Japonııany osydan keıin qalaı qurmettemeısiń!?
Japonııanyń ınjener-arhıtektorlary seısmıkalyq aımaqtarda úı salýdyń jańa modelderine kóshti. Mundaı uly ınjenerlik-arhıtektýralyq sheshim japondyq mamandardyń oıyna Fýkýsıma AES-i jarylǵannan keıin kelgen. Osydan biraz ýaqyt buryn Japonııanyń Honsıý aralynda Fýkýsıma AES-i jarylyp, myńdaǵan adam qyrylyp, 130 mıllıard dollar shyǵynǵa batqan bolatyn.
Mine, sol tarıhı apattan keıin japon ǵalymdary osyndaı uly ıdeıalardy iske asyryp otyr. Eldegi "Air Danshin" kompanııasynyń ǵalymdary men mamandary jer qozǵalǵanda aspanǵa kóterilip ketetin úıdiń konstrýkııasyn jasap shyqty. Úıdiń tómengi fýndamentine sensorlyq qurylǵylar qoıylǵan. Bul tómen ornalasqan qurylǵylar jer qozǵalǵan ýaqytta tolqyndardyń jıiligin fıksaııalap, joǵary júıelerge sıgnaldar jiberip, jerdiń qozǵalyp jatqanynan habardar etedi. Dál osy sátte sıgnaldardyń jıiligin qabyldaǵan qýatty kompressorlar ǵımarat pen fýndament arasyndaǵy jaımaǵa (podýshka) úlken kúshpen aýany jiberedi. Bul proess nebári 5-7 sekýndtyń ishinde ǵana iske asady. Sebebi, ǵımarat qırap qalmaý úshin proestiń oryndalýyn mamandar osylaı tez jetildirip, qamtamasyz etken.
Qýatty kompressormen úrlengen podýshka (keshirińiz, orysshasyn aıtýǵa týra keldi) nemese jaıma 5-7 sekýndtyń ishinde 4-5 sm bıikke ǵımaratty joǵary kóterip jiberedi. Osynyń ózi ǵımaratty qıraýdan, adamdardyń ómirin saqtap qalýǵa tolyq jetkilikti bolady. Podýshka aýany jetkilikti kólemdi qabyldap, kompensaııalap, ǵımaratty jerdiń silkinisi toqtaǵansha aýada kóterip turady. Podýshkamen birge ǵımarattyń ózi de jerdiń terbelis amplıtýdasymen birge aýada qozǵalyp tura beredi. Bul ǵylymı ónertabys ǵımarattardy 7-9 baldyq jer silkinisterinen de qorǵap qala alady. Bul degen ǵylymdaǵy sensaııa emes pe?
Jer silkinisindegi qaýiptiń barlyǵy tilshelerde jazylyp, ǵımarattyń aýada qalaı qalqyp turǵany kompıýterlerde kórsetilip turady. Dál qazir Japonııada 9000 úıge osy qurylǵylar qabyldanyp, jer silkingende qaýipsizdik sharalary iske asyp jatyr. Bul tehnologııa qymbat bolǵanymen, jer silkinisi óte jıi qaıtalanatyn Japonııa úshin taptyrmas ınjenerlik sheshim boldy dep sanaıdy japonııalyqtar.
Al, bizdiń elde bir ǵana qalanyń bir ǵana aýdanynyń soty osyndaı 100 úı salatyn qarajatty qulqynynan ótkize almaı, qusa almaı, ustalyp jatyr.
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ulttyq portaly
