Bıyl elimizdiń kóp bóliginde qýańshylyq bolyp tur. Osyǵan baılanysty Aqtóbe oblysyndaǵy sharýalar qýańshylyqtyń zardabyn tartamyz ba dep alańdaýly. Alaıda oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń mamandary bıyl óńirde jem-shóp pen jaıylymnyń jaıy jaman emes ekenin alǵa tartady. Qazir oblystyń birqatar aýdandary qýańshylyqtan zardap shekken óńirlerge qoldaý kórsetip jatyr.
Oblystaǵy iri qara ósirýmen aınalysatyn «Birlik» sharýa qojalyǵynyń basshysy Eset Amanjol bıyl aýyldyq jerlerde jaıylymdyq jáne shabyndyq jerlerdiń azaıǵanyn, aýyl mańynda jalǵa, tipti qosalqy jalǵa beriletin jerdiń joqtyǵyn aıtady.
— Jyl ótken saıyn jerdiń qunarlylyǵy tómendep barady, shóp baǵasy qymbat. Bıyl Shalqar aýdany aýmaǵynan shóp shabýǵa qosymsha jer alýdy kózdep otyrmyn. Qazir osyǵan baılanysty aýkıonǵa qatysyp jatyrmyn. Qysqa azyq daıyndaý basty másele bolyp otyr. Mal sanyn kóbeıtý úshin qysqa shópti mol etip daıyndaý kerek, — deıdi sharýa.
Búginde «Birlik» sharýa qojalyǵynyń 1150 gektar jaıylymdyq jeri bar. Sharýanyń bazy Yrǵyz aýdanynyń Sheńbertal aýylynan 9 shaqyrym jerde ornalasqan. Munda iri qara, qoıǵa arnalǵan qora-jaılary bar. Eset aldaǵy ýaqytta asyltuqymdy iri qara malyn baǵyp, mal sharýashylyǵynyń osy baǵytyn damytýdy kózdeıdi. Al ázirge qazaqy sıyr tuqymyn kóbeıtip jatyr.
Al oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Qusaıyn Sársembaıdyń aıtýynsha, búgingi tańda oblysta aýyl sharýashylyǵy maqsatyna bekitilgen 26 970,2 myń gektar jer bar. Onyń ishinde jaıylym jer kólemi 25 294,1 myń gektar bolsa, 464,6 myń gektary — shabyndyq jer.
— Bıyl óńirimizde mal azyǵyn daıyndaýǵa qatysty jumystar maýsym aıynda bastaldy. Bıylǵy jyly maz azyǵy byltyrǵyǵa qaraǵanda kóbirek daıyndalady dep úmittenip otyrmyz. Jalpy oblys boıynsha 1 mln 700 tonnadaı shóp kerek bolsa, biz bıyl bul kólemdi 1,5 esege arttyryp, qysqa 2 mln 270 tonna shóp shabýdy kózdep otyrmyz. Qazir bir aıda bul baǵyttaǵy jumystardyń 30 paıyzy oryndaldy. Ókinishke qaraı, bıyl shóptiń shyǵymy tómendeý, byltyrǵydan qaraǵanda shóp suıyqtaý. Máselen, bıyl shóptiń shyǵymy birqatar aýdandarda gektaryna 2 entner, keıbireýinde 2,5-3 entner bolady dep josparlap otyrmyz. Aýdan ákimderine tapsyrma berildi. Qazir shóp shabý úshin barlyq múmkindikti paıdalanyp jatyrmyz, — deıdi Q.Sársembaı.
Basqarma basshysynyń aıtýynsha, oblystaǵy Qyzylorda, Atyraý oblystarymen shektesetin aýdandarda sońǵy 2-3 jylda jaýyn-shashyn bolmaýy sebebinen jerlerdiń 3/1 bóligi tozǵan. Osy oraıda bıyl «Jaıylymdar týraly» QR Zańynyń 13-baby 2-tarmaǵyna sáıkes «Jaıylymdardy basqarý jáne olardy paıdalaný jónindegi jospar» jáne «Jaıylymdardy geobotanıkalyq zerttep-qaraý negizinde jaıylym aınalymdarynyń shemasy» jaıylymdardy geobotanıkalyq zerttep-qaraýdyń jaı-kúıi týraly málimetterdi eskere otyryp, jaıylym jerlerdi tıimdi paıdalaný kózdelgen.
