Ótken apta óz jumystarymmen qarbalas bolyp, súıikti taqyryptarymnyń biri – avtokólik, ýtılsbor taqyryptarynda birdeńe jazýǵa qol tımedi. Onyń ústine ótken aptada «QAZAQSTAN» telearnasynyń «Ashyq alań» tok-shoýynda tikeleı efırde osy salaǵa jaýapty mekemeler ókilderiniń birazyn saýaldyń astyna alǵym kelgen. Baǵdarlamadan shaqyrý bolǵan soń, búkil jumysymdy ysyryp tastap, arnaıy ushyp bardym da. Alaıda, jaýapty mekemeler (Indýstrııa jáne ınnovaııa mınıstrligi, Ekologııa mınıstrligi jáne «Operator ROP» JShS) ókilderi baǵdarlamaǵa kelýden bas tartqandyqtan, baǵdarlama bolmaı qaldy. Sóıtip, bosqa baryp qaıttyq.
Jaraıdy, áńgime meniń bul taqyrypty kópshilik aldynda kóterý úshin dostarym aıtpaqshy, búkil jumysymdy tastap, shyǵyndanyp, ári-beri sandalyp júrgen «aqymaqtyǵymda» emes. Elge, jurtqa paıdasy tıetin máselege kelgende aıanyp qalmasymyz anyq. Men odan da sizderge eshqandaı shyǵynsyz, táýekelsiz (rısksiz), keminde 500 paıyz marjasy bar «bıznes» nemese qazir modadaǵy «óndiris» týraly aıtyp bereıin...
Bizdiń elimizdegi ol «bıznes» - «avtokólik óndirisi» dep atalady. Iá, durys oqyp otyrsyz, «óndiris». Biraq, bul – siz oılap, kóz aldyńyzǵa elestetip otyrǵan konveıerinen mınýt saıyn zamanaýı kólikter topyrlap shyǵyp jatqan úlken alyp zaýyttar emes, ózgeshe «óndiris». Ol úshin ne isteý kerek?
1. Eń áýeli, «Men Qazaqstandy teńdessiz avtogıgant memleketke aınaldyramyn! Alpaýyt zaýyttar salatynym sondaı, Germanııa men Japonııalyq zaýyttar qolǵa sý quıýǵa jaramaıtyn bolady, al kárister tipti esikten syǵalaı almaı qalady. Ol kólikterdiń jarty bóligin quraıtyn qosalqy bólsheterdiń bárin ózimizde jasaımyz, qyrýar jumys ornyn ashyp, eldiń bárin júmyspen qamtyp qaryq qylamyn!» dep jar salasyń. Sosyn, sol ótirigińe óziń sengenińmen qoımaı, sol eldiń tutas ókimetin sendirip jiberesiń. Ókimet sengen soń, onyń astaýynan jem jep otyrǵan búkil BAQ súıinshi surap, alaýlatyp-jalaýlatyp áketedi.
2. Álgi «seniń qolyńa sý quıýǵa jaramaı júrgen» sheteldik kompanııalardyń bir-ekeýiniń qulaǵynan «Seniń ónimińdi Orta Azııada, Eýrazııalyq Odaqta ókirtip satam, paıdanyń astynda qalasyń!» dep qulaǵynan ońdyrmaı tebesiń. Sóıtip, onyń ónimderin jeńildikpen alýǵa kelisesiń.
3. Eń basty «aldanýshy obektini» sendirgen soń, ony qalaıda seniń sheteldik kompanııadan 95 paıyz bútindeı ákelgen taýaryńdy salyqtan, kedendik rásimdeýden, QQS (NDS) tóleýden bosatýǵa kóndiresiń. Tipti, «yrym úshin» tólegen ýtılızaııalyq alymyńdy seniń «óndirisińe» qaıtarymsyz sýbsıdııa retinde qaıtaryp berýge kelistiresiń.
4. «Teńdessiz zaýyt» salýǵa QALAǴAN JERIŃNEN tabıǵı grant (natýrnye granty) túrinde QALAǴAN KÓLEMDE, TEGIN jer telimin alasyń.
