Táýelsiz Qazaqstan jylnamasynda Prezıdent N.Nazarbaev Qazaqstan halqyna joldaýyn alǵash ret sonaý 1997 jyldyń qazan aıynda arnaǵan eken. Mine sodan beri 25-shi márte Joldaý joldandy.
Qasym-Jomart Toqaevtyń elbasydan basty aıyrmashylyǵy - Joldaýdy 3 márte qatarynan 1 qyrkúıekte jarııalady.
Kóptegen elderde memleket basshysynyń jyl saıyn óz halqyna joldaý arnap, basty máseleler jóninde óz oıymen bólisip, maqsatty aıqyndaý dástúri qalyptasqan. Biraq Joldaý tek mazmundyq turǵyda ǵana emes, onyń qashan, qaı jerde, qansha ýaqytta oqylǵanyna, neshe sózden quraldy, qandaı basty máseleler birinshi kezekte aıtyldy, qandaı máseleler aıtylmady t.b jan-jaqty talqylanatyn birden-bir qujat.
2019 jyl - 5980 sóz
2020 jyl - 8 973 sóz
2021 jyl - 8 731 sóz
Bıylǵy joldaýdan ne ózgeredi?
- Eń tómengi jalaqy mólsheri artady:
2018 jyl - 28 284 teńge
2019 jyl - 42 500 teńge
2022 jyl - 60 000 teńge
Erlan Saıyrov (QR Parlament májilisiniń depýtaty): Meniń oıymsha, Joldaýdaǵy jańalyqtyń biri – eń tómengi jalaqy mólsheriniń artýy. Ol 2022 jyldyń 1 qańtarynan bastap 60 myń teńgege deıin ósedi. Bul shara halqymyzdyń 2 mln azamatynyń turmys jaǵdaıyn jaqsartady.
- 2025 jylǵa deıin 1000 mektep salynady.
Rasýl Jumaly (Saıasattanýshy): bıylǵy Joldaý tek aǵymdaǵy máselelerdi sheshý ǵana emes, sondaı-aq bolashaqqa qaraı boı túzegen isterdiń jospary bolyp sanalady. Bul baǵytta da talaı batyl da zamannyń talabyna saı mindetter qoıyldy.
Solardyń ishinde ózime erekshe unaǵan úsheýin ǵana atap ótkim keledi. Birinshisi, 2025 jylǵa qaraı jańadan 1000 mektep ashý. Ekinshisi, básekege qabiletti IT salasynyń 100 myń mamanyn daıarlaý. Úshinshisi, Qazaqstannyń 10 iri qalasyn, Almatyny qosqanda, ekologııaǵa zııandy kómirden gaz ben jasyl qýat kózderine aýdarý.
Qazir neshe mektep bar?
2020/2021 jyl: 7 440
2019/2020 jyl: 7 398
2018/2019 jyl: 7 393
2000 jyl: 8 353
1991 jyl: 8 841
- Ortalyq Azııadaǵy kóshbasshylyq rólimizdi kúsheıtý jáne álemdik ekonomıkadaǵy ornymyzdy nyǵaıtý.
Ishki Jalpy Ónim:
2019 jyl: 4,5%
2020 jyl: - 2,5%
2021 jyl: 2,5%
Danııar Áshimbaev (Saıasattanýshy) bylaı deıdi: "Qasym-Jomart Toqaev óz maqsatyn naqty reformalarǵa negizdep, máseleli tustardy aıqyndaýǵa tyrysady. Prezıdent kóp jaǵdaıda áleýmettik, ekonomıkalyq ınfraqurylym, halyqtyń tabysynyń artýy jáne qarjylyq tártipti ustanýǵa basymdyq beredi. Ol bıýdjettegi ysyrapshyldyqty aıyptap, únemdeýshikke mán berýdi birinshi orynǵa qoıdy.
Toqaev Úkimettiń ekonomıkanyń qalypqa keltirý boıynsha atqaryp jatqan jumysyn joǵary baǵalady. Áıtse de, ınfraqurylym jobalarynyń sapasy, ýaqytsha jumys oryndaryndaǵy máseleni aıtpady. Bul Prezıdent pen Úkimet arasynda ózara básekelestik joq ekendigin ańǵartady.
Prezıdent keı pýnktterde baǵanyń ósýi syndy máseleni atap ótip, turaqtandyrýǵa tapsyrma berdi.
Joldaýda Qazaqstannyń Ortalyq Azııada kóshbasshy bolý mindeti aıqyn kórinedi. Meniń oıymsha, memleket bıligine ońtústik kórshimizdiń jetistikteri ońaı tımeıdi. Bloktyń kóp bóligi jańa saıası mádenıetti qalyptastyrý kerektigine mán beriledi.
- ıfrlandyrý jónindegi ulttyq jobanyń aıasynda keminde 100 myń joǵary bilikti IT-maman daıarlaý qajet.
Aqparattyq-kommýnıkaııa salasy boıynsha bólingen grant sany:
2021 jyl - 7 487
Baǵdat Mýsın (ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri): Birinshiden, jyl saıyn jeke IT-mektepterde oqytý úshin IT-vaýcherler beriletin bolady. Osylaısha, jeke aqparattyq tehnologııalar mektepteri naryǵyna qoldaý jasalyp, 2025 jylǵa deıin 20 myń IT-vaýcher beriletin bolady. Bul shara barlyq nıet bildirýshilerge naryqta qurylatyn joǵary dárejeli IT-mektepterinde IT-mamandaryn qaıta oqytýǵa múmkindik beredi. «Ekinshiden, Bilim jáne ǵylym mınıstrligimen birlesip IT-mamandyqtary boıynsha baǵdarlamalardy ózgertýge daıyndyq júrgizilýde. Úshinshiden, ýnıversıtettermen aqparattyq tehnologııalar daǵdylary bar salalyq mamandardy daıarlaý maqsatynda IT-mamandyqtardy beıindi óndiristermen biriktirý boıynsha jumystar júrgizýde.
