جاسۇلان ساقاەۆ: الاتاۋ تەاترى – مەن ءۇشىن اقجولتاي ونەر ورداسى

2401
Adyrna.kz Telegram

2018 جىلدىڭ 27 مامىرىندا «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ كونتسەرت زالىندا تەاتر ونەرپازى، حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردىڭ لاۋرەاتى ج. ساقاەۆتىڭ «الاتاۋ الابىندا جاسۇلان ساقاەۆ» اتتى ەسەپ بەرۋ كونتسەرتى ءوتتى. شارا استانانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي، سونداي-اق «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا ۇيىمداستىرىلدى.
كەش شىمىلدىعىن جاسۇلان نۇربەكۇلىنىڭ «الاتاۋ» تەاترىنداعى ارىپتەستەرى ساحنالىق كورىنىسپەن اشتى. ودان ءارى كەش يەسىنىڭ بىرىنەن ءبىرىن اسىرىپ سالعان اندەرى، سول اندەردى ايتقان كەزدە قازاقى قالپىن، قاراپايىم شىنايىلىعىن ساقتاي ءبىلۋى، جالپى كەشكە مۇقيات دايىندالىپ، رەپەرتۋارىن تالعامپازدىقپەن ىرىكتەپ قۇرۋى كورەرمەندەردىڭ وعان دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرا ءتۇستى. ءانشى رەپەرتۋارىنداعى سەزىم قىلىن شەرتەتىن ليريكالىق اندەر تىڭدارماندى بىردە ويعا باتىرسا، بىردە كوڭىل-كۇيىن كوتەرىپ، سەرپىلىس بەردى. ءداستۇرلى ونەر وكىلدەرىنىڭ ءىزىن باسىپ كەلە جاتقان، ارقانىڭ انشىلىك ءداستۇرىن تۋ ەتكەن جاسۇلاننىڭ ورىنداۋشىلىق مانەرى، ادەمى دە سازدى داۋىسى جينالعان قاۋىمدى بىردەن وزىنە تارتتى.
كەش جاسۇلاننىڭ ونەردەگى ۇستازدارى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى رامازان ستامعازيەۆ، دومبىراشى مۇرات ابۋعازى جانە «Steppe sons» مودەرن ەتنو-دجاز ءانسامبلىنىڭ ونەر كورسەتۋىمەن قورىتىندىلاندى.
كونتسەرتتەن سوڭ ءالى دە بولسا تولقىنىس اسەرىندە جۇرگەن جاسۇلاندى سوزگە تارتتىق.
– جاسۇلان، العاشقى ەسەپ بەرۋ كونتسەرتىڭىز قۇتتى بولسىن! ماعان كونتسەرتكە كەلگەن كوپشىلىكتىڭ ونەرىڭىزگە مەيىرى قانباي قالعانداي كورىندى...
– ءيا، ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. نەگىزىندە بۇل كونتسەرتكە جىلعا جۋىق ۋاقىت دايىندالدىم. ءتۇرلى يدەيالار تۋىپ، ارقالاي پىكىرلەر ايتىلدى. ونەر سالاسىنداعى ماماندارمەن اقىلداسىپ، ۇستازدارىمنىڭ كەڭەسىن تىڭداپ، ءار قادامىمدى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ وتىرۋعا تىرىستىم. كاسىبي رەجيسسەر، ستسەناريست اعالارىمىزدىڭ كومەگىنە جۇگىندىم. نەگە دەسەڭىز، حالىقتى ۇلتتىق كيىم كيىپ، دومبىرامەن ءان شىرقاپ قانا قىزىقتىرا المايسىڭ. تىڭدارمان تالعامى ءارتاراپتانىپ، ءداستۇرلى ونەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىق ازايا باستاعان زاماندا وسى سالاداعى ونەرپازعا كوپ ەڭبەكتەنىپ، ىزدەنۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىم. قالا بەردى، بىرەۋلەردىڭ «ءداستۇرلى ونەرگە قازىر ەشكىمدى جيناي المايسىڭ» دەگەن اڭگىمەسى دە بولدى. قۇدايعا شۇكىر، ءبارى جاقسى ءوتتى. ساحنالىق كيىمىمنەن باستاپ LED-ەكران، جارىق بەرۋ، جالپى كونتسەرتتىك باعدارلامانىڭ ءوزارا ۇيلەسىم تابۋى – ءوز ءىسىنىڭ مامانى بولىپ تابىلاتىن شەبەرلەردىڭ ارقاسى. ءوز باسىم ول كىسىلەرگە بەك ريزامىن. سونىمەن قاتار، كونتسەرتتى ازىرلەۋ بارىسىندا تەاتر تاڭداۋى كوپ ادام بىلە بەرمەيتىن، بۇرىن-سوڭدى ايتىلماي كەلگەن اندەرگە ءتۇستى. سولاردى بارىنشا ىرىكتەپ، حالىق ىقىلاسىنا بولەنەدى-اۋ دەگەندەرىن قامتىدىم. ونەردەگى ۇلكەن اعالارىم دا وزدەرىنىڭ ىستىق لەبىزدەرى مەن العىستارىن ءبىلدىرىپ جاتتى. ارينە، بۇل مەن ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش، الايدا مۇنىمەن توقتاپ قالمايمىن، ودان ءارى ەڭبەكتەنە بەرەمىن.
