Qazaqstanda áli ekstremıstik uıym retinde tyıym salynbaı turǵan kezde QDT qozǵalysyn áleýmettik jelide qoldaǵan atyraýlyq stýdent Dıanara Muqatovaǵa qatysty qylmystyq is tergeýi júrip jatyr. Muqatova «qysymǵa ushyradym» dep shaǵymdanady. Polıııa tergeý kezinde bul is týraly málimet bermeıtinin aıtady.
35 jastaǵy Dıanara Muqatova Atyraýdaǵy APEC PetroTechnic joǵarǵy kolledjiniń 1- kýrsynda oqıdy. Oǵan qatysty qylmystyq is tergeýi naýryzdyń 5-cinen beri júrip jatyr.Atyraý oblystyq Ishki ister departamenti (IID) tergeý bóliminiń bastyǵy polıııa kapıtany Dáýren Aıdosynov qabyldaǵan Dıanara Muqatovany kúdikti dep taný týraly qaýlyda qylmystyq is qozǵaýǵa negiz retinde Atyraý turǵyny A.Ýrýsovanyń «Muqatovanyń Facebook-tegi jazbalarynyń ulttyq alaýyzdyq týdyratyny týraly» túsirgen shaǵymy sebep bolǵany kórsetilgen.
Polıııa kapıtany Dáýren Aıdosynovtyń ózi bul másele jaıly kommentarıı berýden bas tartty.
- Men bul is jaıly eshteńe aıta almaımyn. Tergeý amalynyń júrý ýaqyty zańǵa sáıkes eki aı, eger qandaı da bir tolyqtyrýlar qajet dep tabylsa taǵy uzarýy múmkin, - dedi ol Azattyqqa telefon arqyly.
Olar men oqyp jatqan jataqhana bólmesin ǵana emes, Geolog poselkesindegi ata-anamnyń úıin de baryp tintken.
Muqatovanyń ústinen qozǵalǵan qylmystyq is barysynda «polıııa qysymyna ushyraǵany» týraly málimdemeleri boıynsha Azattyq Atyraý oblystyq IID-ne jazbasha saýal da joldady. Sáýirdiń 5-inde IID Memlekettik til jáne aqparat bóliminiń basshysy N.Qaısaǵalıeva qol qoıǵan resmı jaýapta:
"Atalǵan iske qatysty QR Qylmystyq Kodeksiniń 174-baby 1-bólimi boıynsha sotqa deıingi tergeý-tekserý amaldary júrgizilýde. Ózge aqparat QR Qylmystyq-proessýaldyq Kodeksiniń 201-babyna sáıkes jarııalaýǵa jatpaıdy" dep jazylǵan.
Atyraý oblystyq prokýratýrasy Dıanara Muqatovaǵa qatysty qylmystyq is týraly tek jazbasha jaýap beretinderin aıtty.
TINTÝ JÁNE MOIYNDAÝ
Dıanara Muqatova naýryzdyń 6-synan beri quqyq qorǵaý organdary tarapynan qýdalaýǵa ushyrap jatqanyn aıtady. Onyń sózinshe, sol kúni ózi oqıtyn qalanyń shet jaǵyndaǵy «Nursaıa» shaǵyn aýdanyndaǵy ARES kolledjiniń ǵımaratyna kelgen polıeıler aldymen ony kúshtep alyp ketýge tyrysqan. Polıııa qyzmetkerleri qoldaryndaǵy sot qaýlysyn kórsetip, bólmesin tintken. Biraq ol advokatsyz barýdan bas tartyp, keshki saǵat 17.00-ge deıin ýaqyt berýdi suraǵanyn aıtady.
- Olar men oqyp jatqan jataqhana bólmesin ǵana emes, Geolog poselkesindegi ata-anamnyń úıin de baryp tintken. Noýtbýgymdy jáne qolymdaǵy telefonymdy saraptama jasaımyz dep alyp ketti, - deıdi ol.
