Bizdiń halyqaralyq arenadaǵy syrtqy saıasatymyz memleketimizdiń ulttyq múddelerin qorǵaý úshin el ishindegi tereń saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik ózgerister úshin qolaıly jaǵdaılar jasaýǵa baǵyttalǵan.
Qazaqstan halyqaralyq arenada álemniń 180 memleketimen dıplomatııalyq qarym-qatynastar ornatyp, basty halyqaralyq uıymdardyń quramyna kirip, eýrazııalyq keńistikte ıntegraııalyq úderisterdiń lokomotıvine aınaldy.
Máselen, Qazaqstan táýelsizdik alǵannan beri Eýropadaǵy Qaýipsizdik jáne Yntymaqtastyq Uıymy, Islam Yntymaqtastyǵy Uıymy, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq, Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymy, Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy, Ujymdyq qaýipsizdik kelisimi, Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńesine jáne Túrki keńesine tóraǵalyq etti.
Sonymen birge, «memleket álemdik jáne dástúrli din kóshbasshylarynyń sezderin turaqty ótkizýdi bastady, Dúnıejúzilik saýda uıymyna múshe boldy, «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesin sátti ótkizdi. Birikken Ulttar Uıymy Bas assambleıasynyń ıadrolyq qarýdan azat beıbitshilik qurýdyń jalpy deklaraııasyna bastama jasady jáne 2017-2018 jyldarǵa Birikken Ulttar Uıymynyń Qaýipsizdik Kenesiniń turaqty emes múshesi boldy.
Beldeýine bes qurlyq sııatyn, 130-dan astam ult ókili turatyn Qazaqstandaı memleketke parasattylyqpen basshylyq jasaý da erdiń eriniń isi dep bilemiz. Biz úshin eń mańyzdy qundylyqtar – elimizdegi yntymaq pen beıbitshilik. Al, beıbitshilik bar jerde ósý bar, órkendeý bar. Eldegi ultaralyq birlik pen qoǵamdyq kelisimniń saqtalýynda Elbasynyń tól bastamasy – Qazaqstan halqy assambleıasynyń orny zor ekenin aıtý kerek. Búgingi kúni Elbasynyń biregeı saıasaty berekeli birligimiz ben yntymaqty yrysymyzdyń damýyna ólsheýsiz úles qosyp keledi.
Beıbitshilikti saqtaý, soǵys otyn tutatpaý, beıbitshilik úshin kúresý qazirgi HHI ǵasyrdyń da eń ózekti máseleleriniń birine aınaldy. Sodan bolar, halyqaralyq qaýymdastyq beıbitshilikti jalpyadamzattyq qundylyqtar qataryna qosyp otyr.
Beıbitshilikte, yntymaq-birlikte ómir súrýge umtylý – qazaq halqynyń qanyna sińgen asyl qasıetteriniń biri ekeni sózsiz. Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń: «Qazaq halqy san ǵasyrlar boıy óziniń egemendigi men táýelsizdigi úshin kúresip keldi. Óziniń eń jaqsy qasıetteriniń – qater tóngen sátte birigip, uıymdasa bilýiniń, sondaı-aq, basqa halyqtarmen beıbitshilik, kelisim men tatý kórshilik jaǵdaıynda turýǵa degen ynta-yqylasynyń arqasynda ol tarıh tolqynynyń astynda qalyp qoımaı, óziniń memlekettigin qalpyna keltire aldy» degen sózi keshegi men búgingi tarıhymyzdy ushtastyryp keledi.
Táýelsizdikke qol jetken tustan beri de bul qasıetterden aınymaǵan halqymyz el egemendigine de úlesin qosyp keledi. Búginde azat el atanǵan, ózin álemge beıbit ómirsúıgishtigimen moıyndata bilgen Qazaqstan jahandyq tatýlyqty saqtaý men nyǵaıtý isine de atsalysyp keledi.
Elbasy qashanda, tek búginmen emes, bolashaqpen ómir súrý qajettigin basshylyqqa alady. Sondyqtan da, Ult kóshbasshysynyń saıasaty kemeńgerlik sıpat alyp, ıdeıalary óziniń ózektiligi men qajettiligin dáleldeı tústi.