– جالپى كونتسەرت بارىسى كوڭىلىڭىزدەن شىقتى ما؟
– وسىعان دەيىن ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىمەن ءجۇرىپ، اندەرىمدى پىسىقتاۋعا ۋاقىت جەتىڭكىرەمەي، اۋەلگى دايىندىقپەن شىققاننان بولار، ءبىرجارىم ساعاتقا سوزىلعان كونتسەرتتە از-كەم كەمشىلىك بولدى. بىراق ونى ءوزىم عانا بىلەمىن (كۇلدى). جالپى تەاتر باسشىلىعى دا، كورەرمەن دە ريزا بولعان سياقتى. اقسارايلى «الاتاۋ» ساحناسىندا ونەر سۇيەر قاۋىم الدىندا العاش رەت ەسەپ بەردىم. «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ اشىلۋى ءبىز سەكىلدى ونەرپازدار ءۇشىن ۇلكەن باقىت، زور مۇمكىندىك. ماسەلەن، ءبىزدىڭ الدىمىزداعى انشىلەردىڭ كەزىندە مۇنداي جاعداي، ونەر ورداسى بولمادى عوي. سوندىقتان وسىنداي كەرەمەت ءان وتاۋىنىڭ بوي كوتەرۋىنە ۇلەس قوسقان ەل ازاماتتارىنا، سونىمەن بىرگە ەسەپ بەرۋ كونتسەرتىمدى وتكىزۋگە مۇرىندىق بولعان تەاتر ۇجىمىنا، ونىڭ ديرەكتورى بەرىك مىرزالىۇلىنا العىس ايتامىن.
– ونەرگە قاي جاسىڭىزدان باستاپ كەلدىڭىز؟ جالپى كاسىبي ءبىلىمىڭىز، جەتكەن جەتىستىگىڭىز جونىندە ايتا وتىرساڭىز.
