Osydan 116 jyl buryn, 28-mamyrda Reseı ımperııasynyń kemeleri otqa oranyp, myńdaǵan adam sýǵa batyp, qyrylyp qaldy.
Bul shaıqasta Japonııany áıgili qolbasshy Heıhatıro Togo alǵa súıredi deýge tolyq negiz bar. Óıtkeni Togo bronenosepen urys júrgize alatyn álemdegi eń bilikti admıraldyń biri bolatyn. ýsım shaıqasynda admıral Togonyń janynda Isoroký Iamamoto atty ofıer boldy. Ol kezde jas jigit bolǵan Isoroký, 36 jyldan keıin Perl-Harborǵa joıqyn soqqy jasaýshy qolbasshylardyń birine aınalady. Al orys flotyn talqandaý oǵan kóp tájirıbe ákeledi.
Admıral Togo sózge sheshen adam bolǵan. Shaıqas aldynda onyń sarbazdarǵa aıtqan sózderi saqtalǵan. "Imperııanyń taǵdyry osy shaıqasqa baılanysty. Árkim óz boryshyn tolyq ótesin" degen sózderin tarıhshylar kóp jazady.
Shaıqas barysynda Reseı flotynda aýyr zeńbirekke ıe kemeler sany kóp boldy. Al Japonııa ondaı qýatqa ıe emes tuǵyn. Sondyqtan admıral Togo jeńil kreıserlermen jaý áskerine jaqyn kelip, soqqy jasap, keri sheginip otyrý ádisin tańdaıdy. Bul qaýipti bolatyn, biraq túbi aqtap shyqty. Sonymen qatar japondar kıslota qosylǵan «shımoza» jarylǵyshyn da qoldandy. Bul jarylǵysh snarıadtar kemeni tesip, ishinen órtep jiberýge qabiletti bolatyn.
Reseı ımperııasynyń flotyn admıral Rojestvenskıı basqardy. Ol Togonyń tapqyrlyǵy men ár sát saıyn shaıqas tásilin ózgertip otyrǵanyna qaıran qaldy. Mysaly Togo otyrǵan "Mıkasa" kemesine jıyrmaǵa jýyq snarıad tıse de batpady. Al admıral Rojestvenskıı buıryq berip otyrǵan "Borodıno" bronenosei otqa oranyp, sýǵa ketti. Orys admıraly aýyr jaraqat aldy. Kóp uzamaı qolǵa tústi. Japondar túnde de shabýyldy toqtatpaı, atqylaýmen boldy. Bul ádis orys sarbazdaryna úreı týdyryp, tipti Reseı kemeleri bir birimen soqtyǵysyp jatty.
Shaıqas 28-mamyrda Reseıdiń masqara jeńilisimen aıaqtaldy.Orystar 5050 adamyn jáne 21 kemesin joǵaltyp, 7280 adamy tutqynǵa tústi. Japonııa bar bolǵany 3 keme men 117 adamyn ǵana joǵaltty. Alda Reseıdi kapıtýlıaııa kútip turdy.
Shaıqastan keıin qolǵa túsip, Japonııanyń aýrýhanasynda em alyp jatqan admıral Rojestvenskııge qolbasshy Heıhatıro Togo keledi. Áńgime barysynda ol: "Jeńilis kez kelgen sarbazda bolatyn qubylys. Odan uıalatyn eshteńe joq. Eń bastysy biz óz boryshymyzdy ótedik", - dep naǵyz erge tán sózin aıtady. Kóp uzamaı Rojestvenskıı Reseıge qaıtarylyp, oǵan sot ótedi. Ólim jazasyn suraǵan sottyń ótinishi keri qaıtarylyp, ol patsha jarlyǵymen alǵan jaraqaty úshin aqtalady. Ol sottan keıin uzaq jyldar boıy óz úıinen shyqpaı, Peterbýrgte 1909 jyly ishqusa bolyp kóz jumady.
Al admıral Togo bolsa Japonııada ult batyry retinde áli de ulyqtalyp keledi. Ol Japonııany Azııalyq derjavaǵa aınaldyryp, ulttyq rýhty kótergen tulǵalardyń biri sanalady. Ómirinde 4 soǵysty basynan ótkizgen admıral Togo 1934 jyly 30 mamyrda ómirden ótedi.
Ashat QASENǴALI,
"Adyrna" ulttyq portaly
