سوپىلار مەن سالافيتتەر ەشقاشان، ەشۋاقىتتا باستارى بىرىكپەيتىن، قوسىلمايتىن ءدىن وكىلدەرى. تامىرلارى مىڭداعان جىلعا كەتىپ قالعان. ونى كەلىپ قازاقستاۆندا تاتۋلاستىرامىز، باستارىن قوسامىز، بەرەكە-بىرلىكتە ءومىر سۇرەدى دەگەن ول مۇمكىن ەمەس نارسە. ءبىز مەملەكەتشىلدىكتى الدىعا قوياتىن بولساق ۇلكەن جەتىستىككە جەتە الامىز. دىنشىلدىكتى ەمەس، رۋشىلدىقتى ەمەس، جەرشىلدىكتى ەمەس، مەملەكەتشىلدىكتى ءدىني ماسەلەدە مەن مىنانداي پرينتسيپ ۇستانامىن. ءيا، مەنىڭ سوپىلارعا بۇيرەگىم بۇرادى، بىراق، مەن سوپى ەمەسپىن. مەن ناماز وقىمايمىن، زىكىر دە سالمايمىن. بىراق، ىشكىلىككە دە سالىنباعانمىن. كەرەك دەسە تەمەكى دە شەكپەيمىن. عالىم بوقاش دۇرىس ايتادى، «سەن ناماز وقيسىڭ با؟ وقىمايسىڭ با؟» دەگەن سۇراقتىڭ ءوزى بارىپ تۇرعان مادەنيەتسىزدىك. ەندى قاراڭىز، سوپىلاردىڭ الدىندا مەن 4 جىل ۋاحاپتارمەن جۇرگەن اداممىن. مەن ول كەزدە ۋاحابيزم دەگەن نە، ساليافيزم دەگەن نە، سوپىلىق دەگەن نە مۇلدەم تۇسىنىگىم جوق بولدى. مەن پروكۋراتۋرادا جۇرگەندە قابا ساقال ۋاحابتاردىڭ قاسىندا جۇرگەنمىن. ول كەزدە مەنىڭ تۇسىنىگىمدە كىم ناماز وقيدى سول مۇسىلمان. كىم ناماز وقىمايدى ول مۇسىلمان ەمەس. كاپىر بولۋى مۇمكىن دەگەن تۇسىنىك بولدى. ءدىني تۇسىنىگىم وتە قارا بايىر بولدى. بىراقتا، مەنى سولاردىڭ توبىنا قوسىلىپ كەتپەۋگە، سولاردىڭ سابىنان تابىلماۋىما قۇتقارعان جاعداي ول اباي. مەن بالا كەزىمنەن ابايدى وقىپ، جاتتاپ، ەزىپ ىشكەنمىن. ءالى كۇنگە توسەگىمنىڭ باسىندا اباي مەن شاكارىم تۇر. مەنى ساقتاپ قالعان وسى ابايدىڭ ولەڭدەرى.
مەن سول كەزدە 4 جىل ۋاحابتاردىڭ قاسىندا جۇرگەندە بەيىتتىڭ قاسىنان ءوتىپ بارا جاتىپ بەت سيپاسام دا «ويباي، نەگە بەت سيپايسىڭ» دەيدى. نەگە سيپامايمىن دەسەم، «ويباي، ولاي بولمايدى، ول شيرك دەيدى. نەگە شيرك؟ نە ءۇشىن شيرك؟ مەن ونىڭ باسىنا بارىپ تابىنىپ جاتىرمىن با؟ الدىنا بارىپ قۇلاپ جاتىرمىن با؟ دەپ داۋعا كەلىپ قالاتىنمىن. سول كەزدە ابايدى العا تارتاتىنمىن. سول كەزدە ولار مەنەن اباي دەگەن ناماز وقىعان با دەپ سۇرايتىن. ونىڭ ناماز وقىعان-وقىماعانىنان ساعان كەلىپ كەتەرى جوق قوي. جەكە باسىنىڭ شارۋاسى عوي دەگەنىمدە، "ەگەر، ول ناماز وقىماسا ابايدىڭ سوزدەرىن باسشىلىققا الما" دەپ، مەنى وزدەرىنە قارسى قويدى. ءسويتىپ ىركەسىپ-تىركەسىپ سولارمەن 4 جىلداي ءجۇرىپ، ءتورت جىلدان كەيىن ولارمەن قوش ايتىستىق. مەن سودان كەيىن ءدىن اتاۋلىدان مۇلدەم تۇڭىلگەنمىن. ءدىندارلاردان دا تۇڭىلگەنمىن. دىنمەن اينالىسىپ جۇرگەندەر ماعان قاتىگەز، مەنىكى عانا دۇرىس، باسقاسىنىكى دۇرىس ەمەس، دەگەن سىڭارجاق، حالىق ايتادى عوي نادان ادامنىڭ ءدىنى قاتتى دەپ، سونداي كىلەڭ نادان بولىپ كورىنەتىن جاعدايعا جەتتىم. ءسويتىپ جۇرگەندە سوپىلارعا تاپ بولدىم. سوپىلىق اعىمدا جۇرگەن جىگىتتەردىڭ ىشىندە سانجار كەرىمبايدان باستاپ، پروفەسسور سايات يبراەۆ سياقتى كوپتەگەن ازاماتتارمەن تانىستىم. ولاردىڭ بىلىمدىلىگى، سويلەۋ مانەرى، ولاردىڭ عىلىمعا دەگەن اشىقتىعى، اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ قاجەتتىگى ءبارى ماعان ۇنادى. مەن سوپى دا ەمەسپىن، ۋاحاب تا ەمەسپىن. ءدىني ساۋاتىم بار. مەن قاي جاعىنان بولسا دا مەملەكەتتىك جاعىنان كەلگەن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. ءاربىر ادام مەملەكەتشىل بولۋ كەرەك. مەملەكەت ءيا، بارلىق ءدىن وكىلدەرىنە بىردەي مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ءيا بولماسا مەملەكەت تيىم سالۋ كەرەك. ءبىز قازىر ماقساتتى تۇردە سوپىلىقتى جانشىپ، ساليافيتتەرگە ەركىندىك بەرىپ وتىرمىز.
بۇكىل قمدب-نىڭ ساياساتى تاپ-تازا ءساليافيزمدى ناسيحاتتاپ وتىر. ءسىز سمانوۆ دەگەن ۋاعىزشىنىڭ ۋاعىزىن تىڭداپ كوردىڭىز بە؟ ومىردەن ءتۇڭىلىپ كەتەسىز. ول قمدب-نىڭ وڭتۇستىك قازاقستانداعى وكىلى. مەن ول تۋرالى ادۆوكاتتىق سۇرانىس جىبەرگەنمىن. جۇرتتىڭ وسەگىنە سەنبەيىنشى دەپ 2 جىل بۇرىن قمدب-عا رەسمي تۇردە ادۆوكاتتىق سۇرانىس جولدادىم. «سمانوۆتىڭ بەيىت جاعالاعان يششاكباستار دەگەن ءسوزى بار. ياعني، اتا-باباسىنىڭ زيراتىنا بارىپ قازاقتار قۇران باعىشتاسا يششاكباس ەكەن. وسىعان سىزدەر قالاي باعا بەرەسىزدەر؟ وسىنىسى دۇرىس پا؟ العان ءبىلىمى قانداي؟ بىتىرگەن وقۋى قانداي ؟» دەپ ساۋال جىبەردىم. ماعان قمدب جاۋاپ بەردى. «ءيا ءبارى دۇرىس. ول ءبىزدىڭ وكىلىمىز. ول وتە ساۋاتتى ادام دەپ. بىراق، جاڭاعى تاقىرىپتان جاۋاپ بەرسەي قاشىپ كەتكەن. ءبىزدىڭ بيلىك ساليافيلىكتى جاسىرىن تۇردە قاتتى قولداپ وتىر. ولاردىڭ ويىنشا، ولاردى بيلىك اسكەر رەتىندە ۇستاعىسى كەلەدى.
2016 جىلى حالىق جەر-جەردە وبلىستاردا جەردى شەت ەلدىكتەرگە، قىتايلارعا ساتقىزبايمىز دەپ بۇكىل حالىق ستيحيالى تۇردە كوتەرىلدى. ميتينگىگە شىقتى. ناتيجەسىندە جەر ساتىلمايتىن بولدى. موراتوري جاريالاندى. سول كەزدە نە ىستەدى؟ اقتوبەدە سالافيتتەردىڭ كوتەرىلىسى بۇرق ەتە ءتۇستى. ولارعا كوماندا بەرىلدى. سەندەر حالىقتى الاڭداتىڭدار، قولدارىڭا اۆتومات الىپ شىعىڭدار دەدى.
ولار وسىلاي سالافيتتەردى باسقارامىز دەپ ويلايدى. مەن بىراق، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە تالاي مارتە حات جازدىم. سالافيتتەر مەن ۋاحابيتتەر ەشقاشاندا باقىلاۋعا كونبەيتىن دۇلەي كۇش.
ابزال قۇسپان
تولىق نۇسقاسى احمەتبەك ءنۇرسيلانىڭ YouTube كانالىندا.
