Obmanı menıa fılmi 2009-2011 Allan Pızdiń «Dene qozǵalysynyń tili» kitabynyń jelisimen túsirilgen fılm. Kitaptyń basty nıshasy mıkromımıkalardyń kómegimen adam sanasyndaǵy san túrli oıdy bilý, uǵý, túsiný. Adamnyń árbir qımyl qozǵalysynan qandaı adam ekendigin, sóziniń qanshalyqty ras ekenin bildirtedi. Bul qoldan keletin sıqyr.
Bul sıqyr ásirese, qoǵamdaǵy qujynaǵan qylmystyń qaq ortasynda júretin quzyrly organdarǵa, detektıvterge kerek ádis. Doktor Laıtman da aldyna kelgen ár qylmyskerdiń ym ısharasyna muqııat mán berip, sóz rastyǵyn dáleldeıdi. Kitap avtorlary psıhologııa janryn erekshe sýrettegenin fılmnen de kóre alamyz.
Allan Pız: «Ótirik aıtýshy tulǵany verbaldy jáne verbaldy emes is qımyly arqyly birden anyqtaıdy. Alaıda tek ótirik qana áshkere bolmaıdy, adamnyń siz týraly pikirin de qolynyń qozǵalysy arqyly baıqaýǵa bolady».
Kózin bulǵaqtatyp, qaıta qaıta ashyp, jumý men suraq qoıǵan kezde beti qyzaryp, qolyn basyna, betine aparsa – demek siz ótirik aıtyp otyrǵan adamnyń aldynda otyrsyz.
Avtor mysal keltiretin basty faktordyń biri – qoıylǵan suraqty qaıtalap suraý, jaýapqa suraqty burmalap áketý nemese qatysy joq áńgime týraly sóz órbitý.
Qarapaıym mysal; « Sen keshe men aıtqan tapsyrmany oryndadyń ba?» «Aa, ıá, oryndadym, qazir...» dep artyq sózdermen til qatsa, demek siz senip áýre bolmańyz. Óıtkeni siz bergen tapsyrma áli de oryndalmady.
Kóbinde qylmyskerlerdiń ótirigi tek kózinde ǵana emes, onyń qolynyń qımyly men erininiń qozǵalysynan da bilýge múmkindik bar. Óıtkeni suraq qaı jaǵynan kelip qalǵanyn ańǵarmaı dal bolatyn adam, eń aldymen ernin tistelep, tilimen oınaqshytyp otyrady.
Biz kúndelikti ómirimizde túpsanamyzǵa berilgen sıgnaldy ıntýıııa dep shatasyp jatamyz. Alaıda bul bizdiń ótirikti anyqtaı alatyn qasıetimiz eken. Qabilet dep osyny aıt...
Tipti, qolmen amandasý men kózbe kóz sálemdesýdiń de ózine tán shyndyǵy bar eken. Bizdiń qandaı kózqarastaǵy adam ekenimizdi birden ańǵartatyn, dál osy amandasý. Saq bolý kerek...
Saýsaq pen qol birdeı dene múshe bop kóringenimen senim turǵysynda mańyzy erekshe. Saýsaqtardy bir jerge jıǵan adam sizdi muqııat tyńdap otyrǵanyn bildirse, qolyn shyntaǵyna jıyp alatyn adamdarǵa sizdik oı, pikir qyzyq emes nemese debatty qalap otyrǵandyǵynan habar beredi.
Muryn men qulaq ta sizdiń jasyryp turǵan dúnıeńizdi ashyp qoıady. Murynnyń qyzarýy, úlkeıýi, qulaqtyń qozǵalýynyń da qupııasy bar.
Sendirý úshin barlyq áreketti jasaıtyn adam barlyǵymydyń aınalamyzda bary anyq. Ol adamdar túrli qısynsyz áńgimelerdi aıtý arqyly sendirgendeı bolady. Alaıda siz de bul ýaqytta óz qýlyǵyńyzǵa kóshýińizge ruqsat. Aldyńyzda otyrǵan adam unatpaıtyn qylyqtardy jasap, shamyna tıetin áreketterdi kórsetseńiz, yzalanǵan adam ashý ústinde shyndyqty aıtyp qoıady.
Túıin: Suraq jaýaptan turatyn ómirdiń shyndyǵy men ótirigi qatar júredi. Túrli ǵylym keńistigi ótirikti de dáleldeýge bolatyn amaldaryn jazyp, kórsetip, tipti fılm retinde usynyp otyr. Óz ortamyzda nege qoldanbasqa? Avtordyń ym ıshara arqyly adamnyń qandaı ekenin anyqtaýy qazirgi ótirigi kóp qoǵamǵa óte qajet.
"Adyrna" ulttyq portaly,
Injý ÓMIRZAQ