5. Cosyn, «bólshek kúıinde» keletin avtokólikterdiń árbir markasynyń, árbir modeliniń syzbanusqasyn ortasha 150 mıllıon teńgeden satyp alýǵa álgi «salpańqulaqtan» qaıtarymsyz aqsha alasyń (sebebi, sen álemdik 22 markanyń 167 modelin qurastyryp jatsyń ǵoı, bárin este saqtaý múmkin emes, túsinemiz).
6. Odan keıin, álgi tegin alǵan atshaptyrym jerge bir STO kólemindegi shaǵyn angar turǵyzasyń da, shetelden bútindeı kelgen kólikterdiń tórt dóńgelegin salyp, MADE IN KAZAKHSTAN degen nakleıka japsyryp, ura beresiń.
7. Sosyn, álgi sheteldik kompanııalardyń bir markasynyń bir modeliniń 30-40 danasyn «qurastyrasyń» da, «jigitter, che-to bolmaı jatyr, renjimeńdersh» deısiń da, ol modeldiń «óndirisin» toqtatyp, kezekti «loh» sheteldiń kompanııany kóndirýge kirisesiń (Sebebi, ol jańa obem, jańa sýbsıdııalar ǵoı).
8. Aıtpaqshy, arasynda kóz úshin keıbir markalardyń ómirin qoldan uzartýǵa týra keledi. Ondaı jaǵdaıda, álgi «sengish ókimetti» taǵy da jaǵalaısyń. Sóıtip, ony Óndiristi damytý qorynan ÓDQ (Fond razvıtııa promyshlennostı) seniń «ónimderińe» ǵana jeńildetilgen memlekettik baǵdarlama arqyly 4% - dyq jeńildikpen nesıe berýge kóndiresiń.
9. Ólmestiń kúnin kórip, ózdiginen shet elden kólik ákelip, bala-shaǵasyn baqqysy kelip jatqan jarly-jaqybaı men maıda-shúıde kásipkerlerdiń jolyn kesý úshin, túrli alym-salyq pen shekteýdiń 77 atasyn oılap taýyp, álgi «otandyq ónimdi» qoldaýdyń «fanatyna» usynyp, sonyń kómegimen elde seniń ónimderińe defııt týdyrasyń. Sonyń arqasynda, qaǵaz júzinde «otandyq», is júzinde sheteldik ónimińdi qalaǵanyńsha qymbatqa satyp, tóbege shyrt-shyrt túkirip jatasyń.
10. Tipti bul paıda azdaý bolyp jatsa, jańadan ıahta, Monako men Shveıarııadan, London men Manhettennen vılla men apartament tipti bir muhıttan aral satyp alǵyń kelip jatsa, noý problem. Álgi «sengish kryshańa» taǵy barasyń. Sóıtesiń de, ony álgi ÓDQ arqyly seniń keremet «óndiristik» bıznesińe 0,1% - ben mıllıardtaǵan teńge sý tegin nesıe berýge kóndiresiń. Sóıtip, taǵy birli-jarym angar men STO salasyń da, Qytaı ma, Afrıka ma, bir jaqtan taǵy bir eki «loh» sheteldik kompanııa tartyp, teńdessiz kólik «shyǵara» bastaısyń. Oǵan oda jazý úshin birshama blogersymaq pen saıttarǵa súıek laqtyra salasyń, výalıa! Álgi «óte joǵary» paıyzben alǵan nesıeńdi qaıtarǵyń kelmeı bara jatsa, «sengish, kóńilshek kryshańa» aıtsań boldy, qaıtarmaı-aq qoısań da bolady. Sebebi, sen «OTANDYQ AVTO ÓNDIRIP JATSYŃ» ǴOI!
Minekeı, dostar, men sizderge eshqandaı shyǵynsyz qalaı bıznes jasaýǵa bolatynyn kórsettim. Sarkazm stılinde jazylǵanymen, bizdiń «otandyq avtoóndirýshiler» osyndaı jeńildikterge ıe bolyp, bizge «ózimizde qurastyrylǵan» kólikterdi ózgelerge qaraǵanda qymbatqa satyp otyr. Osy jerde zańdy suraq týyndaıdy. Bizge osyndaı «avto óndiris» kerek pe?