– ونەرگە بالا كۇنىمنەن جاقىن بولدىم. اكەمنىڭ ۇلكەن اعاسى شاڭعى سپورتىنان قازاقتان شىققان ەڭ العاشقى سپورت شەبەرى بولسا، ەكىنشى اعاسى قازاقشا كۇرەستەن ازيانىڭ سەگىز دۇركىن چەمپيونى اتانعان. وسىنداي سپورتشىلار اۋلەتىندە ءداستۇرلى ونەرگە ارنايى بەت بۇرعان مەن عانا. نەگىزىندە، ءوز اتام دا، ناعاشى اتام دا قولدارىنان دومبىراسى تۇسپەگەن ونەرلى جاندار بولعان ەكەن. بۇعان قوسا مەن قازىر ەلىمىزگە بەلگىلى ءداستۇرلى ءانشى جانە حالىق اندەرىنىڭ ناسيحاتشىسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ەرلان رىسقالي اعامىزبەن ءبىر اۋىلدا كورشى تۇردىم. ول كىسى احمەت جۇبانوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپتە وقىپ ءجۇرىپ، جازعى دەمالىسقا كەلگەن كەزدە ايتقان اندەرىن تىڭداپ، قاسىنا ەرىپ ءجۇرىپ ونەرىن ۇيرەندىم. ورتا مەكتەپتى تامامداعاننان كەيىن اتا-انامنىڭ اقىلىمەن قازاق قاتىناس جولدارى ۋنيۆەرسيتەتىن ءبىتىردىم. بىتىرگەن بويدا قۇجاتتارىمدى جيناپ، ۇيگە ايتپاستان جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا-تسيرك كوللەدجىنە ءداستۇرلى ءان ماماندىعىنا وقۋعا ءتۇستىم. ارينە، كەيىنىرەك اتا-انامنىڭ ريزاشىلىعىن الدىم. كوللەدجدى بىتىرگەننەن كەيىن تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا ءداستۇرلى ءان ماماندىعى بويىنشا ءبىلىمىمدى تولىقتىردىم. اكادەميادا وقىپ ءجۇرىپ ونەرگە ارالاسىپ، ءتۇرلى شارالارعا، بايقاۋلارعا قاتىسا باستادىم. 2014 جىلى وسكەمەن قالاسىندا وتكەن اسەت نايمانباەۆ اتىنداعى بايقاۋدا ءبىرىنشى ورىن الىپ، سول جىلى جەزقازعاندا وتكەن تايجان قالماعانبەتوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدىڭ ديپلومانتى اتاندىم. 2017 جىلى تۇرسىنعازى راحيموۆ اتىنداعى «ءسابي بولعىم كەلەدى» حالىقارالىق ءداستۇرلى انشىلەر بايقاۋىندا ەكىنشى ورىن يەلەنىپ، بيىل مۇقاعالي ماقاتاەۆ اتىنداعى «جىرلايدى جۇرەك» انشىلەر بايقاۋىنىڭ باس جۇلدەسىن وڭگەردىم. ونەر اكادەمياسىن بىتىرگەن سوڭ «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنا كەلىپ، ەڭبەك جولىمدى باستادىم.
– ءسوز اراسىندا رەپەرتۋارىڭىز جونىندە مالىمەت بەرە كەتسەڭىز؟ قانداي شىعارمالار جانىڭىزعا جاقىن؟
– رەپەرتۋارىمدا جالپى سانى جۇزگە جۋىق ءان بار. ونىڭ ىشىندە وتىز شاقتىسىنىڭ ءسوزىن ۇمىتپاي ايتا الامىن دەسەم بولادى. جاقسى كورىپ ورىندايتىن اندەر كوپ قوي. دەگەنمەن، بۇرىن ەشكىم ورىنداماعان، كوپ ايتىلا بەرمەيتىن اندەردى ايتقاندى ۇناتامىن.
– ونەردەگى ۇستازدارىڭىز كىمدەر؟ جامبىل اقىن ايتقانداي «ءپىرىڭىز» بار ما؟
– ونەردەگى تىكەلەي ۇستازدارىم جولامان قۇجيمانوۆ، رامازان ستامعازيەۆ. سونداي-اق الدىنان ءان ۇيرەنگەن بەلگىلى ءداستۇرلى انشىلەر ەركىن شۇكىمانوۆ، ەرلان رىسقالي، نۇرجان جانپەيىسوۆ، تالعات ابۋعازىلاردى دا وزىمە ۇستاز تۇتامىن. جالپى الدىما قويعان ماقساتىم – تۇلعا رەتىندە ءوزىڭدى ءوزىڭ تاربيەلەپ، قالىپتاستىرۋ. ەشكىمگە ەلىكتەمەي، دارالىعىڭدى ساقتاۋ. جالپى بىرەۋدىڭ كوشىرمەسى بولعان جاقسى ەمەس قوي.
