Kún saıyn COVID-19-ǵa qarsy vakına alatyn adamdardyń sany artyp kele jatqanyna qaramastan, ábigerge salǵan koronavırýstyń áli kúnge deıin barlyq álemde keńinen taralyp jatqanyn da esten shyǵarmaǵanymyz jón.
Álbette, COVID-19 ınfekııasynyń aldyn alatyn taǵamdar bolmasa da, vırýstyq sımptomdardy barynsha azaıtatyn jáne densaýlyǵyńyzdy saqtaıtyn kóptegen ádister bar. Kúz mezgili - densaýlyǵyńyzdy kútip, quramynda S dárýmeni bar qorektik zattardy kóbirek tutynýǵa, sonymen qatar qoldy durys jýý sııaqty gıgıenalyq sharalardy saqtaýǵa tamasha ýaqyt!
Koronavırýstyń taralýyn toqtatýdyń eń jaqsy ádisi - bul áleýmettik qashyqtyqty saqtaý jáne múmkindiginshe úıde bolý. Biraq siz ımmýnıtetińizdi kúsheıtetin kelesi taǵamdardy tutyný arqyly ózińizdi indetten barynsha qorǵaı alasyz.
1. Kespe qosylǵan úıdiń taýyq sorpasy
Taýyq sorpasy - sýyq tııý men tumaý kezeńinde aman qalýdyń taptyrmas taǵam retinde belgili. Los-Andjelestegi Kalıfornııa ýnıversıtetiniń málimeti boıynsha, bul sorpa qabynýǵa qarsy áserge ıe jáne sýyq tııý kezinde paıda bolatyn joǵarǵy tynys joldarynyń qabynýyn tynyshtandyrady eken. Ýnıversıtet sonymen qatar sorpa murynnyń bitelýin jeńildetýge kómektesedi deıdi.
2. Zimbir shaıy
Sýyq tııýdi emdeý týraly aıtatyn bolsaq, zimbir - aýrýdy jeńildetetin eń jaqsy taǵamdardyń biri ekendigine kózimiz jetedi. Halyqaralyq profılaktıkalyq medıına jýrnalynda jarııalanǵan málimetke sáıkes, zertteýshiler zimbirdiń qabynýǵa qarsy kúshti qasıetteri sýyq tııý men tumaýdyń aldyn-alýǵa aıtarlyqtaı kómegi zor dep qorytyndylady.
3. Apelsın
Eger siz ımmýnıtetińizdi kótergińiz kelse, S dárýmenine baı shyryn jemisti apelsın taptyrmas mańyzdy qorektik zat bolyp tanylady. Avstralııa ulttyq ýnıversıtetiniń epıdemıologııa jáne qoǵamdyq densaýlyq ortalyǵynyń zertteýine sáıkes, S dárýmeni sýyq tııýdiń aldyn alýǵa kómektesedi. Sondaı-aq, sýyqtyń uzaqtyǵy men aýyrlyǵyn tómendetedi eken.
4. Kýrkýma
Bul dámdeýish sizdiń kelesi túski asyńyzǵa dám berýden bólek: quramynda kýrkýmın dep atalatyn kúshti qabynýǵa qarsy qosylys bolǵandyqtan ımmýnıtetińizdi kóterýge yqpal eteri sózsiz. (Dál osyndaı qosylys kýrkýmaǵa tán ashyq sarǵysh-sary tús beredi) Klınıkalyq ımmýnologııa jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, kýrkýmın ımmýndyq júıeńizdegi densaýlyq úshin kúresetin negizgi jasýshalar bolyp tabylatyn T jasýshalarynyń mehanızmin belsendiredi.
5. Sý
Eger siz ózińizdi nashar sezinseńiz, H2O densaýlyǵyńyzdy jaqsartýda taptyrmas eń paıdaly sýsyndardyń biri bolýy múmkin. Maıo klınıkasynyń pikirinshe, sýdy kóp ishý asqazanda jınalǵan barlyq shyryshtan arylýǵa kómektesedi eken. Immýnıtetińizdi tolyǵymen jaqsartý úshin kúnine kem degende segiz stakan sý iship kórińiz, óıtkeni biz aýyrǵan kezde kóp suıyqtyq joǵaltamyz, deıdi Maıo klınıkasy.