Dıanara Muqatova naýryzdyń 7-sinde taǵy da shaqyrý qaǵazyn ákelgen soń Atyraý oblystyq IID ǵımaratyna kelgenin aıtady.
- Men kelgenimde tergeýshi Aıdosynov bolmady. Bólmede ózin tanystyrmaǵan qarapaıym kıingen jigit otyrdy. Ol maǵan dóreki sóılep, «Qandaı psıhologııalyq kitaptar oqısyń? Sen meni qylqyndyrǵyń kelip tur ma?» dep aıqaılaı bastady. Onyń meni psıhologııalyq aýytqýshylyǵy bar adam retinde kórsetkisi kelip otyrǵanyn túsine qoıdym. «Men bul saýaldaryńyzǵa jaýap bermeımin» dedim, - deıdi Dıanara Muqatova.
Men ózime bireý jala jaba ma dep qaýiptenemin. Sondyqtan qaltalarymnyń bárin tigip tastadym. Al sabaǵymdy oqyp, jataqhana tártibin saqtap júrgendikten meni shyǵarýǵa sebep joq
Dıanara óziniń bul jerden ońaılyqpen shyǵa almasyn bilmeıtinin túsingenin aıtady. Ol ózine jasalǵan «eger sen bizge [kináńdi] vıdeoǵa moıyndasań, biz seni oqýyńda qaldyramyz jáne týystaryńa tıispeımiz» degen usynysty qabyldaýǵa májbúr bolǵanyn aıtady. Qolyna berilgen mátinde «Facebook-tegi postaryn ózin tanymal qylý úshin jazǵany, buryn QDT (Qazaqstanda ekstremıstik uıym retinde tyıym salynǵan «Qazaqstannyń demokratııalyq tańdaýy» qozǵalysy – red.) belsendisi bolǵany, endi qoldamaıtyny týraly baıandalǵan» deıdi.
- Vıdeoǵa: «Qymbatty áıelder, analar, qurbylar! Barlyqtaryńyzdy 8 naýryz merekecimen quttyqtaımyn! Men buryn QDT belsendisi edim, endi ony qoldamaımyn, senderge sondaı keńes beremin» dep aıttym. Meni bosatty. Qatty depressııaǵa tap boldym, - deıdi ol.
Dıanara Muqatova osymen bári aıaqtaldy dep oılaǵanymen naýryzdyń 15-si kúni ózin alyp ketýge polıeılerdiń taǵy kelgenin aıtady.
- Men advokatymmen birge Atyraý oblystyq Ishki ister departmentine kelsem, ózin «oblys prokýrory orynbasary» dep tanystyrǵan jas jigit meniń atyma jazylǵan eskertý qaǵazyn berdi. Onda [Astana qalasy] Esil aýdandyq sotynyń sheshimimen QDT qozǵalysynyń ekstremıstik dep tanylǵany týraly jazylǵan eken. Men tanysýdan bas tarttym. Prokýror meniń ústimnen qaǵaz toltyratynyn aıtty, - dedi ol.
Dıanara Muqatova sodan beri quqyqqorǵaý oryndarynyń ózin oqýdan da, jataqhanadan shyǵartýǵa tyrysyp jatqandaryn aıtady.
- Men ózime bireý jala jaba ma dep qaýiptenemin. Sondyqtan qaltalarymnyń bárin tigip tastadym. Al sabaǵymdy oqyp, jataqhana tártibin saqtap júrgendikten meni shyǵarýǵa sebep joq, - deıdi ol óziniń qazirgi jaǵdaıy týraly.
Muqatova Atyraý munaı jáne gaz ýnıversıtetin bitirgen. Ol áleýmettik jelide Qazaqstan soty keıinirek ekstremıstik uıym dep tanyǵan QDT qozǵalysynyń materıaldaryn belsendi túrde bólisip, laık basqan, qoǵamdaǵy keıbir jaǵdaılarǵa óz pikirin ótkir bildirip kelgen.