– ءداستۇرلى ءانشى، سونىڭ ىشىندە ارقا مەكتەبىنىڭ وكىلى رەتىندە ءداستۇرلى ءاننىڭ قازىرگى جاعدايى جونىندە نە ايتاسىز؟ زاماناۋي ەسترادا ءداستۇرلى ونەردىڭ الدىن وراعان قازىرگى زاماندا نە ىستەۋگە بولادى؟
– ەسترادا بولسىن، ءداستۇرلى ءان بولسىن قاي سالادا جۇرسەم دە ءاننىڭ قازاقى ناقىشىن ساقتاپ ەڭبەك ەتسەم دەيمىن. بۇگىنگى زامان تالابى – ونەردىڭ وزىعىن الىپ، توزىعىن تاستاۋ. قازىر كەيبىر ءداستۇرلى انشىلەر ەلدى جالىقتىرىپ العان. شىعادى دا ءانىن ايتىپ بولىپ كەتە بەرەدى. ماسەلەن، مەنىڭ ەسەپ بەرۋ كونتسەرتىمە كەلگەندەر دە ءاۋ باستا سولاي ويلاعان بولۋ كەرەك. الگىندە ءوزىڭىز اتاپ وتكەندەي، جينالعاندار ءبىرجارىم ساعاتتىق كونتسەرتتىڭ قالاي وتە شىققانىن بىلمەي دە قالدى. بالكىم ولار مەنەن ىشتەي ءبىر جاڭالىق كۇتكەن بولار. ولاي دەيتىنىم، ءبىرجارىم ساعاتتى ازىرقانىپ، قايتقىسى كەلمەگەندەر دە بولدى. ايتساڭ ءوزىڭدى كوتەرمەلەگەن بولىپ شىعادى-اۋ، وسى جولى كورەرمەن ىقىلاسىن وياتا الدىم عوي دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، كونتسەرت بارىسىندا ءبىز قازىرگى ساحنا ونەرىنە ءتان ۇرىمتال ادىستەردى قولدانۋعا تىرىستىق. جاقسى نارسە قاشاندا از سياقتى بولىپ تۇرادى. مەنىڭ شىعارماشىلىق باعىتىما كونتسەرتتىك باعدارلامانىڭ ميكس ءتۇرى ءتان. ياعني كونتسەرتتى بىرىڭعاي ءان ايتۋمەن شەكتەپ قويماي، ونى مونوسپەكتاكل، قويىلىم-كونتسەرت، كينوكونتسەرت قالىبىنا ىڭعايلاپ قۇرعىم كەلىپ تۇرادى.
– الداعى جوسپارلارىڭىز قانداي؟ جالپى تەاترداعى قىزمەتىڭىزگە كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– اندەرىمنىڭ اۋديوجيناعىن شىعارسام دەگەن ويىم بار. كونتسەرتكە دەيىن شىعارۋعا بولۋشى ەدى، بىراق ونى بولەك شىعارايىن دەپ شەشتىم. ويتكەنى، بۇل كونتسەرتتىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قويار ەدى. تەاترداعى جۇمىسىما كەلسەم، ءيا، جۇمىسىم وزىمە قاتتى ۇنايدى. مىسالى، كونسەرۆاتوريانىڭ، ونەر اكادەمياسىنىڭ تۇلەكتەرى وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن قايدا بارارىن بىلمەي داعدارىپ قالادى. بىرەۋى مەكتەپكە، بىرەۋى بالاباقشاعا، ال كەيبىرەۋلەرى اسابالىقتىڭ جولىنا تۇسەدى، كوپشىلىگى ىڭعايلى جۇمىس تاپپاي اۋىلدارىنا ورالادى. ال مەنىڭ جولىم بولدى – تەاترعا كەلدىم. ارا-تۇرا قۇدالىققا، توي-تومالاققا بارىپ قويامىز. ۇستازدارىمىزدىڭ «تامادالىقتان اۋلاق جۇرىڭدەر، داۋىستارىڭا نۇقسان كەلەدى، باستى ماقسات – اسابا بولىپ پايدا تابۋ ەمەس، ابىرويلى، جاقسى ءانشى اتانۋ» دەگەن سوزدەرىن ميعا توقىپ العانبىز.
انشىمەن ەكى ارادا وسىنداي جىلى سۇحبات ءوتتى.


