قازاقستاندا ءالى ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تىيىم سالىنباي تۇرعان كەزدە قدت قوزعالىسىن الەۋمەتتىك جەلىدە قولداعان اتىراۋلىق ستۋدەنت ديانارا مۇقاتوۆاعا قاتىستى قىلمىستىق ءىس تەرگەۋى ءجۇرىپ جاتىر. مۇقاتوۆا «قىسىمعا ۇشىرادىم» دەپ شاعىمدانادى. پوليتسيا تەرگەۋ كەزىندە بۇل ءىس تۋرالى مالىمەت بەرمەيتىنىن ايتادى.
35 جاستاعى ديانارا مۇقاتوۆا اتىراۋداعى APEC PetroTechnic جوعارعى كوللەدجىنىڭ 1- كۋرسىندا وقيدى. وعان قاتىستى قىلمىستىق ءىس تەرگەۋى ناۋرىزدىڭ 5-cىنەن بەرى ءجۇرىپ جاتىر.اتىراۋ وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى ء(ىىد) تەرگەۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى پوليتسيا كاپيتانى داۋرەن ايدوسىنوۆ قابىلداعان ديانارا مۇقاتوۆانى كۇدىكتى دەپ تانۋ تۋرالى قاۋلىدا قىلمىستىق ءىس قوزعاۋعا نەگىز رەتىندە اتىراۋ تۇرعىنى ا.ۋرۋسوۆانىڭ «مۇقاتوۆانىڭ Facebook-تەگى جازبالارىنىڭ ۇلتتىق الاۋىزدىق تۋدىراتىنى تۋرالى» تۇسىرگەن شاعىمى سەبەپ بولعانى كورسەتىلگەن.
پوليتسيا كاپيتانى داۋرەن ايدوسىنوۆتىڭ ءوزى بۇل ماسەلە جايلى كوممەنتاري بەرۋدەن باس تارتتى.
- مەن بۇل ءىس جايلى ەشتەڭە ايتا المايمىن. تەرگەۋ امالىنىڭ ءجۇرۋ ۋاقىتى زاڭعا سايكەس ەكى اي، ەگەر قانداي دا ءبىر تولىقتىرۋلار قاجەت دەپ تابىلسا تاعى ۇزارۋى مۇمكىن، - دەدى ول ازاتتىققا تەلەفون ارقىلى.
ولار مەن وقىپ جاتقان جاتاقحانا بولمەسىن عانا ەمەس، گەولوگ پوسەلكەسىندەگى اتا-انامنىڭ ءۇيىن دە بارىپ تىنتكەن.
مۇقاتوۆانىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس بارىسىندا «پوليتسيا قىسىمىنا ۇشىراعانى» تۋرالى مالىمدەمەلەرى بويىنشا ازاتتىق اتىراۋ وبلىستىق ءىىد-نە جازباشا ساۋال دا جولدادى. ءساۋىردىڭ 5-ىندە ءىىد مەملەكەتتىك ءتىل جانە اقپارات ءبولىمىنىڭ باسشىسى ن.قايساعاليەۆا قول قويعان رەسمي جاۋاپتا:
"اتالعان ىسكە قاتىستى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 174-بابى 1-ءبولىمى بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ-تەكسەرۋ امالدارى جۇرگىزىلۋدە. وزگە اقپارات قر قىلمىستىق-پروتسەسسۋالدىق كودەكسىنىڭ 201-بابىنا سايكەس جاريالاۋعا جاتپايدى" دەپ جازىلعان.
اتىراۋ وبلىستىق پروكۋراتۋراسى ديانارا مۇقاتوۆاعا قاتىستى قىلمىستىق ءىس تۋرالى تەك جازباشا جاۋاپ بەرەتىندەرىن ايتتى.
ءتىنتۋ جانە مويىنداۋ
ديانارا مۇقاتوۆا ناۋرىزدىڭ 6-سىنان بەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تاراپىنان قۋدالاۋعا ۇشىراپ جاتقانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، سول كۇنى ءوزى وقيتىن قالانىڭ شەت جاعىنداعى «نۇرسايا» شاعىن اۋدانىنداعى ارەس كوللەدجىنىڭ عيماراتىنا كەلگەن پوليتسەيلەر الدىمەن ونى كۇشتەپ الىپ كەتۋگە تىرىسقان. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى قولدارىنداعى سوت قاۋلىسىن كورسەتىپ، بولمەسىن تىنتكەن. بىراق ول ادۆوكاتسىز بارۋدان باس تارتىپ، كەشكى ساعات 17.00-گە دەيىن ۋاقىت بەرۋدى سۇراعانىن ايتادى.
- ولار مەن وقىپ جاتقان جاتاقحانا بولمەسىن عانا ەمەس، گەولوگ پوسەلكەسىندەگى اتا-انامنىڭ ءۇيىن دە بارىپ تىنتكەن. نوۋتبۋگىمدى جانە قولىمداعى تەلەفونىمدى ساراپتاما جاسايمىز دەپ الىپ كەتتى، - دەيدى ول.