6. Grek ıogýrty
Grek ıogýrty - aýrýǵa qarsy túrli probıotıkterge toly jáne quramynda qarapaıym ıogýrtqa qaraǵanda aqýyz kóp kezdesedi. Koreılik otbasylyq medıına jýrnalynda jarııalanǵan meta-taldaý grek ıogýrtynyń sýyq tııýdiń aldyn alýǵa jáne emdeýge kómektesetinin kórsetti. Zertteýshiler probıotıkterdi kúndelikti tutynatyn adamdardyń sýyq tııý qaýpi paıdalanbaǵan adamdarǵa qaraǵanda tómen ekenin anyqtady.
7. Qarajıdek
Qarajıdek - jótel men sýyq tııýdi emdeýge jáne aldyn alýǵa kómektesetin antıoksıdanttarǵa baı. Oklend ýnıversıtetiniń zertteýine sáıkes, qarajıdek quramyndaǵy antıoksıdanttardy, flavonoıdtardy tutynatyn adamdardyń sýyq tııý yqtımaldyǵy qarajıdekti tutynbaıtyn adamdarǵa qaraǵanda 33% -ǵa tómen ekeni rastaldy.
8 Jenshen shaıy
Jenshen shaıy tek keremet dámimen ǵana tanymal emes. Atap aıtqanda, shaı joǵarǵy tynys joldarynyń ınfekııasyn emdeýde, sýyq tııýde keńinen qoldanylady. Kanadalyq medıınalyq qaýymdastyq jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, jenshen sýyq tııý men tumaý belgilerin edáýir tómendetendigi aıtylǵan. Alaıda, zertteýshiler jenshenniń ımmýnıtetti kóterý týraly málimdemelerin tolyǵymen rastaý úshin qosymsha zertteýler júrgizý qajet ekenin atap ótti.
Qyzanaq - S dárýmeniniń joǵary konentraııasyna baılanysty aýyrǵan kezde jeýge bolatyn dámdi taǵam. Tek bir ortasha qyzanaqta 16 mıllıgrammnan astam S dárýmeni bar, bul sizdiń ımmýnıtetińizdi kóterý úshin dáleldengen myqty otyn bolmaq. Nemis zertteýshileri S dárýmenindegi ımmýndyq júıeniń eki negizgi komponenti - fagoıtter men T - jasýshalar mańyzdy quramdas bólikter bolyp tabylady deıdi. Sondaı-aq, bul qorektik zattardyń jetispeýshiligi ımmýndyq júıeniń álsireýine jáne keıbir qozdyrǵyshtarǵa tózimdiliktiń tómendeýine ákelýi múmkin ekenin aıtady.
10. Albyrt
Albyrt quramynda sýyqtyń barlyq belgilerin jeńildetýge kómektesetin myrysh kezdesedi. Eger siz óz otbasyńyzdy, ásirese balalaryńyzdy osy kúzde sýyq tııýden barynsha saqtaǵyńyz kelse, olarǵa myryshqa baı taǵamdardy kóbirek berýińiz kerek. Journal of Family Practice jýrnaly 1 men 10 jas aralyǵyndaǵy balalardyń sýyq tııýine myryshtyń beretin áseri týraly zertteý jarııalady.
Zertteýshiler myrysh, plaeboǵa qaraǵanda, sýyqtyń belgileri paıda bolǵannan keıin 24 saǵat ishinde qabyldaǵanda sımptomdardyń aýyrlyǵy men uzaqtyǵyn edáýir tómendetetine toqtaldy.
Sonymen qatar zertteýshiler 6,5 jastan 10 jasqa deıingi balalarǵa qatysty taǵy bir zertteýinde, myrysh sýyqtyń aldyn-alýdyń paıdaly quramdas bóligi ekenin atap ótti. Jeti aı boıy kún saıyn 15 mıllıgramm myrysh qabyldaǵan balalardyń tumaý kezinde sýyq tııý yqtımaldyǵy baqylaý tobyndaǵy balalarmen salystyrǵanda edáýir tómen ekendigi anyqtaldy.
11. Qara shokolad
Qara shokolad sýyqqa qarsy kúreste óte paıdaly. Qara shokolad quramynda jóteldi basatyn antıoksıdant teobromınniń joǵary konentraııasy bar. Frontiers in Pharmacology jýrnalynda jarııalanǵan zertteýde teobromın bronhıtpen aýyratyn adamdarda jótel belgilerin basýǵa kómektesetini anyqtaldy, biraq nátıjelerdi tolyq rastaý úshin qosymsha zertteýler qajet ekeni málim boldy.