Elbasy Nursultan Ábishuly kóptegen tabysty jobalarǵa bastamashy bolý arqyly óńiraralyq máselelerde erekshe ról atqarýda, sondaı-aq, Elbasy tek Ortalyq Azııa elderi sheńberinde ǵana emes álemdik deńgeıde de beıbitshilikti nyǵaıtýǵa aýqymdy úlesin qosýda. Onyń Sırııada beıbitshilik ornatý men qaterlerdi azaıtýǵa arnalǵan bitimgershilik ustanymy álemdik qaýymdastyq tarapynan joǵary baǵasyn aldy. Eń bastysy, Tuńǵysh Prezıdent uzaq jyldarǵa sozylǵan shıelenistiń saıası túıinin sheshti.
Aǵylshyn jazýshysy, saıası ómirbaıandardy jazýdyń sheberi Djonatan Aıtken óziniń Elbasyna degen kózqarasyn túsindirgen kezde «Onyń ómiri... halyqtyń ómirimen tyǵyz baılanysty... óte qyzyqty jáne dáýirdiń júgin ózi arqalap, saıası qaıratker retindegi qaharmannyń qyzmetin atqardy» degen eken. Al, reseılik kınorejısser Nıkıta Mıhalkov «Nazarbaev – naǵyz el aǵasy. Ol tyńdap qana qoımaı, estı de biledi, meniń oıymsha, bul – tóbesi kókke jetkenderdiń kópshiliginiń boıynan tabyla bermeıtin asa sırek qasıetterdiń biri» dep baǵa bergen.
Qashanda zamanynan ozyq júrý qajettigin tereń biletin Elbasynyń ustanymy, onyń saıasatynyń fılosofııalyq negizderi bolyp tabylady.
Elbasy N.Nazarbaevtyń memleketimizdi órkendetý jolyndaǵy saıasaty búginde kóptegen memleketter úshin úlgi bolýda. Qazirgi tańda álemdik qaýymdastyq Qazaqstannyń ustanǵan saıasatyn, halyqaralyq baǵyttaǵy qol jetkizgen jetistikterin moıyndap, bilip otyr. Táýelsizdik alǵan jyldardan beri alyp qaraıtyn bolsaq, elimizde Elbasy saıasatynyń arqasynda kóptegen iri reformalar, onyń ishinde áleýmettik-ekonomıkalyq, saıası, rýhanı-mádenı salalardaǵy mańyzdy baǵdarlamalar júzege asyryldy.
Qazaqtyń keń-baıtaq dalasynyń qaı óńirine de kıe qonǵan, qut daryǵan. Sonymen qatar, tutas túrki álemi Syr boıyn atamekenimiz dep tanıdy. Uly darııanyń boıynda ornalasqan qazaqtyń ejelgi astanalary bul mekenniń tarıhtaǵy ornyn aıshyqtap turǵandaı. Elbasynyń osy ólkeni «Syr – Alashtyń anasy» dep ataýynda aıryqsha mán bar. Bizdiń óńirimizde qazaq halqynyń keleshegine qatysty talaı taǵdyrly sheshimder qabyldanǵany tarıhtan belgili.
Elbasy táýelsizdik jyldary Qyzylorda oblysynyń, ondaǵy eńbeksúıgish halyqtyń erteńine qajetti birneshe iri jobalardyń iske asýyna bastamashy boldy. Elbasynyń Syr eline jasaǵan árbir saparynan mundaǵy halyqtyń keleshekke degen senimi arta tústi. Ult kóshbasshysynyń ystyq peıili men yqylasy, aǵaıynǵa arnaǵan lebizderi jurtshylyqtyń kóńilin kóterdi.
Elbasy toqsanynshy jyldardaǵy toqyraý kezeńinde 1993 jyly Aral taǵdyryna adam taǵdyry dep qarap, ekologııalyq aımaqtaǵy memleket basshylarynyń basyn qosty. Aral problemasy alǵash ret halyqaralyq deńgeıde Qyzylordada talqylandy. Nursultan Ábishulynyń bastamasymen halyqaralyq «Araldy qutqarý qory» qurylyp, ekologııalyq óńirdiń máselelerin júıeli túrde nazarda ustady.