ديانارا مۇقاتوۆا ناۋرىزدىڭ 7-سىندە تاعى دا شاقىرۋ قاعازىن اكەلگەن سوڭ اتىراۋ وبلىستىق ءىىد عيماراتىنا كەلگەنىن ايتادى.
- مەن كەلگەنىمدە تەرگەۋشى ايدوسىنوۆ بولمادى. بولمەدە ءوزىن تانىستىرماعان قاراپايىم كيىنگەن جىگىت وتىردى. ول ماعان دورەكى سويلەپ، «قانداي پسيحولوگيالىق كىتاپتار وقيسىڭ؟ سەن مەنى قىلقىندىرعىڭ كەلىپ تۇر ما؟» دەپ ايقايلاي باستادى. ونىڭ مەنى پسيحولوگيالىق اۋىتقۋشىلىعى بار ادام رەتىندە كورسەتكىسى كەلىپ وتىرعانىن تۇسىنە قويدىم. «مەن بۇل ساۋالدارىڭىزعا جاۋاپ بەرمەيمىن» دەدىم، - دەيدى ديانارا مۇقاتوۆا.
مەن وزىمە بىرەۋ جالا جابا ما دەپ قاۋىپتەنەمىن. سوندىقتان قالتالارىمنىڭ ءبارىن تىگىپ تاستادىم. ال ساباعىمدى وقىپ، جاتاقحانا ءتارتىبىن ساقتاپ جۇرگەندىكتەن مەنى شىعارۋعا سەبەپ جوق
ديانارا ءوزىنىڭ بۇل جەردەن وڭايلىقپەن شىعا الماسىن بىلمەيتىنىن تۇسىنگەنىن ايتادى. ول وزىنە جاسالعان «ەگەر سەن بىزگە [كىناڭدى] ۆيدەوعا مويىنداساڭ، ءبىز سەنى وقۋىڭدا قالدىرامىز جانە تۋىستارىڭا تيىسپەيمىز» دەگەن ۇسىنىستى قابىلداۋعا ءماجبۇر بولعانىن ايتادى. قولىنا بەرىلگەن ماتىندە «Facebook-تەگى پوستارىن ءوزىن تانىمال قىلۋ ءۇشىن جازعانى، بۇرىن قدت (قازاقستاندا ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تىيىم سالىنعان «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» قوزعالىسى – رەد.) بەلسەندىسى بولعانى، ەندى قولدامايتىنى تۋرالى باياندالعان» دەيدى.
- ۆيدەوعا: «قىمباتتى ايەلدەر، انالار، قۇربىلار! بارلىقتارىڭىزدى 8 ناۋرىز مەرەكەcىمەن قۇتتىقتايمىن! مەن بۇرىن قدت بەلسەندىسى ەدىم، ەندى ونى قولدامايمىن، سەندەرگە سونداي كەڭەس بەرەمىن» دەپ ايتتىم. مەنى بوساتتى. قاتتى دەپرەسسياعا تاپ بولدىم، - دەيدى ول.
ديانارا مۇقاتوۆا وسىمەن ءبارى اياقتالدى دەپ ويلاعانىمەن ناۋرىزدىڭ 15-ءسى كۇنى ءوزىن الىپ كەتۋگە پوليتسەيلەردىڭ تاعى كەلگەنىن ايتادى.
- مەن ادۆوكاتىممەن بىرگە اتىراۋ وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتمەنتىنە كەلسەم، ءوزىن «وبلىس پروكۋرورى ورىنباسارى» دەپ تانىستىرعان جاس جىگىت مەنىڭ اتىما جازىلعان ەسكەرتۋ قاعازىن بەردى. وندا [استانا قالاسى] ەسىل اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن قدت قوزعالىسىنىڭ ەكسترەميستىك دەپ تانىلعانى تۋرالى جازىلعان ەكەن. مەن تانىسۋدان باس تارتتىم. پروكۋرور مەنىڭ ۇستىمنەن قاعاز تولتىراتىنىن ايتتى، - دەدى ول.
ديانارا مۇقاتوۆا سودان بەرى قۇقىققورعاۋ ورىندارىنىڭ ءوزىن وقۋدان دا، جاتاقحانادان شىعارتۋعا تىرىسىپ جاتقاندارىن ايتادى.
- مەن وزىمە بىرەۋ جالا جابا ما دەپ قاۋىپتەنەمىن. سوندىقتان قالتالارىمنىڭ ءبارىن تىگىپ تاستادىم. ال ساباعىمدى وقىپ، جاتاقحانا ءتارتىبىن ساقتاپ جۇرگەندىكتەن مەنى شىعارۋعا سەبەپ جوق، - دەيدى ول ءوزىنىڭ قازىرگى جاعدايى تۋرالى.
مۇقاتوۆا اتىراۋ مۇناي جانە گاز ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. ول الەۋمەتتىك جەلىدە قازاقستان سوتى كەيىنىرەك ەكسترەميستىك ۇيىم دەپ تانىعان قدت قوزعالىسىنىڭ ماتەريالدارىن بەلسەندى تۇردە ءبولىسىپ، لايك باسقان، قوعامداعى كەيبىر جاعدايلارعا ءوز پىكىرىن وتكىر ءبىلدىرىپ كەلگەن.