12. Qyzyl burysh
Qyzyl burysh - S dárýmenine baı sýyq tııýden qorǵaıtyn taǵy bir taptyrmas taǵam. 2013 jylǵy Harvard Health Letter zertteýi kórsetkendeı, kúndelikti 200 mıllıgramm S dárýmenin qabyldaý "óte belsendi" adamdar úshin sýyq tııý qaýpin eki ese azaıtady eken. Sondaı-aq, qyzyl burysh sýyq tııý sımptomdarynyń uzaqtyǵyn eresekterde 8% - ǵa, balalarda 14% - ǵa qysqartatyny anyqtaldy.
13. Brokkolı
Los-Andjelestegi Kalıfornııa ýnıversıtetiniń zertteýshileri: eger siz sýyqtyń aldyn alýǵa tyryssańyz, brokkolı sizdiń dıetańyzǵa keremet tańdaý bola alady dep habarlady. Zertteýlerge sáıkes, brokkolı ımmýnıtetti kóterýge aıtarlyqtaı kómektesedi. Onyń boıyndaǵy hımııalyq sýlforafan quramynda antıoksıdantty gender men belgili bir ımmýndyq jasýshalardaǵy fermentter bar, olar sizdiń deneńizdegi bos radıkaldarmen kúresedi jáne aýrýdyń aldyn alady deıdi.
14 Záıtún maıy
Záıtún maıy ımmýnıtetińizdi qalpyna keltirýge jáne nyǵaıtýǵa barynsha kómektesedi. Brıtandyq Journal of Nutrition jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, záıtún maıynyń quramynda qanyqpaǵan maı qyshqylynyń kóp mólsheri denede qabynýǵa qarsy agent retinde áreket etetini anyqtaldy. Qyshqyldar ımmýndyq júıeni nyǵaıtýǵa jáne deneni ınfekııadan qorǵaýǵa da yqpal etetini málim boldy.
15. Kók shaı
Kók shaı - salmaq joǵaltý úshin usynylatyn eń jaqsy shaılardyń biri ǵana emes, sonymen qatar sýyqpen kúresýdegi eń úzdik taǵamdardyń biri ekeni anyqtaldy. Úndi Parodontologııa qoǵamynyń jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, quramynda ımmýnıtetti arttyratyn antıoksıdant flavonoıdtar jáne qabynýǵa qarsy qasıetteri bar eken. Saraptamada kók shaıda keń taralǵan antıoksıdantty katehın sýyq tııý men tumaý vırýsyn týdyratyn bakterııalardy óltirýi múmkin delingen.
16. Shpınat
Shpınat - densaýlyqqa jalpy paıdasy bar eń jaqsy taǵamdardyń biri. Ol as qorytýdy retteıtin talshyqqa ǵana baı emes, sonymen qatar quramynda S dárýmeni bar qýatty qorektik zat bolyp tabylady. S dárýmeni sýyqtyń aldyn alýǵa jáne aýrýdyń belgilerin azaıtýǵa kómektesedi.
20. Alma
«Alma kún saıyn bir dárigerdi qutqarady» - bul sózder áıelderdiń kezinde jazyp ketken ertegisi ǵana emes, alma shynymen is júzinde sýyq tııý sııaqty túrli aýrýlardyń aldyn alýǵa kómektesedi. Nutrition Journal jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, bul jemistiń quramynda fıtohımııalyq antıoksıdanttar bar. Bul antıoksıdanttar ımmýnıtetti kóterýge jáne sozylmaly aýrýlardyń qaýpin azaıtýǵa kómektesedi.
21. Jańǵaqtar
Jańǵaqtardyń kópshiligi E dárýmenine toly, bul aýrýmen kúresý úshin óte mańyzdy. Journal of the American College of Nutrition jýrnalynda jarııalanǵan zertteý boıynsha kún saıyn 50 mıllıgramm E dárýmenin qabyldaý sýyq tııý qaýpin 28% tómendetýge kómektesedi. Alaıda, zertteýshiler sýyq tııýdiń aldyn alýda E vıtamıniniń áleýetin tolyq rastaý úshin qosymsha zertteýler qajet ekenin atap ótti.
