سوڭعى كەزدەرى ەلىمىزدىڭ اقپارات كەڭىستىكتىگىندە قاۋەسەتتەر مەن جالعان اقپارات اعىنى بۇرىنعىدان دا ارتىپ كەلەدى. ينتەرنەت رەسۋرستاعى اقپاراتتىق اعىننىڭ اق-قاراسىن اجىراتىپ، اقيقاتىن ايتۋ ماڭىزدى مىندەتكە اينالدى. ويتكەنى، جالعان اقپارات ادامنىڭ كوڭىلىنە كۇدىك ۇيالاتىپ، سەنىمسىزدىك تۋدىراتىنى انىق. مىنە، «باس رەداكتورلار كلۋبىنىڭ» كەزەكتى وتىرىسىندا وسىنداي وزەكتى ماسەلە تالقىلاندى.
قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى بيبىگۇل جەكسەنبايدىڭ توراعالىعىمەن وتكەن جيىنعا مەديا حولدينگ جانە اقپارات قۇرالىنىڭ باسشىلارى، ەل زيالىلارى قاتىستى. جۋرناليستەر قاۋىمى ونلاين رەجيمدە قوسىلىپ، ءوز ويىن ورتاعا سالدى.
بيبىگۇل جەكسەنباي رەسمي دەرەككوزدەر تاراتاتىن اقپاراتتىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى: «بۇگىندە تولاسسىز اقپارات تاسقىنى كەزەڭىندە ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز. سول اقپاراتتان شىن اقپاراتتى تاۋىپ، سونى عانا كادەگە جاراتۋ – وزەكتى. سوندىقتان، رەسمي دەرەككوزدەر تاراتقان اقپاراتقا عانا سەنۋ قاجەت. ارينە، كەي جاعدايلاردا الەۋمەتتىك جەلىلەردە لەزدە تاراعان اقپاراتتىڭ جىلدامدىعىنان ونىڭ شىنايىلىعىن ساراپتاۋ قيىن. الەم كەڭدىگى اقپاراتتىڭ الۋاندىعىمەن دە ولشەنەدى. بۇگىندە قوعامدا جانجال، ۇرەي تۋدىرۋ، جاعدايدى تۇراقسىزداندىرۋدى كوزدەگەن قاۋەسەتتەر مەن جالعان سوزدەر ءجيى تارالىپ جاتىر. وسىنداي الماعايىپ زاماندا ءبىز تەكسەرىلمەگەن اقپاراتتان، اسىرەسە تۇسىنىكسىز دەرەككوزدەردەن ەموتسيالارعا بەرىلىپ جازىلعان جازبالاردى وقىپ، اسىعىس تۇجىرىمدار جاساپ، ولاردى كوپشىلىككە تاراتپاۋعا، اسىعىس شەشىمدەر مەن ارەكەتتەر جاساماعانىمىز ابزال. قاساقانا جالعان اقپارات تاراتۋ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە اكەپ سوعاتىنىن ەستە ۇستاعان ءجون. سەنىمدى كوزدەن تۇسكەن اقپارات پەن جالعان اقپاراتتى اجىراتا ءبىلۋ كەرەك. ارانداتۋشىلار وزدەرىنىڭ اقپاراتىنىڭ اقىرعى ناتيجەسىن ويلامايدى، ولاردىڭ مىندەتى - ەلىمىزدە دۇربەلەڭ مەن حاوس سەبۋ، اسىرەسە سايلاۋ كەزەڭىندە. قورىتىندىلاي، بارشاڭىزدى تۇراقسىز ۋاقىتتا ارانداتۋشىلاردىڭ سوزدەرىنە سەنبەي، تەك رەسمي اقپارات كوزدەرىنە سەنۋگە شاقىرامىز!».
