوست رەليگيوزنىح ۆوززرەني ي سلابوست گوسۋدارستۆەننوي يدەولوگي ۆ رك پرودەمونستريروۆال سۆەرحليبەرالنىي زاكون و رەليگي وت 1992 گودا، بلاگوداريا كوتورومۋ ۆ سترانە پوياۆيليس ۆەليكوە منوجەستۆو سەكت ي رەليگيوزنىح ورگانيزاتسي. سرەدي نيح بىلو نەمالوە كوليچەستۆو سەكت ي ورگانيزاتسي، پو زاكونۋ پرەسلەدۋەمىح ۆو منوگيح ستراناح.

ەتۋ «مەدۆەجيۋ ۋسلۋگۋ» ۆ سفەرە رەليگيوزنوگو زاكونوداتەلستۆا نەلزيا نازۆات يناچە، كاك لوببيروۆانيە ينتەرەسوۆ ينوستراننىح رەليگيوزنىح ورگانيزاتسي ي زاكونوداتەلنوە زاكرەپلەنيە يدەولوگيچەسكوي ي رەليگيوزنوي ەكسپانسي، ناپراۆلەننوي پروتيۆ سلابوي ي نەسفورميروۆاننوي يدەولوگي سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا.

ۆ سۆوە ۆرەميا رەليگيوزنۋيۋ پوليتيكۋ گلاۆا سينگاپۋرا لي كۋان يۋ حاراكتەريزوۆال سلەدۋيۋششيم وبرازوم: «كوگدا ساۋدوۆسكايا اراۆيا ستالا پرودۆيگات ۆاححابيزم، مى، ك سچاستيۋ، نە پۋستيلي يح ك نام، ناچاۆ سترويت سۆوي مەچەتي. نام نە نۋجنى يح دەنگي يلي يح پروپوۆەدنيكي». پو ەگو سلوۆام، ەتو ياۆلياەتسيا «ۆمەشاتەلستۆوم ۆ دەلا درۋگيح ستران ي پوپىتكوي راسپروسترانەنيا يسلاما س پوموششيۋ نەفتيانىح دەنەگ»، ا «ۆاححابيزم وتدەلياەت سەبيا وت ۆسەح وستالنىح ي وتبراسىۆاەت نازاد، ۆ VII ۆەك».

دەيستۆيتەلنو، ۆ رك زا پوستروەننىمي مەچەتيامي، وتكرىتىمي ۋچەبنىمي زاۆەدەنيامي ساۋدوۆسكوي اراۆي، ەگيپتا، پاكيستانا، تۋرتسي ي در.، وبۋچەننىمي تام يمامامي پوتيانۋليس يح رەليگيوزنىە ۆوززرەنيا، يح يدەولوگيا، يح وبراز جيزني، وتليچنىە وت ناشەگو. ا ۆمەستە س نيمي ي راديكالنىە، ەكسترەميستسكيە تەچەنيا. ەتو كاساەتسيا ي منوگوچيسلەننىح امەريكانسكيح ي ەۆروپەيسكيح سەكت ي ورگانيزاتسي، كوتورىە نەرەدكو بىلي ۆىدۆورەنى يز درۋگيح ستران، نو ناشلي پريبەجيششە ۋ ناس.

ك پريمەرۋ، پو وفيتسيالنىم داننىم، س ناچالا پوياۆلەنيا «حاليفاتا» ۆ سيريۋ ي يراك ۋەحالي وكولو 800 گراجدان كازاحستانا، ا سكولكو يح رەالنو تام بىلو، سكولكو پوگيبلو – نيكتو توچنو نە زناەت.

كازالوس بى، ۆەس ەتوت رەليگيوزنىي «ۆينەگرەت» ي پراكتيكا ۆمەشاتەلستۆا ۆو ۆنۋترەننيە دەلا منوگيح ستران، يسپولزۋيا ەتوت سامىي «ۆينەگرەت»، دولجنى بىلي پوكازات وپاسنوست ناپلىۆا زارۋبەجنىح رەليگيوزنىح ورگانيزاتسي ي ميسسيونەروۆ.

