قازاقستاندا قاڭتاردا باستالعان بەيبىت نارازىلىق ميتينگىسىن قاندى قىرعىنعا ۇلاستىرعان ارانداتۋشىلاردىڭ ءدىني راديكالدار، اتاپ ايتساق، سالافيلەر ەكەنىن ءبارى بىلەدى. ءدىني سالاعا مونوپوليا جاساپ وتىرعان قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى (قمدب) سوڭعى جىلدارى سالافيلەرمەن جىمداسىپ، سالافيلىك قورلارمەن مەموراندۋم جاساعانىن، قازاقستانداعى مۇسىلمان جاماعاتىنىڭ راديكالدانىپ بارا جاتقانىن، مۇنىڭ سوڭى جاقسىلىقپەن اياقتالمايتىنىن ءدىنتانۋشى اسقار سابدين ايتۋداي-اق ايتتى، جازۋداي-اق جازدى. ونىڭ جانايقايىنا مەملەكەت قۇلاق اسقان جوق. اسقار ءسابديننىڭ قازىرگى باس ءمۇفتي ناۋرىزباي تاعانۇلى وتپەنوۆكە قارسى ايتىلعان سىنىن «بۇل جەكە باسارازدىق» دەپ ەلەمەدى...
ەسەسىنە، «ناۋرىزباي وتپەنوۆ مۇحامەدجان تازابەكوۆكە ماترۋدي اقيداسىن مويىنداتىپ، ونى حانافي جولىنا سالدى»، «قمدب مولدالارى پالەنباي مىڭ راديكال ءيسلاميستى رايىنان قايتاردى، اقيداسىن وزگەرتتى» دەپ نەگىزسىز داۋرىعۋدان اسا المادى. بۇنىڭ ءبارى وتكەندى وكىنىشپەن ەسكە الۋ عانا... نەگىزگى ماسەلەگە كوشەيىن.
الماتىدا قاندى قىرعىن باستالعاندا قمدب توراعاسى، باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆ قايدا بولدى؟ بۇل سۇراق ءدال قازىر قازاق قوعامى ءۇشىن دە، مۇسىلمان جاماعاتى ءۇشىن دە، اقوردا ءۇشىن دە ماڭىزدى. ساياسي جۇيەگە عانا ەمەس، تەز ارادا ءدىن سالاسىنا دا (دالدەپ ايتساق، ءدىني يدەولوگيالىق سالاعا) تۇبەگەيلى رەفورما قاجەت.
ءمۇفتيات ماڭىنداعى دەرەككوزدىڭ مالىمەتىنشە، باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆ قاڭتاردىڭ 4-نەن 5-نە قاراعان ءتۇنى «كىشى قاجىلىق جاساۋ ءۇشىن» قايرات ساتىبالدىنىڭ VIP-قاجىلىققا ارنالعان ۇشاعىمەن ساۋد ارابياسىنا ساپارلاعان. باس ءمۇفتيدىڭ جانىندا جانات تۇسىپبەكوۆ (تالايدان بەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىن باسقارىپ جۇرگەن راشيد تۇسىپبەكوۆتىڭ ۇلى) بولعان. جانات پەن قايرات – ءوزارا قۇدا (جاناتتىڭ ۇلى جاڭگىر قايراتتىڭ قىزى دارياعا ۇيلەنگەن). ۇشاق جولاي دۋبايعا ايالداعان. ولاردىڭ دۋبايدا كىممەن كەزدەسىپ، قانداي اڭگىمە-دۇكەن قۇرعانى جونىندە مالىمەت جوق.
باس ءمۇفتي باستاعان كىشى قاجىلىق جاساۋشى توپتى ارمان توعاەۆ قارسى العان، ساقالدىلار سول جەردە كەڭەس قۇرىپ، قازاقستانداعى جاعدايدى تالقىلاعان.
ارمان توعاەۆ – اتىراۋدىڭ تۋماسى، سامبو سپورتى فەدەراتسياسىن باسقارادى. ول بۇرىن ەكى مارتە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. ارمان توعاەۆ ارمان جۇماگەلديەۆتىڭ («جابايى ارمان») باتىس قازاقستانداعى «وڭ قولى» سانالادى. «ەكەۋىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ تۇرعان ءسالافيزم يدەولوگياسى» دەيدى دەرەككوز.
باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆ «كىشى قاجىلىقتان» قاڭتاردىڭ 8-ءى كۇنى، تەررورشىلار جەڭىلە باستاعان سوڭ، «بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەن» سوڭ عانا ەلگە ورالعان. ول جۇرتقا باسۋ ايتقان مالىمدەمەسىن 10 قاڭتاردا جاريالادى.
قازاقستان حالقىنا قاۋىپ ءتونىپ، ءدىني راديكالداردىڭ قىرعىنىنا ۇشىراپ قانعا بويالىپ جاتقان تۇستا باس ءمۇفتيدىڭ دۋبايعا، ودان ءارى «كىشى قاجىلىققا» كەتىپ قالۋىنىڭ سەبەبى نە؟ وسىنداي قيىن ساتتە ەلباسىنىڭ ەلدە بولماۋى تۇسىنىكتى، بۇلىنگەن ەلدەن ءدىنباسىنىڭ تۇرا قاشقانى قاي ساسقانى؟ مۇندا قانداي گاپ بار؟ «ۇرىنىڭ ك*تى قۋىس» دەگەن حالىق ناقىلى راس بولعانى ما؟
«ەلىمىزدى ءدىني راديكالدار، تەررورشىلار شابۋىلدادى» دەپ الدەبىر دەسترۋكتيۆتى سىرتقى كۇشتەر جونىندە مالىمدەپ جاتقان اقوردا ەڭ الدىمەن وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋى ءتيىس جانە ءار نارسەنى ءوزىنىڭ اتىمەن اتاپ، قاسىرەتتى جاعدايدىڭ سەبەبىن حالىققا ءتۇسىندىرۋى كەرەك. ولاي بولماعان جاعدايدا، ءدىنتانۋشى اسقار ءسابديننىڭ جانە باسقا دا ساراپشىلاردىڭ كومەگىمەن قمدب مولدالارى مەن باس ءمۇفتيدىڭ قانداي سالافيلىك توپتارمەن بايلانىسى بارى جونىندەگى ۇزىنسونار قۇجاتتاردى حالىق نازارىنا ۇسىنۋدان باسقا امال قالمايدى.
وراز الىمبەكوۆ،
جۋرناليست.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