- Biraq eshqashan bireýdiń pikirimen bóliskenim úshin, ne óz oıymdy bildirgenim úshin isti bolamyn dep oılamappyn, - deıdi ol.
«DIANARA DA AR-UJDAN TUTQYNY»
Qazaqstandaǵy adam quqyqtary jónindegi bıýronyń Atyraýdaǵy fılıalynyń jetekshisi quqyq qorǵaýshy Ásel Nurǵazıeva Muqatovaǵa qatysty istiń arnasyn qalaı qaraý burý tergeý oryny men sottyń qolynda tur dep oılaıdy.
- QDT qozǵalysynyń «ekstremıst» dep tanylatyny týraly Dıanara da, eshkim de bilgen joq. Ol óziniń quqyǵyn paıdalanyp, oı-pikirlerin aıtyp, unaǵan postylarmen bólisip júrdi. Al onyń telefonyn, kompıýterin naýryzdyń 6-synda alyp ketken. QDT "ekstremıstik uıym" dep naýryzdyń 13-inde tanylǵan. Eger Dıanaraǵa ekstremızmdi [aıyp retinde] tańsa, bul endi adam quqyqtaryn, zań buzýdyń naqty shyńy bolyp shyǵady, - dep sanaıdy ol.
Ásel Nurǵazıeva stýdent Dıanara Muqatovaǵa taǵylǵan aıyptyń túp sebebi almatylyq Aqmaral Tobylovaǵa taǵylǵan aıypqa uqsas ekenin aıtady. Onyń sózinshe, Tobylova «qylmystyq topty qarjylandyrdy» degen kúdikke ilikse, Muqatova "ulttyq alaýyzdyqty nasıhattady" dep aıyptalyp otyr.
- Amnesty International halyqaralyq quqyq qorǵaý uıymy Aqmaral Tobylovany "ar- ujdan tutqyny" dep atady. Dıanarany da "ar-ujdan tutqyny" deýge bolady. Mundaı aqylǵa syımaıtyn istiń qanshasy qozǵalǵanyn kim bilsin, - deıdi Nurǵazıeva.
Astana qalasy Esil aýdandyq sotynyń "Qazaqstannyń demokratııalyq tańdaýy" qozǵalysyn ekstremıstik uıym dep taný týraly sheshiminiń mátini áli resmı túrde jarııalanǵan joq. Alaıda Qazaqstannyń birneshe aımaǵynda azamattyq belsendiler men áleýmettik jeliniń belsendi qoldanýshylary polıııaǵa shaqyrylyp, "prokýrorlyq eskertý qaǵazyn" alǵan. Olarǵa QDT qozǵalysyna qandaı da bir qatysy bar chattar men toptardan shyǵý jáne áleýmettik jelilerde QDT-ǵa eshqandaı qoldaý tanytpaý, qozǵalys materıaldaryn quptap «laık» baspaý nemese qaıta jarııalamaý týraly keńes berilgen. Oppozıııalyq onlaın qaýymdastyq retinde QDT qozǵalysyn qurǵan oppozıııalyq olıgarh, Franııada turatyn qýǵyndaǵy bankır Muhtar Áblıazov ózin "saıası qysym qurbany" dep sanaıdy. Qazaqstan bıligi Áblıazovty 2000 jyldardyń basynda BTA Bankin basqarǵan kezde "asa iri kólemde alaıaqtyq jasap, qarjy jymqyrdy" dep aıyptaıdy. Áblıazov bul aıyptaýdy "saıası qýdalaý" dep sıpattaıdy.
Quqyqtyq statıstıka komıtetiniń málimeti boıynsha, 2017 jyly "Áleýmettik, ulttyq, rýlyq, násildik, tektik-toptyq nemese dinı alaýyzdyqty qozdyrý" týraly 174-bap boıynsha 1668 quqyq buzýshylyq tirkelgen. Onyń 132-sine qatysty qylmystyq is sotqa jiberilgen.
azattyq.org
