QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Qazybek Isa "Aq jol" partııasy frakııasy atynan Qazaqstan Respýblıkasy Premer-mınıstriniń orynbasary E.L.Toǵjanovqa depýtattyq saýal joldady.
Qurmetti Eraly Luqpanuly!
«Aq jol» partııasy frakııasy bıyl 3 naýryzda «Alash qaıratkerlerin umyt qaldyrý - saıası ádiletsizdik» atty ózińizge depýtattyq saýal joldaǵany belgili. Onda HH ǵasyr basyndaǵy Alash qozǵalysynyń óńirlerdegi qaıratkerleriniń esimderi umyt qalyp, eshqandaı este qaldyrý sharalary jasalmaı otyrǵany aıtylǵan edi. Endi anyqtalyp jatqandaı, el ishindegi eleýsiz qalǵandar tek Alash qaıratkerleri ǵana emes, Álıhan Bókeıhan, Ahmet Baıtursynuly, Mirjaqyp Dýlatuly sekildi Alash kósemderiniń ózderi de laıyqty ulyqtalmaı jatqanyna kóz jetizdik.
Bıyl Orta Azııadaǵy tuńǵysh saıası partııa «Alash» partııasyn quryp, Alash Orda úkimetin basqarǵan enıklopedıst-ǵalym Álıhan Bókeıhannyń týǵanyna 155 jyl tolýyna arnalǵan mereıtoılyq is-sharalar Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń usynýymen Táýelsizdiktiń 30-jyldyǵy baǵdarlamasyna engizildi.
Taıaýda 31 naýryzda Túrkistan Deklaraııasyn qabyldaǵan Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesi sammıtinde Túrki keńesi memleketteriniń basshylary Turannyń uly tulǵalarynyń ishinde Álıhan Bókeıhannyń 155 jyldyq mereıtoıyn da atap ótý úshin is-sharalar ótkizýge sheshim qabyldady.
Álıhan Bókeıhannyń 150 jyldyǵyn IýNESKO toılaǵan 2016 jyldan beri jyr bolyp kelde jatqan Qaraǵandydaǵy Oktıabr aýdany endi Álıhan aýdanyna aınaldy! Alash aqyry Oktıabrdi jeńdi!
Bul qadamdardyń bárine árıne, shúkirshilik aıtamyz. Degenmen, biraq Álıhan Bókeıhan atynda elimizdiń astanasynan bastap, barlyq oblys ortalyqtarynda da, úlken qalalarda da eshqandaı Alash kóseminiń atyna laıyqty kósheler joq ekeni anyqtaldy.
Astanamyzdan bastasaq, Bókeıhan kóshesi ortalyqta emes, ol eleýsiz kósheni kóbinese «Máńgilik el» kóshesindegi keptelisten qashqan júrgizýshiler jaqsy biledi.
Almatydaǵy Bókeıhanov esimi berilgen kóshe ortalyqtan shet, óndiristik aýdanda jáne el «Baraholka» atap ketken bazar artyndaǵy qýys-qýysta ornalasqan.
Shymkenttiń shetindegi Tassaı aýylynyń tasasynda qalǵan Bókeıhanov kóshesiniń uzyndyǵy 500 metrdeı ǵana, jıyrma shaqty úı ornalasqan, tipti jaryq ta joq. Sol mańaıdaǵy adam ataýynsyz kóshelerdiń uzyndyǵynyń ózi odan kóp artyq.
2017 jyly Alashtyń júz jyldyǵynda Shymkentte Lenınniń eskertkishin qalpyna keltirýge 103 mıllıon teńge bólingende «Qazaq úni» gazetinde «Shymkentte Lenınniń emes, Álıhannyń eskertkishi turýy kerek!» dep dabyl qaqqan edik.
Alash Ordasy atalǵan Semeıde de, oblys ortalyǵy Óskemende de Álıhan atyna laıyq kóshe joq! Semeı qalasynyń shet jaǵyndaǵy «Komsomol» kentinen shaǵyn ǵana kóshe berilipti..
Óskemende qalanyń shet jaǵynda, 22-shi shaǵynaýdanda jıyrma shaqty úıdi ǵana quraıtyn shaǵyn kóshege Alash kóseminiń atyn da atamaı, tek «Bokeıhanova» dep jazyp qoıǵan...
Qalalardaǵy boıynda birde-bir oqý-mádenı oryndary joq bul tasadaǵy tar kóshelerdiń barlyǵyn Álıhan Bókeeıhannyń kóshesi dep elge kórsetýdiń ózi uıat!