قوعام قايراتكەرى، «چەلوۆەك ي زاكون» رەسپۋبليكالىق گازەتىنىڭ باس رەداكتورى مارات باشيموۆ زاڭگەر رەتىندە فەيك اقپاراتتاردى ءجيى وقيتىنىن ءسوز ەتتى: «فەيك اقپارات تاراتقاندار قىلمىستىق كودەكس بويىنشا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. شىن مانىندە، فەيك اقپاراتتار قوعامدى اداستىرىپ، سەنىمىنە سەلكەۋ سالادى. ەلدە اۋقىمدى ساياسي ناۋقان جۇرۋدە. مۇنداي كەزدە جالعان اقپاراتتى تاراتۋدىڭ الدىن الۋ ماڭىزدى»، – دەيدى قوعام قايراتكەرى.
«باس رەداكتورلار كلۋبىنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى مۇراتبەك توقتاعازين جالعان اقپاراتتى تاراتۋ زاڭعا قايشى ەكەنىن ايتتى. «ءوز پىكىرىن اشىق جانە باتىل ايتۋ دۇرىس. ول جاريالانۋى ءتيىس. جۋرناليستەر اراسىندا بلوگەردىڭ فەيك اقپاراتىن الىپ، سوعان سىلتەمە جاساپ تاراتۋىن قالاي تۇسىنەمىز؟ بۇل – اقىلعا قونىمسىز جانە زاڭسىز. ساياسي ناۋقاندار تۇسىندا ءتۇرلى فەيك اقپاراتتاردىڭ كوبەيىپ كەتەتىنىن بايقاپ ءجۇرمىز. الدىمىزدا پرەزيدەنت سايلاۋى كەلە جاتىر. وسى تۇستا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ سايلاۋعا قاتىستى فەيك اقپاراتتاردىڭ جاريالانىپ كەتپەۋىن مۇقيات قاداعالاۋ اسا ماڭىزدى. ويتكەنى ونسىز دا عالامتوردا، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جالعان اقپاراتتار از ەمەس. وسى كەلەڭسىز كورىنىسكە جول بەرمەۋ – ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىزدىڭ ءبىرى. سەبەبى ەل تاعدىرى، كەلەشەگى شەشىلەتىن ساياسي ناۋقاننىڭ قالىپتى جاعدايدا وتۋىنە ءبارىمىز دە مۇددەلى بولۋعا ءتيىسپىز. ال فەيك-اقپاراتپەن كۇرەسۋ ءۇشىن باق رەداكتسيالارىنداعى شۇعىل حابارلارمەن اينالىساتىن ءبولىم فەيك-اقپاراتتاردى شۇعىل تەكسەرىپ، باسىلىمدا جاريالانباۋىن ەرەكشە قاداعالاعانى ءجون»، – دەدى ول.
«قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەركىن مۇحامەدجانوۆ كەيىنگى جىلدارى جالعان اقپارات كوزىنىڭ ورشىگەنىن اتاپ كەتتى: «قازىر ءار اقپاراتتىڭ ارتىندا مۇددە تۇرعانىن اجىراتۋ قيىنعا سوعۋدا. اقپاراتتى بىردەن قابىلداپ ونى ارىقاراي تاراتىپ، سونىمەن قورىتىندى جاساۋعا ماشىقتانىپ كەتتىك. وسىدان كەيىن فەيككە نەگە سەنەسىڭدەر دەپ ايىپتاۋ ارتىق بولادى. ماماننىڭ ونى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بولسا، ال قاراپايىم وقىرماندا ونداي مۇمكىندىك جوق. سول سەبەپتى ۇلكەن قاۋىپكە قارسى تۇرۋدىڭ جولىن قازىردەن ويلاستىرعان دۇرىس».