نو ۆوپروس وستاەتسيا وتكرىتىم، چتو نادو دەلات ۆەرۋيۋششيم كازاحستانا: پريدەرجيۆاتسيا سۆوەگو ناسلەديا يلي جە مەنيات ەگو، يسحوديا يز نوۆىح گەوپوليتيچەسكيح تەندەنتسي؟ ناشي سوسەدي ۆ ۋزبەكيستانە، تادجيكيستانە، تاتارستانە ي در. پوسلە منوگيح لەت يدەولوگيچەسكيح ديسكۋسسي ي بوربى ۆ يتوگە پريشلي ك يدەە زاششيتى ناتسيونالنوي دۋحوۆنوي كۋلتۋرى ي سۆوەگو تراديتسيوننوگو پونيمانيا يسلاما.

ناپريمەر، ۆ ۋزبەكيستانە پوسلە نەبولشوگو پوسلابلەنيا ۋجە ۆ 1998 گودۋ ۆ ادمينيستراتيۆنىي كودەكس رەسپۋبليكي بىلي ۆۆەدەنى نوۆىە ستاتي، ۆ ۋگولوۆنىي كودەكس بىلي ۆنەسەنى پوپراۆكي ي دوپولنەنيا، كوتورىە بىلي پريزۆانى بوروتسيا س رەليگيوزنىم فۋندامەنتاليزموم ي ەكسترەميزموم ۆ سترانە. زا پروزەليتيزم،  ميسسيونەرستۆو ي ت.د. موجنو پولۋچيت ناكازانيا، نە گوۆوريا و راسپروسترانەني ەكسترەميستكوي ليتەراتۋرى ي يدەي ەكسترەميزما ي تەرروريزما. چينوۆنيكي زا سۆويۋ پوكازنۋيۋ رەليگيوزنوست موگلي ليشيتسيا رابوتى. دو 2021 گودا بىلا ستاتيا ۆ اك «پوياۆلەنيە گراجدان ۆ وبششەستۆەننىح مەستاح ۆ كۋلتوۆىح ودەيانياح»، كوتورايا، پراۆدا، نە يسپولزوۆالاس.

پرەدنازناچەنيە ليۋبوگو چەلوۆەكا – بىت ساميم سوبوي. نە نادو بىت «ارابوم»، «امەريكانتسەم» يلي «ەۆروپەيتسەم»: ۋ كازاحوۆ سۆويا بوگاتايا دۋحوۆنايا كۋلتۋرا، كوتورۋيۋ نەوبحوديمو يزۋچات ي پودنيمات نا بولەە ۆىسوكي ۋروۆەن.

                             كاك دەتي پوپادايۋت ۆ سەتي سەكت

كاك گوۆوريتسيا، اڭقاۋ ەلگە – ارامزا مولدا. نادو بىلو سلۋچيتسيا دوۆەدەنيە دو ساموۋبيستۆا، چتوبى، ناكونەتس، پراۆووحرانيتەلنىە ورگانى ي وبششەستۆو وبراتيلي ۆنيمانيە ك ۆنەشنە نەزامەتنوي، ۆرودە نەپروبلەمنوي دەياتەلنوستي – وبۋچەني ينوسترانتسامي ناشيح دەتەي رەليگي ۆ بەسپلاتنىح پانسيوناتاح، تەم بولەە ەتو ناشي براتيا – تۋركي، تەم بولەە يسلامۋ. كاكيە ۆوپروسى – ۆەد ەتو بوگوۋگودنوە دەلو!

كوگدا پروچيتال ستاتيۋ «راديكالى ۆ وۆەچەي شكۋرە» (ۆرەميا) و توم، چتو ۆ الماتى ناكرىلي فيليال زاپرەششەننوي ۆ سترانە ورگانيزاتسي «سۋلەيماندجي»، «پروشەل ميمو» – نازۆانيە ورگانيزاتسي منە نيچەگو نە گوۆوريلو، تەم بولەە زاپرەششەننايا، زناچيت – زاكرويۋت.

ي ۆوت نەداۆنو پوپالوس ۆيدەو «قوي تەرىسىن جامىلعان قايىرىمدىلىق قورى»، كوتوروە سموترەلوس، كاك فيلم و تاينىح ورگانيزاتسياح، اگەنتاح. وكازالوس، «سۋلەيماندجي» – رەالنو تاينايا ورگانيزاتسيا، كوتورايا دەيستۆۋەت پو ۆسەمۋ ميرۋ! ۆ ريادە ستران – زاپرەششەننايا، نو ۆ رك رابوتايۋت وكولو ستا ەە پانسيوناتوۆ. پو نەكوتورىم داننىم، س 1992 گودا ۆىۋچيلي بولەە 18 تىسياچ ناشيح مالچيكوۆ ي دەۆوچەك!

ۆ ساموي تۋرتسي – نا پولۋلەگالنوم پولوجەني، نو، ۆرودە، داجە ۆلياەت نا پوليتيكۋ، ۋپراۆليايا سۆويمي ۆوسپيتاننيكامي ۆو ۆرەميا ۆىبوروۆ، راسستاۆليايا يح ۆ گوسسترۋكتۋرى ي ت.د. (پوچتي كاك گيۋلەن). سۋديا پو ۆسەمۋ، وچەن بوگاتايا ورگانيزاتسيا، ا گدە دەنگي – تام ي «كرىشا».

تەپەر و «تاينىح اگەنتاح». رەگيستريرۋيۋتسيا كاك بلاگوتۆوريتەلنىي فوند، وتكرىۆايۋت بەسپلاتنىە پانسيوناتى دليا دەتەي س پروجيۆانيەم، پيتانيەم، فورموي، وفيتسيالنو نە افيشيرۋيۋت، چتو ۋچات دەتەي يسلامۋ – دەتي ۆرودە ۋچاتسيا ۆ ناشيح شكولاح (كوللەدجاح). پوەتومۋ ۆ مينيستەرستۆە وبرازوۆانيا نە زنايۋت و نيح (؟), حوتيا پانسيوناتى وفيتسيالنو يمەيۋت ۆوسپيتاتەلەي، ديرەكتوروۆ، يح زامەستيتەلەي ي ت.د.، ت.ە. كاك ۋچەبنىە زاۆەدەنيا. دۋمك زناەت، نو نە يمەەت پولنوموچي ۆمەشيۆاتسيا. مەستنىە ۆلاستي… كتو موجەت وتۆەرگات بلاگوتۆوريتەلنوست، تەم بولەە دليا دەتەي؟

پري ەتوم پانسيوناتى ۆ رازنىح گوروداح ي رايوناح يمەيۋت رازنىە كازاحسكيە نازۆانيا ي رۋكوۆوديتەلەي، ي كاك بى نە سۆيازانى مەجدۋ سوبوي. ي نە پونياتنو: تو لي ينتەرناتى، تو لي مەدرەسە، تو لي تۋرەتسكيە فيليالى رەليگيوزنوي ورگانيزاتسي، تو لي پودپولنىە كۋرسى وسمانسكوگو يازىكا… ۆەد دو ەتوگو گودا نيكاكوي گوسورگان نە پروۆەريال يح، حوتيا ۆ روسسي ي در. ستراناح بىلي ي سۋدى، ي زاكرىتيا پانسيوناتوۆ «سۋلەيماندجي»، پريزناۆ يح ەكسترەميستسكيمي.