— Ol úshin qolda bar maldy bir jerde uzaq jyl baqpaı, jaıylym jerlerdi kezekpen ornyn aýystyryp otyrý, memleket menshiginde bos jatqan jerlerdi ýaqytsha paıdalaný, shabýǵa jaraıtyn qosymsha jerlerdi anyqtaý kerek. Qazirgi ýaqytta oblystyń on bir aýdanynda 2021-2022 jyldarǵa arnalǵan jaıylym aınalymdarynyń shemasy ázirlenip, ádilet organdarynda memlekettik tirkeýden ótti. Olardyń qatarynda Áıteke bı, Alǵa, Baıǵanın, Yrǵyz, Qobda, Mártók, Muǵaljar, Temir, Oıyl, Hromtaý, Shalqar aýdandary bar, — deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, aǵymdaǵy jylǵy qysqa barlyǵy 1 780,8 myń tonna shóp qajet. Osyǵan baılanysty bıyl sharýalarǵa oblys boıynsha barlyǵy 2 671,2 myń tonna shóp daıyndaý tapsyrmasy berilgen. Aýdandardyń usynǵan aqparatyna sáıkes, búgingi kúni oblys boıynsha 797,0 myń tonna shóp daıyndalǵan. Oblysta naqty 1 gektarǵa túsim 13,0 entnerdi qurasa, keı aýdandarda bul kórsetkish 2,7 entnerge jetken.
— Bıylǵy jyldyń aýa raıynyń ereksheligin jáne kórshiles óńirlerde oryn alyp otyrǵan qýańshylyqty eskere otyryp, mal azyǵyn daıyndaý barysynda ýaqytty jáne qolda bar múmkinshilikterdi barynsha tıimdi paıdalanyp jatyrmyz. Sondaı-aq qazir kórshi óńirlerge qoldaý kórsetip jatqan sharýalarymyz da bar, — deıdi ol.
Búgingi kúni Aqtóbe oblysynyń Qobda, Baıǵanın, Temir aýdandary kórshiles Mańǵystaý, Qyzylorda oblystaryna kómek berip jatyr. Máselen, mańǵystaýlyqtarǵa Qobda aýdanynan 10 myń gektar jer berilse, Baıǵanın, Temir aýdandarynan mal azyǵyn daıyndaýǵa múmkindik jasalýda. Atap aıtsaq, Mańǵystaý oblysynyń Shetpe, Munaıly, Ford-Shevchenko aýdandarynyń sharýalary Qobdaǵa kelip mal azyǵyn alatyn boldy. Al Baıǵanın aýdanynan Mańǵystaý oblysynyń Beıneý aýdany shóp tasymaq. Temir aýdany Mańǵystaý oblysynyń Túpqaraǵan aýdanyna mal azyǵyn daıyndaıtyn boldy. Jergilikti sharýa qojalyqtary shópti shabyndyqtyń basynan satady. Aýdan boıynsha bir mashına shóptiń baǵasy — 40-50 myń teńge.
Ótken jyly oblysta sharýalar bir rýlon shópti 5 myń teńgege satty. Bıyl da shóp baǵasy osy shama bolady deıdi basshylar. Degenmen naqty baǵany shóp daıyndaǵan sharýalar qoıady. Eń bastysy, qarapaıym turǵyndarǵa mal azyǵy jetse bolǵany.
Aıta ketý kerek, bıyl aqtóbelik sharýalar shópten bólek jońyshqa, túıirshik jem, júgeriden súrlem daıyndap jatyr. Iri qara, qoı jeıtin bul jem-shóp túrleriniń baǵasy arzan. Qazir mundaı mal azyǵyna kórshi Mańǵystaý, Qostanaı oblystarynan tapsyrys kóp túsip jatyr.
Danagúl BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly.