- بىراق ەشقاشان بىرەۋدىڭ پىكىرىمەن بولىسكەنىم ءۇشىن، نە ءوز ويىمدى بىلدىرگەنىم ءۇشىن ءىستى بولامىن دەپ ويلاماپپىن، - دەيدى ول.
«ديانارا دا ار-ۇجدان تۇتقىنى»
قازاقستانداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى بيۋرونىڭ اتىراۋداعى فيليالىنىڭ جەتەكشىسى قۇقىق قورعاۋشى اسەل نۇرعازيەۆا مۇقاتوۆاعا قاتىستى ءىستىڭ ارناسىن قالاي قاراۋ بۇرۋ تەرگەۋ ورىنى مەن سوتتىڭ قولىندا تۇر دەپ ويلايدى.
- قدت قوزعالىسىنىڭ «ەكسترەميست» دەپ تانىلاتىنى تۋرالى ديانارا دا، ەشكىم دە بىلگەن جوق. ول ءوزىنىڭ قۇقىعىن پايدالانىپ، وي-پىكىرلەرىن ايتىپ، ۇناعان پوستىلارمەن ءبولىسىپ ءجۇردى. ال ونىڭ تەلەفونىن، كومپيۋتەرىن ناۋرىزدىڭ 6-سىندا الىپ كەتكەن. قدت "ەكسترەميستىك ۇيىم" دەپ ناۋرىزدىڭ 13-ىندە تانىلعان. ەگەر دياناراعا ەكسترەميزمدى [ايىپ رەتىندە] تاڭسا، بۇل ەندى ادام قۇقىقتارىن، زاڭ بۇزۋدىڭ ناقتى شىڭى بولىپ شىعادى، - دەپ سانايدى ول.
اسەل نۇرعازيەۆا ستۋدەنت ديانارا مۇقاتوۆاعا تاعىلعان ايىپتىڭ ءتۇپ سەبەبى الماتىلىق اقمارال توبىلوۆاعا تاعىلعان ايىپقا ۇقساس ەكەنىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، توبىلوۆا «قىلمىستىق توپتى قارجىلاندىردى» دەگەن كۇدىككە ىلىكسە، مۇقاتوۆا "ۇلتتىق الاۋىزدىقتى ناسيحاتتادى" دەپ ايىپتالىپ وتىر.
- Amnesty International حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى اقمارال توبىلوۆانى "ار- ۇجدان تۇتقىنى" دەپ اتادى. ديانارانى دا "ار-ۇجدان تۇتقىنى" دەۋگە بولادى. مۇنداي اقىلعا سىيمايتىن ءىستىڭ قانشاسى قوزعالعانىن كىم ءبىلسىن، - دەيدى نۇرعازيەۆا.
استانا قالاسى ەسىل اۋداندىق سوتىنىڭ "قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى" قوزعالىسىن ەكسترەميستىك ۇيىم دەپ تانۋ تۋرالى شەشىمىنىڭ ءماتىنى ءالى رەسمي تۇردە جاريالانعان جوق. الايدا قازاقستاننىڭ بىرنەشە ايماعىندا ازاماتتىق بەلسەندىلەر مەن الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بەلسەندى قولدانۋشىلارى پوليتسياعا شاقىرىلىپ، "پروكۋرورلىق ەسكەرتۋ قاعازىن" العان. ولارعا قدت قوزعالىسىنا قانداي دا ءبىر قاتىسى بار چاتتار مەن توپتاردان شىعۋ جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە قدت-عا ەشقانداي قولداۋ تانىتپاۋ، قوزعالىس ماتەريالدارىن قۇپتاپ «لايك» باسپاۋ نەمەسە قايتا جاريالاماۋ تۋرالى كەڭەس بەرىلگەن. وپپوزيتسيالىق ونلاين قاۋىمداستىق رەتىندە قدت قوزعالىسىن قۇرعان وپپوزيتسيالىق وليگارح، فرانتسيادا تۇراتىن قۋعىنداعى بانكير مۇحتار ءابليازوۆ ءوزىن "ساياسي قىسىم قۇربانى" دەپ سانايدى. قازاقستان بيلىگى ءابليازوۆتى 2000 جىلداردىڭ باسىندا بتا بانكىن باسقارعان كەزدە "اسا ءىرى كولەمدە الاياقتىق جاساپ، قارجى جىمقىردى" دەپ ايىپتايدى. ءابليازوۆ بۇل ايىپتاۋدى "ساياسي قۋدالاۋ" دەپ سيپاتتايدى.
قۇقىقتىق ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2017 جىلى "الەۋمەتتiك، ۇلتتىق، رۋلىق، ناسiلدiك، تەكتىك-توپتىق نەمەسە دiني الاۋىزدىقتى قوزدىرۋ" تۋرالى 174-باپ بويىنشا 1668 قۇقىق بۇزۋشىلىق تىركەلگەن. ونىڭ 132-سىنە قاتىستى قىلمىستىق ءىس سوتقا جىبەرىلگەن.
azattyq.org