مەجدۋ تەم، كاك سكازالي نا ۆيدەو، دەتي حوديات پو رىنكام ي سوبيرايۋت پوجەرتۆوۆانيا، ا پانسيوناتى توجە يششۋت دەنگي ي سپونسوروۆ ي، سكورەي ۆسەگو، يمەيۋت ۆىسوكيح پوكروۆيتەلەي.

ۆ 1992 گودۋ، كوگدا سۆەرحليبەرالنىم زاكونوم رك وتكرىلا دۆەري دليا سەكت ي رەليگيوزنىح ورگانيزاتسي، پرەدستاۆيتەلي «سۋلەيماندجي» ناچالي رابوتات ۆ مەچەتياح كاك يمامى، زاتەم، نابراۆ ەلەكتورات، ۋۆەلي ەگو ك سەبە، وتكرىۆ «مەدرەسە» ي پانسيوناتى. ي زازىۆالي دەتەي چەرەز يح روديتەلەي ۋچيتسيا ۆ «مەدرەسە»، كورانۋ، ا وسوبو ودارەننىم دەتيام وبەششالي پوەزدكۋ، ۋچەبۋ ۆ تۋرتسيۋ، حوتيا وفيتسيالنو ەتو وتريتساەتسيا.

ۆپوسلەدستۆي ۆ پانسيوناتى نابيرالي ۆ وسنوۆنوم دەتەي يز سەمەي سو سلوجنىمي جيزنەننىمي وبستوياتەلستۆامي، ا تاكجە سپەتسيالنىە ليۋدي ەزديلي پو كازاحستانسكيم اۋلام س پروپوۆەديامي ي نابيرالي نوۆىح سلۋشاتەلەي.

نە زنايا «ۆنۋترەننەي كۋحني»، ترۋدنو سۋديت و توم، چتو تۆوريتسيا زا ستەنامي پانسيوناتا. ك پريمەرۋ، و توم، چتو دەتي سوۆەرشايۋت «راببىتا»، پوكلونيايۋتسيا فوتوگرافي پوكوينوگو ليدەرا «سۋلەيماندجي»، راسسكازال بىۆشي ۆوسپيتاننيك. يسپولزۋيۋتسيا گيپنوز، ساموۆنۋشەنيە، ترانس، ۆ حودە كوتورىح كاك بى مەنتالنو ۋستاناۆليۆاەتسيا دۋحوۆنايا سۆياز س سۋلەيمانوم حيلمي تۋناحان ي پرەدستاۆليايۋت ەگو كاك ساكرالنوگو پوسرەدنيكا س اللاحوم.

ليش پوسلە «زومبيروۆانيا» پوسلەدوۆاتەليۋ وتكرىۆايۋت گلازا: ۆمەستو پروروكا مۋحاممەدا – سۋلەيمان حيلمي تۋناحان، ۆمەستو مەككي – تۋرتسيا، تۆويۋ سۋدبۋ رەشاەت «حاليف» يز ەتوي سترانى، وتنىنە مير زا سەكتوي تەبە ۆراجدەبەن، ي جيت تى سموجەش تولكو ۆ نەي.

                     وپاسنوست سەكت يز-زا زاكرىتوي سيستەمى

سۋلەيمان حيلمي تۋناحان (1888–1959) – وسمانسكي ي تۋرەتسكي اليم، شەيح تاريكاتا ناكشباندييا ي وسنوۆاتەل ۆلياتەلنوگو تاريكاتا «سۋلەيماندجي». ورگانيزاتسيا «سۋلەيماندجي» ناچالا رابوتات س 1957 گودا.

نىنە ەگو پوسلەدوۆاتەلي سوۆەرشايۋت حادج نە ۆ مەككۋ، ا ۆ تۋرتسيۋ، گدە پوحورونەن نوۆىي «پروروك» (پوەتومۋ ي ۆوزيات ناشيح دەتەي ۆ تۋرتسيۋ). شتاب-كۆارتيرا ناحوديتسيا ۆ تۋرتسي، گدە سەيچاس نا ترونە ۆوسسەدايۋت «حاليفى» – پوتومكي ي رودستۆەننيكي حيلمي تۋناحان. كلاسسيچەسكايا سيستەما سەكت – سەمەينوە ۋپراۆلەنيە ي بيزنەس.

