Biz jumys úshin tańdaǵan kıim tek óz-ózimizdi qabyldaýǵa ǵana emes, aınalamyzdaǵy adamdardyń bizdi qalaı qabyldaıtynyna da áser etedi. Eger biz tájirıbeden ótýshi retinde kıinsek, adamdar bizge tájirıbeden ótýshi retinde qaraıdy. Sán psıhologtary garderobtyń zattary tek bizdiń bedelimizdi jaqsartý úshin jumys isteýi úshin mynadaı keńester usynady.
Zertteý nátıjeleri ne deıdi?
Kolýmbııa bıznes mektebiniń Menedjment jáne Ákimshilik professory Adam Galınskı 2012 jyly kelesi gıpotezany rastaý nemese joqqa shyǵarý úshin eksperıment júrgizdi: adamnyń qabiletteri kıgen kıimine baılanysty, sondyqtan syrtqy kelbet qajetti áser etýi úshin oǵan sımvoldyq mán berý kerek.
Eksperımentke qatysqan stýdentter eki topqa bólinip, aqyl-oı qabiletterin tekserý úshin birdeı testter berdi. Birinshi topqa aq zerthanalyq halattar, ekinshisi kúndelikti kıimderdi kıip, suraqtarǵa jaýap berýge múmkindik berdi. Nátıjesinde,aq halattaǵy stýdentter áldeqaıda jaqsy jaýap berdi.
Eksperımenttiń kelesi bóliginde eki toptaǵy stýdentterge shapandar kıgizildi, biraq birinshisi ǵalymdardyń shapanyn, al ekinshisi sýretshilerdiń shapandaryn kıedi. Nátıjeler kelesideı boldy: "Ǵalymdardyń" kıimindegi stýdentter suraqtarǵa tezirek jáne durys jaýap berdi. Eksperıment professor Galınskııge jáne onyń áriptesterine kelesi qorytyndy jasaýǵa múmkindik berdi:kıim bizdiń aqyl-oı qabiletimizge jáne ózin-ózi anyqtaýǵa áser etedi.Túpsanalyq deńgeıde stýdentter, ǵalymnyń zııatkerlik synaqty sýretshige qaraǵanda jaqsy sheshetinin anyqtady. Durys tańdalǵan kıim tek osy úlgini bekitýge kómektesti.
Kelesi zertteýdi Djoı Pelýchette jáne Katerına Karl júrgizdi. Olar adamdardyń klassıkalyq iskerı kıim-keshekterdi, mysaly, shalbar kostıýmderin kıgen kezde ózderin saýatty jáne bedeldi sezinetinin anyqtady. Kúndelikti jáne iskerlik stıldi biriktirý kerek bolǵanda, olar meıirimdi bolady. Endrıý Braýn, Regus kompanııasynyń qoǵammen baılanys jónindegi dırektory, eger fırmada qatań kıim kody bolmasa, qyzmetkerler ózderi úshin eń yńǵaıly kıimderdi tańdaýy kerek.Siz kıetin zattar sizdiń ónimdiligińizge tikeleı áser etedi. Eger siz tar djınsymen dem ala almasańyz, qysqa fýtbolkany únemi tartyp alsańyz nemese ólshemi durys emes kúrtesheni túzete almasańyz, qandaı jemisti jumys týraly aıtýǵa bolady?
Braýn klassıkalyq shalbardan bastap qarapaıym djınsqa deıin kıimniń barlyq túrin kıetin kovorkerlerdi mysalǵa keltiredi.Ol kovorkıngtiń basty artyqshylyqtarynyń biri-qarym-qatynas múmkindigi ekenin aıtady. Kelesi saýda-sattyqtyń kimmen bolatynyn boljaý múmkin emes, sondyqtan siz áleýetti seriktes, klıent nemese oryndaýshy sııaqty kórinetindigińizge kóz jetkizýińiz kerek.