«Qazcontent» اق باسقارۋشى ديرەكتور ماحات سادىق «فەيك» ءبىزدىڭ عانا ەمەس الەمدىك ماسەلە ەكەنىن ايتتى: «فەيك ءبىزدىڭ زامانعا دەيىن 153 جىل بۇرىن پايدا بولدى. بۇل ماسەلە مەملەكەتتىك مۇددەگە قاراما-قايشى دەۋگە تولىق نەگىز بار. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن ەل سەنەتىن مىقتى اناليتيك جۋرناليستەردى دايىنداۋ قاجەت، مەيلى ول بلوگەر بولسىن. الدىمىزدا قانداي جاعداي بولاتىنىن بولجاي المايمىز. سول سەبەپتى، اقپاراتتى دۇرىس بەرەتىن باق وكىلدەرى كەرەك. فەيكتى جويۋ ءۇشىن اقپاراتتى دۇرىس بەرەتىن مەملەكەتشىل جۋرناليستەردىڭ كلۋبىن قۇرۋ قاجەت».
بيبىگۇل جەكسەنباي ەگەر جالعان اقپارات انىقتالسا، وزگە وڭىردەگى ارىپتەستەرگە فەيك اقپارات تۋرالى حاباردار ەتۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى: «جالعان اقپارات تاراتۋ ءۇشىن ارنايى قارجى بولەتىن الەمدەگى ۇلكەن ينۆەستورلار مەن ارنايى كومپانيالار جۇمىس ىستەيدى. جالپى جالعان اقپارات ورتالىق ازياداعى ءبىزدىڭ مەملەكەت سىندى الەمنىڭ الدىڭعى ساناتىنداعى الپاۋىت مەملەكەتتەردە دە ۇلكەن ماسەلەگە اينالعان. Kantar اقپارات اگەنتىگى اقش، فرانتسيا، ۇلىبريتانيا جانە برازيليا تۇرعىندارىنا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. «اقپاراتقا دەگەن سەنىم» اتاۋىمەن وتكەن اكتسياعا 8 مىڭ ادام قاتىسقان. ناتيجەسىندە، حالىق ءباسپاسوز قۇرالدارىنىڭ ىشىندە جۋرنالعا سەنىم ارتاتىنى بەلگىلى بولدى. 72 پروتسەنتى جۋرنالدان وقىعان اقپاراتتىڭ شىنايلىعىنا سەنىمدى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 69% تەلەارناعا، 68% راديوعا، 67% ءداستۇرلى باق تاراتقان اقپاراتقا سەنەدى. 50% ينتەرنەت پورتال مەن سايتقا قۇلاق اسادى. 37 پروتسەنتى مەسسەندجەردە تارالعان اقپاراتتىڭ دۇرىس ەكەنىنە كوزى جەتەدى. قالعان 33% عانا الەۋمەتتىك جەلىدەگى اقپاراتتىڭ اق-قاراسىن ايىرۋعا تىرىسادى ەكەن. جالعان اقپاراتپەن كۇرەسۋ جولىندا ءتۇرلى Google, Facebook cەكىلدى ءىرى كومپانيا قىرۋار قاراجات ءبولىپ كەلەدى. گەرمانيا، يندونەزيا، رەسەي، ۇلىبريتانيا سەكىلدى ەلدەر ارنايى زاڭ قابىلداعان. بۇل يگى ءداستۇر ەلدە اتا زاڭ بويىنشا بەكىگەن. وعان بايلانىستى ارنايى بىرنەشە باپ بار. ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك، ۇلتتىق، رۋلىق، ناسىلدىكتەن باستاپ، ءدىني الاۋىزدىقتى ورشىتۋگە دەيىنگى باپتار قاراستىرىلعان. تاراتقان جاندارعا ءتۇرلى مولشەردەگى ايىپپۇلمەن قاتار 2 جىلدان 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان شەكتەۋ جازاسى تاعايىندالعان. جالعان اقپاراتتىڭ جارعا جىعاتىنىن ءبىلىپ ءجۇرۋ، بارشامىز ءۇشىن قايىرلى بولاتىنى ءسوزسىز».
«باس رەداكتورلار كلۋبى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى بيبىگۇل جەكسەنباي ەلىمىزدەگى ءار كاسىبي جۋرناليست جالعان اقپاراتتىڭ تارالماۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتىپ، «Stop Fake» ۇندەۋىنە قول قويدى.