تۇتاس العاندا، بۇل ەسەپ بەرۋ كەشى ءانشىنىڭ جاڭالىققا قۇشتار ىزدەنىمپازدىعىن كورسەتتى. ونى ءمادي ءباپيۇلىنىڭ «قاراكەسەك»، ابايدىڭ «وزگەگە كوڭىلىم تويارسىڭ»، اسەتتىڭ «ماقپال»، يران تاسقاراۇلىنىڭ «بوركىڭ-اي»، تايجان قالماعامبەتوۆتىڭ «ساق-ساق»، ۇكىلى ىبىرايدىڭ «شالقىما»، شاكارىمنىڭ «ءان تۋرالى»، مۇحيتتىڭ «قيلاش»، نۇركەيدىڭ «نۇركەي» جانە وسىناۋ حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ شىعارمالارىنان باسقا حالىق اندەرىنەن تۇزىلگەن رەپەرتۋارىنىڭ سان الۋاندىعىنان اڭعارىلدى. قاسيەتتى رامازان ايىنا تۇسپا تۇس كەلگەن ءداستۇرلى ءان كەشىندە ورىندالعان تۇرسىنعازى راحيموۆتىڭ «ءيا، جاراتۋشى اللام» سازى دا كەشتىڭ ءون بويىنا جۇزىككە قاس قوندىرعانداي جاراسا كەتتى. ءانشىنىڭ جەكە كونتسەرتى ليريكالىق پوەزيا نۇسقالارىمەن، مونولوگتارمەن، ومىرباياندىق-پوەتيكالىق ۇزىندىلەرمەن كومكەرىلدى. سونىڭ ىشىندە ەستايدىڭ اتاقتى «قۇسني-قورلان» ءانى تەاترلاندىرىلعان كورىنىس تۇرىندە ورىندالدى. كەشتىڭ جانرلىق اۋقىمىنىڭ كەڭدىگىن جانە ءبىر ۇرىمتال ءادىس – تايجاننىڭ «جىگىتتەر» انىنەن كەيىن قالىڭ ويدا تۇرعان ساتتە ساحناعا كەنەتتەن شىعا كەلگەن قىز-جىگىتتەر توبىنىڭ جاسۇلانمەن ونەر سالىستىرۋى، اتاپ ايتقاندا، ونىڭ ءبىر توپ ءانشى قىزدارمەن ايتىسۋى بايىتا ءتۇستى. وسىلايشا كەش يەسى ءوزىن كونتسەرتتىك ءداستۇرلى ءانشى رەتىندە عانا ەمەس، ءارتىس-ءانشى رەتىندە دە تانىتتى. ابايدىڭ رومانستىق «وزگەگە كوڭىلىم...»، ءماديدىڭ «قاراكەسەك»، اسەتتىڭ «ماقپال» سياقتى اندەردىڭ الدىندا ءان تاريحى جونىندە مونولوگ تۇرىندە مالىمەت بەرۋ، «جىگىتتەردى» پوەزيامەن ايشىقتاۋ درامالىق تەاترداعى مونوسپەكتاكل ەلەمەنتتەرىن ەسكە سالسا، قىزدار مەن كەش يەسىنىڭ انمەن ايتىسۋى فولكلورلىق قايىم ايتىستى جانە وپەرا جانرىنىڭ ەلەمەنتىن ويعا ورالتتى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كونتسەرت جارق ەتىپ اشىلىپ، جالپ ەتىپ سونگەن جوق، مازداپ باستالىپ، جارقىراي اياقتالدى. كورەرمەندى ىنتىقتىرىپ، ونەرپازدىڭ بويىنا سەنىمدىلىك ۇيالاتىپ، ونەر ايدىنىندا ودان ءارى قۇلاشتاپ جۇزۋىنە دەم بەردى.
ونەر ورىسىنە جاڭادان شىققان «الاتاۋ» سىندى ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ ۇجىمى ءۇشىن ناعىز شىعارماشىلىق جۇمىس ەندى باستالدى. الدا ىرگەلى، ءارالۋان مادەني ءونىم جاساپ، ۇسىنۋعا تولى قاۋىرت تا قىزىقتى جۇمىس كۇتىپ تۇر. ەندەشە «الاتاۋدى» بەتكە الايىق، اعايىن!


گۇلميرا اسىلبەكقىزى،
«الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ
PR-مەنەدجەرى

پىكىرلەر