Bul kún — BUU qurǵan jáne jyl saıyn 5 maýsymda atap ótiletin mereke. Bul — barlyq ekologtar men tabıǵat qorǵaý uıymdary úshin álemdik qoǵamdastyqtyń nazaryn ekologııalyq problemalarǵa aýdarýdyń, sondaı-aq saıası qyzyǵýshylyqty jáne qorshaǵan ortany qorǵaýǵa baǵyttalǵan tıisti is-áreketterdi yntalandyrýdyń negizgi tásilderiniń biri.
Adam — jaratylys jáne qorshaǵan ortany jasaýshy, ol onyń fızıkalyq tirshiligin qamtamasyz etedi jáne oǵan ıntellektýaldy, adamgershilik, áleýmettik jáne rýhanı damý múmkindikterin usynady. Bizdiń ǵalamsharymyzdaǵy adamzattyń uzaq jáne azapty evolıýııasy barysynda ǵylym men tehnıkanyń jedel damýy nátıjesinde adam óziniń qorshaǵan ortasyn san alýan tásildermen jáne ózgerte alatyn qabiletke ıe bolatyn kezeńge jetti. Bul — buryn-sońdy bolmaǵan aýqym.
Adamnyń qorshaǵan ortasynyń tabıǵı jáne tehnogendik eki aspektisi de olardyń ál-aýqaty jáne adamnyń negizgi quqyqtaryn, tipti, ómir súrý quqyǵy úshin óte mańyzdy.
Bul mereke 1972 jyly BUU Bas assambleıasynyń 27-sessııasynda jarııalandy. Sebebi 5 maýsym 1972 jyly adam qorshaǵan ortasy jónindegi Stokgolm konferenııasynyń bastalǵan kúni, sodan keıin Birikken Ulttar Uıymynyń qorshaǵan ortany qorǵaý baǵdarlamasy (IýNEP) quryldy.
Bul kúndi atap ótý qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, kómektesýge degen umtylysty oıatýǵa jáne planetanyń tabıǵı tirshilikti qoldaý júıelerine qysymnyń ósýine jol bermeý úshin múmkindiginshe kóbirek adamdardy is-áreketke shaqyrýǵa arnalǵan.
Adamzat óte uzaq ýaqyttan beri Jer planetasynyń ekojúıesin paıdalanyp, joıyp keledi. Ár úsh sekýnd saıyn álem fýtbol alańynyń, orman aýmaǵynyń kólemin joǵaltady, ótken ǵasyrda planetanyń sýly-batpaqty jerleri men marjan rıfteriniń jartysy joıyldy. Ekojúıelerdiń joǵalýy álemdi orman men shymtezek sııaqty kómirtekti rakovınalardan aıyrady. Parnıktik gazdardyń ǵalamdyq shyǵaryndylary úsh jyl qatarynan ósti, al planeta apattyq klımattyń ózgerý múmkindigine bir qadam qaldy.
Sonymen qatar COVID-19 paıda bolýy ekojúıeni joǵaltýdyń zardaptarynyń qanshalyqty apatty bolatynyn kórsetti. Ókinishke qaraı, janýarlardyń tabıǵı tirshilik etý ortasyn azaıtý arqyly biz patogenderdiń, sonyń ishinde koronavırýstyń taralýyna jaǵdaı jasadyq.
Sondyqtan aldaǵy ýaqytta álem halyqtaryna turaqty jáne teń quqyly damýdy belsendi túrde ilgeriletýge múmkindik berý kerek, ekologııalyq máselelerge kózqarastardyń ózgerýiniń negizgi qozǵaýshy kúshi ózimiz, bizdiń qoǵam ekendigi týraly túsinikti ilgeriletý kerek. Sondaı-aq maqsat — barlyq elder men halyqtardyń bolashaǵy qaýipsiz ári gúldenýi úshin seriktestiktiń paıdaly ekendigin túsindirý.
Búgin álemde dástúrli túrde Dúnıejúzilik qorshaǵan ortany qorǵaý kúni «halyqtyq is-shara» bolyp tabylady. Sondyqtan kóshelerde mıtıngiler, velosherý, «jasyl» konertter, mektepterdegi ocherkter men plakattar konkýrstary, aǵash otyrǵyzý, qoqystardy qaıta óńdeý jáne tazalaý akııalary jáne túrli-tústi shoýlar uıymdastyrylady.
Kóptegen elderde bul mereke jyl saıynǵy is-sharalarǵa saıası deńgeıde nazar aýdarýǵa jáne bastamashylyq etý úshin qoldanylady, sonymen qatar qorshaǵan ortaǵa qatysty halyqaralyq konvenııalarǵa qol qoıýǵa nemese ratıfıkaııalaýǵa múmkindik beredi.
"Adyrna" ulttyq portaly.