22. Aq tústi týne
Losos sııaqty, aqshyl aq tústi týne myryshqa baı. Kokran júıeli sholý derekqorynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, bul qorektik zat sizdiń ımmýndyq júıeńizge qatty áser etedi jáne sýyq tııý belgilerin aıtarlyqtaı azaıtýǵa kómektesedi eken. Zertteý kórsetkendeı, kúnine keminde 75 mıllıgramm myrysh qabyldaǵan adamdar sýyq tııý belgilerin az ýaqyt ishinde jaqsartady.
23 Rozmarın
Rozmarın - nan ónimderine qosylatyn dámdi shóp qana emes, sonymen qatar qabynýǵa qarsy antıoksıdanttardyń baı qundy taǵam bolyp tabylady. Zertteýler boıynsha rozmarınniń as qorytý men ishek aýrýlaryn jaqsartýǵa kómektesetini, sondaı-aq ımmýnıtetti kúsheıteteni málim boldy.
24. Súıekti sorpa
Janýarlarǵa negizdelgen súıekti sorpa kóptegen aýrýdyń alatyn taptyrmas taǵam bolyp tabylady. Amerıkandyq dárigerler kolledjiniń zertteýine sáıkes, súıekti sorpa aǵzaǵa qarsy qabynýǵa áser beretindigin, sondaı aq sýyq tııýdiń negizgi belgilerin jeńildetýge ákeletinin málimdedi.
25. Ýstrıalar
Ýstrıalar basqa da teńiz ónimderi sııaqty myryshqa óte baı jáne sizdiń raıonyńyzǵa myryshty tutyný úshin eń kóp usynylatyn teńiz ónimderiniń biri bolyp esepteledi.
26.Tabıǵı bal
Tabıǵı bal tek dámdi ǵana emes, sonymen qatar sýyqtyń keıbir belgilerin jeńildetýge kómektesetin taptyrmas taǵam túri. Iran medıına jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, bal tamaqtyń aýyrýy men qyshýyn jeńildetýge kómektesedi eken. Zertteý sonymen qatar baldyń bakterııaǵa qarsy agent retinde áreket etetinin, aýrýdy týdyrýy múmkin aǵzadaǵy kez kelgen mıkrobtardy óltiretinin aıtady.
27. Mıso
Mıso soıadan jasalady, onyń quramynda ımmýndyq júıeni nyǵaıtýǵa kómektesetin ızoflavondy antıoksıdanttar bar. American Journal of Clinical Nutrition jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes soıa ónimderiniń antıoksıdantty quramynyń arqasynda adam aǵzasyndaǵy qabynýdy azaıtyp, ımmýnıtetti kótere alatyny anyqtaldy.
28. Sańyraýqulaq
Florıda ýnıversıtetiniń azyq -túlik jáne aýylsharýashylyq ǵylymdary ınstıtýtynyń zertteýi boıynsha, sańyraýqulaqtar ımmýnıtetti kóterýge óte paıdaly. Zertteýlerge sáıkes tórt apta boıy kún saıyn sańyraýqulaqtardy jegen qatysýshylar ımmýnıtetti kúsheıtetin T-jasýshalarynyń sany men kúshiniń edáýir óskenin kórsetti. Olar sondaı-aq qabynýdy týdyratyn aqýyzdardyń azaıýyn baıqady, bul sańyraýqulaqtar qabynýǵa qarsy agent retinde áreket etetinin dáleldeıdi.
29. Anıs shaıy
Anıs shaıy - antıbakterıaldy zattarǵa jáne sańyraýqulaqtarǵa qarsy agent retinde belsendi áreket etedi. Zertteýge sáıkes anıs shaıy vırýsqa qarsy qural retinde áreket etetini jáne onyń quramynda ımmýnıtetti kóterýge kómektesetin antıoksıdanttar bar ekenini anyqtaldy.
30. Fenhel
Fenhel - tumaýǵa uqsas belgilerden arylýǵa kómektesetin birqatar tynyshtandyratyn áserlerge ıe. BioMed Research International-da jarııalanǵan zertteýge sáıkes, fenhel quramynda fıtohımııalyq zattardyń kóptigine baılanysty konıýnktıvıtpen, dıareıamen, bezgekpen jáne ish aýrýlaryn tynyshtandyratyn mehanızm retinde belsendi áreket etetini anyqtaldy.
Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