- Qymbatshylyqty tejeý
Inflıaııa kórsetkishi:
2021 jyl - 5,8 %
2020 jyl - 7,5%
2019 jyl - 5,4%
Gúlmıra Ileýova («Strategııa» áleýmettik jáne saıası zertteýler ortalyǵynyń prezıdenti, UQSK múshesi): Ózbekstan ótken jyly Ekonomıkalyq damý jáne kedeılikpen kúres mınıstrligin qurdy. Qytaı da óz halqynyń kedeıligimen kúresip, oǵan aqsha bóledi. Bizdegi halyqtyń shamamen 4-5% tamaqqa aqshanyń jetpeıtinin aıtady. Al 2021 jyly halyqtyń 13% tamaqtanýǵa aqshasy joq ekenin jáne 26% otbasynyń ekonomıkalyq jaǵdaıy nashar jáne óte nashar ekenin aıtqan. Qazaqtar óz kedeıligin moıyndaǵysy kelmeıdi, biraq bul kórsetkishter oıdan qurastyrylǵan joq.
Endi Joldaýda eń kóp qoldanylǵan sózderge kontent-taldaý júrgizilip kórelik.
2021 jyl:
Biz - 61
Jumys - 48
Másele - 46
El - 43
Azamat - 40
Jańa - 38
Ult - 38
Úkimet - 32
Mindet - 31
Júıe - 30
Ekonomıka - 24
Aýyl - 22
Bilim - 19
Eńbek - 18
BIZ (61) Biz degende, «biz» degen kim ekenin anyqtap alý mańyzdy. Eń alǵashqy "Biz" sózi - Táýelsizdik – bizdiń eń qasterli qundylyǵymyz. Biz úshin eń mańyzdysy – ár azamattyń Táýelsizdik ıgiligin sezine alýy" dep keltiredi. Odan soń, Qazaqstan memlekettik qaryzy azdyǵynyń jáne edáýir qory bolǵanynyń arqasynda indet saldaryn birshama tıimdi eńserýde. Bul – bizdiń eleýli básekelik artyqshylyǵymyz. Odan aıyrylyp qalmaýymyz kerek" - dep, aıta kele el ishindegi ınflıaııa máselesin tejeý. otandyq vakına, NEET jastar, bilim salasy, kásibılik, eńbek naryǵyndaǵy kóshi-qon t.b problemalardy sheshý kerektigin alǵa tartady.
Joldaýdyń sońǵy jaqtarynda "Bizdiń azamattarymyz úshin kelisim men toleranttylyq – mádenıetter men tilderdi ózara toǵystyratyn ómirdiń shynaıy kórinisi, naqty bolmysy. Biz – Konstıtýııada aıtylǵandaı, birtutas halyqpyz. Bizdiń naǵyz kúshimiz – osynda . Bizdiń kúsh-qýatymyz – berekeli birlikte! Endeshe, birligimizdi bekemdep, el úshin eńbek eteıik! Qasıetti Otanymyz máńgi jasaı bersin!" - dep túıindeıdi.
2020 jyl:
Jumys - 63
Jańa - 57
Biz - 52
Ult - 47
Júıe - 46
Kásip - 40
Mindet - 38
Qoǵam - 36
Ekonomıka - 35
Quqyq - 30
Reforma - 28
Bıznes - 24
Jemqorlyq - 14
2019 jyl:
Memleket - 58
Másele - 58
Úkimet - 57
Jumys - 55
Biz - 44
Júıe - 33
Azamat - 32
Ult - 30
Mindet - 29
Qoǵam - 23
Ekonomıka - 22
Jańa - 19
Reforma - 13
Eger Qasym-Jomart Toqaevtyń Joldaýlaryna qarasaq, bir erekshelikti baıqaýǵa bolady. Onda Prezıdent sózi Parlament, Úkimetten qaraǵanda az qoldanylǵan. Al "Jańa" sózi 2019 jyly az qoldanylsa, qazir kóptep paıdalanylǵanyn kóremiz. Bul halyqtyń ár Joldaýdan "jańashyldyq" pen "reformany" kútetindigin ańǵartsa kerek.
Ár joldaýda eń alǵashqy aıtylǵan top-3 pýnktter
2021 jyl;
- Pandemııadan keıingi kezeńdegi ekonomıkalyq damý
- Densaýlyq saqtaý júıesiniń tıimdiligin arttyrý
- Sapaly bilim berý
2020 jyl:
- Memlekettik basqarýdyń jańa úlgisi
- Jańa jaǵdaıdaǵy ekonomıkalyq damý
- Teńgerimdi aýmaqtyq damý
2019 jyl:
- Zaman talabyna saı tıimdi memleket.
- Azamattardyń quqyqtary men qaýipsizdigin qamtamasyz etý.
- Qarqyndy damyǵan jáne ınklıýzıvti ekonomıka.
Qandaı pýnkt eń sońynan aıtyldy?
2021 jyl: Ulttyń uıysýy – odan ári damýdyń basty faktory
2020 jyl: Ulttyń jańa bolmysy
2019 jyl: Qýatty óńirler – qýatty el.
Prezıdent mindetter qoıdy. Endi onyń qanshalyq deńgeıde oryndalatyndyǵyn kóre jatarmyz.
Qanat BAIUZAQOV,
"Adyrna" ulttyq portaly
