Ótken aıda Túrkııada 30-dan astam provınııany qamtyǵan órt álemniń nazaryn ózine aýdartty. 60 jyl bolmaǵan ystyqtyń qaıtalanýy, qurǵashylyq, ishki saıasattaǵy toptardyń narazylyǵy keleńsiz jaıtqa ákelip soqty.
Qaı memlekette orman kóp?
- Sýrınam - memlekettiń 98,26%-y ormandy quraıdy.
2.Mıkronezııa - 91,86%
- Gabon - 90,04%
- Seıshel Araly - 88,41%
- Palaý - 87,61%
- Túrkııa - 15,35%
- Qazaqstan - 1,23%
Qarap otyrǵanyńyzdaı, Túrkııa memleketi ormanymen maqtana almaıdy. Áıtse de, orman órti 50-60 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan týrıstik qalashyqqa keri áser etip, aýa raıyn lastady.
Túrkııaǵa týrıster kóp barady ma?
| Oryn | Memleket | 2019 jyl | 2018 jyl |
| 1 | Franııa | 90 mln | 89,4 mln |
| 2 | Ispanııa | 83,5 mln | 82,8 mln |
| 3 | AQSh | 79,2 mln | 79,7 mln |
| 4 | Qytaı | 65,7 mln | 62,9 mln |
| 5 | Italııa | 64,5 mln | 61,6 mln |
| 6 | Túrkııa | 51,2 mln | 45,8 mln |
| 7 | Meksıka | 45 mln | 41,3 mln |
| 8 | Taıland | 39,8 mln | 38,2 mln |
| 9 | Germanııa | 39,6 mln | 38,9 mln |
| 10 | Ulybrıtanııa | 39,4 mln | 38,7 mln |
Derekkóz:World Tourism Organization
2015-2019 jj. aralyǵynda Túrkııaǵa kelgen týrısterdiń nátıjesi:
| 2015 jyl | 41 mln 617 myń | 31 mlrd 464 mln dollar |
| 2016 jyl | 31 mln 365 myń | 22 mlrd 107 mln dollar |
| 2017 jyl | 38 mln 620 myń | 26 mlrd 283 mln dollar |
| 2018 jyl | 45 mln 628 myń | 29 mlrd 512 mln dollar |
| 2019 jyl | 51 mln 860 myń | 34 mlrd 520 mln dollar |
Orman órti kesirinen 10 adam qaza taýyp, 1000-ǵa jýyq azamat túrli jaraqat aldy. Alapat órtti elde tyıym salynǵan Kúrdistan jumysshy partııasymen baılanysy bar "Ot balalary" toby moınyna aldy.Bul olardyń alǵashqy istegen áreketi emes. Jyl saıyn olar qasaqana órteýdi ádetke aınaldyrypty.Olardyń sózine sensek,"Túrkııa rejımi eshqandaı tildi túsinbeıdi. Sol sebepti olardy ot arqyly tize búktirý" - kerek-mys.
Bul órt Túrkııadaǵy sý tasyǵysh tikushaqtardyń jetispeýshiligin kórsetti. Saldarynan Ázirbaıjan, Reseı, Ýkraına, Iran syndy elder ushaq jiberýmen járdem berdi.
Orman órteý qylmys pa?
Brazılııa prezıdenti Jaır Bolsonarý: "Aǵashtardy qyrqyp, órteý arqyly aýyl sharýashylyǵyn damytýǵa bolady" - degen sózi kóptegen jergilikti turǵyndardy shabyttandyryp, qasaqana ormandy órteýge atsalysty. Saldarynan 2019 jyly Brazılııada 80 myńnan astam órt oqıǵasy (1,8 mln gektar Amanzonka ormany otqa orandy) tirkeldi.
Amazonka ormany qaı elderde ornalasqan?
1 Brazılııa - 60%
- Perý - 13%
- Kolýmbııa - 10%
Indonezııa memleketinde jasandy orman órti qoldan uıymdastyrylady. Nátıjesinde órtelgen jer palma ósirýge qoldanylady.
Qazaqstan orman órtine daıyn ba? Bul suraqqa Iýrıı Ilın, QR Tótenshe jaǵdaı mınıstri bylaı deıdi:
"Órttiń aldyn-alý úshin 43 myńnan astam maman, 9 myńnan astam tehnıka quraldary, sý tasıtyn 10 tikushaq, iri órtke arnalǵan 46 poıyz, 4 myńnan astam eriktiler toby, ákimshiliktiń bastamasymen 1273 aýyldyń qaýipsizdigin qamtamasyz etetin 400 órt posty qurylǵan."
Qazaqstan Túrkııadaǵy orman órtiniń paıda bolýyn, onyń jyldam taralý qarqyny men sebepterin (adamı faktordy da esepke ala otyryp) eskerip, barynsha daıyn bolýy tıis. Ǵalamdyq jylyný aldaǵy onjyldyqta úlken órtterdiń negizgi sebebi bolmaq deıdi BUU mamandary. Al jeriniń 10%-ǵa da jetpeıtin bóligin orman alyp jatqan Qazaqstanǵa ár aǵashty órtten saqtaý asa mańyzdy.
Qanat Baıuzaqov
"Adyrna" ulttyq portaly