Sara Horovı, Freelancers Union negizin qalaýshy jáne atqarýshy dırektory, frılanserler pıjama, halat jáne úı shárkesinde ekenin aıtady. Keıde bul stereotıptik sýret durys emes. Siz táýelsiz jumysshy bolsańyz, kóptegen sheshimder qabyldaýyńyz kerek, sonyń ishinde qandaı kıim kııý kerek ekendigin de. Eger sizdiń kıimińizdi tańdaý ónimdilikti arttyrýǵa kómektesse, bul keremet. Tvıtterde frılanserler úshin saýalnama júrgizildi-olardyń jumys úshin "kıinip jatqanyn" aıtý kerek boldy. "Eger siz úıden jumys isteýge týra kelse, men árqashan dýsh qabyldap, yńǵaıly kıim kıemin. Keńsege barý kerek bolǵanda, iskerlik jáne ádemi nárselerge basymdyq beremin, óıtkeni áriptester men seriktesterge áser etý kerek". "Men eshqashan pıjamadaǵy kompıýterge otyrmaımyn, "jumys isteıtin" kıimdi artyq kóremin. Bul maǵan óz mindetterimdi oryndaýǵa nazar aýdarýǵa jáne oıyn-saýyq nemese uıqy emes, jumys ýaqyty ekenin túsinýge kómektesedi". "Durys kıim kúni boıy tondy ornatýǵa kómektesedi. Men keńsege barsam da, úıde qalsam da, árqashan birdeı kıinemin. Nátıje kóbinese bizdiń proeske degen kózqarasymyzǵa baılanysty"-degen ártúrlá jaýaptardy oqýǵa bolady.
Kıimmen ónimdilikti qalaı arttyrýǵa bolady?
Óz qyzmetińizdiń salasyn taldańyz.Bul sizdiń minezińizge, kásibińizge jáne mansaptyq maqsattaryńyzǵa sáıkes keletin kıim stılin anyqtaý úshin qajet. Keremet úılesimmen erekshelenetin, bir-birimen úılesetin jáne kóńil-kúıdi kóteretin zattardyń birneshe mańyzdy jıyntyǵyn jasańyz. Tús shemasyna erekshe nazar aýdaryńyz: ony asyra siltep almaý úshin bir kıimde úsh tústen artyq paıdalanbańyz.
Nıý-Iorktegi sán tehnologııalyq ınstıtýtynyń psıhology Donn Karen oıanǵannan keıin óziniń kún josparlary týraly oılanýdy usynady.
Ózińizdi tyńdańyz: siz qandaı kóńil-kúıdesiz jáne basqalar sizdi qalaı qabyldaýy kerek? Eger siz nemquraıdylyqty sezinseńiz, ádemi kıim sizdiń rýhyńyzdy kóterýge kómektesedi. Ekinshi jaǵynan, eger siz muńdy kóńil-kúıde bolsańyz, erkin stılge artyqshylyq berseńiz bolady.
Eń aldyńǵy kezekte jaılylyq týraly oılańyz. Sulýlyq nemese kıim kody úshin jaılylyqty qurban etýdiń qajeti joq. Eger jumys orny kóılek pen shalbar/beldemshemen jumysqa barýdy mindettese de, sizdiń terińizge múmkindiginshe jaǵymdy matadan jasalǵan buıymdardy tańdaýǵa tyrysyńyz.Sondaı-aq ózińizge degen senimdilikti arttyratyn tıisti aksessýarlarǵa qamqorlyq jasaýǵa bolady. Sizge unaıtyn súıikti brendterge, tústerge jáne stılderge nazar aýdaryńyz jáne yńǵaısyzdyq sezinbeıtin zattardyń negizgi garderobyn jasańyz.
Mysaly, suhbattasý qajet bolsa, standartty kostıým kııýge bolmaıdy. Este saqtaý úshin jarqyn nársege nemese qyzyqty stılge artyqshylyq berińiz. Jaılylyq týraly umytpańyz.
Kıimge baılanysty senimdilik sezimi kóptegen krıterıılerge baılanysty: kóńil-kúı, jaǵdaı, qoǵamda qalyptasqan normalar, tipti sizdiń aldaǵy is-sharadaǵy rólińiz. "Qandaı jaǵdaıda bolsańyz da, erejeler boıynsha oınaı bilý mańyzdy. Bul tek minez — qulyq pen sóılesýge ǵana emes, sonymen qatar sizdiń beıneńizge de qatysty",-deıdi Karolın Maıer, kognıtıvti psıholog, London óner ýnıversıtetiniń sán psıhologııasy kýrsynyń avtory. "Sizdiń kıimińizdiń kıim kodyna sáıkes kelmeıtindigi týraly kishkene sezimniń ózi yńǵaısyzdyq sezimin týdyrady."
Jaına MOLDAǴALI,
"Adyrna" ulttyq portaly