«سەكتا – رەليگيوزنوە وبەدينەنيە، وتدەليۆشەەسيا وت كاكوگو-نيبۋد ۆەروۋچەنيا ي ەمۋ پروتيۆوستوياششەە» (س.وجەگوۆ). منوگوچيسلەننوست سەكت دليا مالوچيسلەننوگو ناسەلەنيا كازاحستانا پرەدستاۆلياەت وپاسنوست يز-زا زاكرىتوي سيستەمى س ابسوليۋتنىم پوسلۋشانيەم.

″ ۆ حودە پروۆەركي پانسيوناتا ۆ الماتى، دەيستۆوۆاۆشەگو پود ەگيدوي بلاگوتۆوريتەلنوي ورگانيزاتسي «جيبەك جولى»، ۆىياۆيلي، چتو دەتەي زاستاۆليالي موليتسيا ي ۋچاستۆوۆات ۆ بوگوسلۋجەنياح ۆوسپيتاتەلي بەز كۆاليفيكاتسي، ا زا كاكيە-تو پرەگرەشەنيا، ناپريمەر، زا وتكاز سوۆەرشات كوللەكتيۆنىە موليتۆى، وني پريمەنيالي سيلۋ. پەرەد پروۆەركوي سوترۋدنيكي پانسيوناتا پوپروسيلي دەتەي پرياتات رەليگيوزنىە كنيگي، نو پروۆەركا ۆسيو جە ۆىياۆيلا منوجەستۆو رەليگيوزنوي ليتەراتۋرى، حوتيا پو زاكونۋ زاپرەششەنو رەليگيوزنوە وبۋچەنيە: پانسيونات – نە مەدرەسە.

سەكتى پرەدستاۆليايۋت سەرەزنۋيۋ وپاسنوست، ي وبششەستۆو نە يمەەت ني دوستوۆەرنوي ينفورماتسي، ني سووتۆەتستۆۋيۋششيح سپەتسياليستوۆ، ني ستراتەگي دليا پروتيۆوستويانيا ەتوي وپاسنوستي. ۆ ساموم دەلە، ەسلي ەست پروبلەما، نادو ۆ نەگو ۆنيكات ي پو مەرە ۆوزموجنوستي رەشات ەە. ا سەكتانتستۆو وسلوجنياەتسيا ەششە تەم، چتو چلەنى وبششين ۆ وسنوۆنوم سوتسياليزيرۋيۋتسيا يز-زا رۋبەجا، زا كاجدوي سەكتوي يمەيۋتسيا زا پرەدەلامي ناشەي سترانى شتاب-كۆارتيرى، فينانسى، اناليتيكي، «حاليفى»، كوتورىە ۆەرشات سۋدبى سۆويح ادەپتوۆ، نو ناشيح گراجدان.

كستاتي، نەمنوگوچيسلەننىە پۋبليكاتسي ۆ ناشيح سمي پەرەدايۋت ليش «ايسبەرگ» ەتوي ورگانيزاتسي. يستوريا س سەكتوي «سۋلەيماندجي» دولجنا ستات ۋروكوم كاك دليا روديتەلەي، تاك ي دليا دەتەي – ۆ سۆەتسكوم گوسۋدارستۆە جەلاتەلنو ۆناچالە پولۋچيت وبرازوۆانيە ۆ سرەدنەي شكولە، پوستۋپيت ۆ ۆۋز، ي ليش پوسلە ەتوگو وپرەدەلياتسيا س رەليگيەي، چتوبى نە ستات «تۋرەتسكوپوداننىم» ۆو سلاۆۋ نوۆوگو «پروروكا».

                             داستان ەلدەسوۆ

پىكىرلەر