Bul kezde jas memlekettiń aldynda basqa da kúrdeli máseleler turǵan edi. Biraq Memleket basshysy Syr boıyndaǵy ekologııalyq apattan zardap shekken halyqty qasiretten qutqarý týraly mańyzdy sheshimder qabyldady. «Syrdarııa ózeniniń arnasyn retteý jáne Soltústik Aral teńizin saqtap qalý» jobasy dúnıege kelip, Qazaqstannyń Dúnıejúzilik Bankpen yntymaqtastyǵyna negiz qalandy. Kókaral bógeti turǵyzylyp, «Aqlaq» sý tospasy salyndy. Syrdarııa ózeniniń arnasy rettelip, «Qaraózek», «Áıtek» tospalary qaıta jańartyldy. Kishi Aral sýy burynǵy jaǵalaýyna jaqyndap, teńiz akvatorııasy ulǵaıdy. Aýdanda balyq sharýashylyǵy órkendep, balyqshylar atakásibine qaıta oraldy. Jaǵalaýdaǵy eldi mekenderdiń áleýmettik-turmystyq jaǵdaıy jaqsardy. Qazirgi tańda Aralda burynǵy keńes zamanynda salynbaǵan jańa tehnologııaǵa negizdelgen balyq zaýyttary jumys isteýde.
Syr óńiri úshin mańyzy asa zor «SARATS» jobasynyń alǵashqy nátıjelerimen tanysqan Elbasy onyń ekinshi kezeńin jalǵastyrýǵa tapsyrma berdi. Qasıetti Aral topyraǵyn basyp turyp «Men Aralǵa kómektessem degen armanyma jetkenime qýanyshtymyn» degen sózi halyq jadynda máńgi qaldy.
Ekonomıkalyq qurylymy jaǵynan jyldar boıyna agrarlyq aımaq bolǵan Syr óńiri táýelsizdik alǵan soń munaıly aımaqqa aınaldy. Elbasynyń tikeleı tapsyrmasymen jalǵa berilgen merzimi aıaqtalǵan Qumkól jerin áli de bizdiń oblystyń enshisine qaldyra turýǵa sheshim qabyldady. Qazaqtyń darhan dalasynyń, qoınaýy qazynaǵa toly jeriniń baılyǵy – barshamyzǵa ortaq. Shırek ǵasyrdan astam ýaqyt buryn munaıshy degen kásipti ıgergen syrboıylyqtar búginde Elbasynyń osy sheshiminiń nátıjesin kórip otyr.
Qyzylorda halqy munaı kenishterinde esepsiz janyp jatqan ilespe gazdy jyldar boıy tutyna almady. Esepsiz baılyq bosqa janyp jatqanda, qala halqy quny aspandap turǵan otyn men kómirdi ǵana paıdalanýǵa májbúr boldy. Eldiń qamyn oılaıtyn Elbasy bul iste de kemeńgerlik tanytyp, Qyzylorda qalasyn gazdandyrý jobasyna qyrýar qarjy bóldirdi. Jyl saıynǵy Joldaýlarynda gazdandarýdy aıaqtaý týraly Úkimetke tapsyrma berdi. Mine, osynyń arqasynda oblys ortalyǵy «kógildir otynnyń» ıgiligin kórip otyr.
Syr eli – Elbasynyń erekshe yqylasyna bólengen aımaq. Áleýmettik-ekonomıkalyq qoldaýdyń arqasynda júzdegen mektepter men balabaqshalar, medıınalyq nysandar salynyp, paıdalanýǵa berildi. Bizdiń oblys halqy, Tuńǵysh Prezıdenttiń «100 mektep, 100 aýrýhana», «Balapan», «Turǵyn úı qurylysy», «Mádenı mura», «Qoljetimdi baspana», «Jumyspen qamtý», «Bıznestiń jol kartasy-2020» sekildi memlekettik baǵdarlamalarynyń ıgiligin kórip keledi.
Búgingi tańda álemniń kórnekti saıasatkerleri Nazarbaevqa joǵary baǵa berip, ony Atatúrikpen bir qatarǵa qoıady. Shynynda da, Nursultan Nazarbaev jas memleketimizge tarıh úshin kózdi ashyp jumǵanmen teń keletin az ýaqyt ishinde tarıhı ekonomıkalyq jáne saıası reformalar júrgizip, ata-baba armanyn amanat retinde júzege asyrdy. Qazaqstannyń talaı tar jol, taıǵaq keshýden ótip, Táýelsiz memleket bolyp, álemniń órkenıetti elderimen terezesi teń bolýy – Elbasymyzdyń eren eńbeginiń nátıjesi.
Qylyshbaı BISENOV,
oblystyq máslıhat hatshysy,
tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, akademık,
Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri.