Sonda biz Álıhan kóshesin qalyń kópshilikten «jasyryp» qoıǵannan ne utamyz?!
Al Álıhannyń týǵan oblysy ortalyǵy Qaraǵandy qalasynda onyń atyndaǵy kóshe atymen joq ekenin bizden basqa el esitpeı-aq qoısyn...
Qazaq Elinde birtýar tulǵamyzdyń atyna laıyq kóshe bolmaýy jáne qazaq aýylsharýashylyǵy ǵylymynyń basynda turǵan ǵulama ǵalymǵa bir de bir joǵary oqý ornynyń aty berilmeýi Alash kóseminiń arýaǵyna jasalǵan qııanat!
Jalpy, bıyl 30 jyldyǵy toılanatyn Táýelsiz Qazaqstannyń parlamenti tarıhynda Alash aty, Álıhan, Ahmet, Mirjaqyp esimderi eń birinshi ret 2007 jyly Alashtyń 90 jyldyǵynda «Aq jol» partııasynyń depýtattyq saýalynda ataldy. Al 2012 jyly «Aq jol» frakııasy qurylyp, partııa Alash baǵdarlamasyn qabyldaǵaly beri Alash arystarynyń attaryn máńgilik este qaldyrý sharalary men qalalarda Alash alleıalaryn ashýdy turaqty usynýmen kele jatyrmyz.
Bıyl 3 naýryzda L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti men Sh.Ýálıhanov atyndaǵy tarıh jáne etnologııa ınstıtýy birlesip ótkizgen «Álıhan Bókeıhan – Qazaq eli men jeriniń tutastyq rámizi» atty Halyqaralyq konferenııada elimizdiń laıyqty bir joǵary oqý ornyna Álıhan Bókeıhannyń esimin berý jáne úlken qalalarda «Alash» alleıasyn ashý máselesi taǵy da kóterilip, qararǵa engizildi.
Osyǵan oraı, «Aq jol» partııasy usynamyz:
1.Álıhan Bókeıhan - negizgi mamandyǵy ormantanýshy-ǵalym, ıaǵnı agronom. Ol 1897-1901,1902-1903 jáne 1926 jyldar aralyǵynda qazaq oblystarynyń jer-sýyn, qazaqtyń dástúrli kóshpeli ári jartylaı kóshpeli sharýashylyǵyn zerttegen F.A. erbına, S.P. Shveov jáne KSRO Ǵylym akademııasynyń Antropologııalyq ekspedıııalaryna qatysyp, qazaqtyń qoı tuqymdary men qoı sharýashylyǵy, iri qara mal jáne jylqy tuqymdary men sharýashylyqtaryn zerttep, 3 irgeli ǵylymı monografııa, birneshe ondaǵan ǵylymı maqala-ocherk jazyp qaldyrǵan ǵalym. Osy kúnge deıin qazaqtyń aýylsharýashylyǵyn zertteýge Á.N. Bókeıhannan artyq zor úles qosqan ǵalym joq ekenin erekshe atap kórsetemiz.
Sondyqtan qazaqtyń búgingi aýylsharýashylyǵy ǵylymynyń negizin qalaǵan ǵulama ǵalym esimin Almaty qalasyndaǵy ázirge aty joq Qazaqtyń ulttyq agrarlyq ýnıversıtenine bergen ábden laıyq dep esepteımiz.
2.Elordamyz Nur-Sultan qalasyndaǵy Turan dańǵyly men Syǵanaq kósheleriniń qıylysyndaǵy bos turǵan alańǵa «Alash» alleıasyn ashyp, Álıhan eskertkishi men Alash qaıratkerleri bıýsterin ornatý qajet.
3.Elimizdegi barlyq qalalardyń ortalyǵynan Álıhan Bókeıhan atyna laıyqty kóshe berilip, Alash alańdary ashylýy tıis.
Qurmetpen, «Aq jol» frakııasy depýtattary:
Q.Isa,
A. Perýashev,
A.Ábildaev,
E. Barlybaev,
B. Dúısenbınov,
S.Erýbaev,
D. Espaeva,
A.Jumabaeva,
A.Lınnık,
E.Ómirǵalı,
M.Ramanqulov,
A.Sembınov.
«Nur Otan» frakııasy músheleri:
M.Tájmaǵambetova
Á.Ábsemetova
