Keshegi ótken "Jer.Kom 2" otyrysyndaǵy kóterilgen negizgi máselelerge toqtalǵym kelip otyr.
Bul jıynǵa qatysty eń basty suraqtyń basy ashylmaı tur.
1-shi suraq: Prezıdent tapsyrmasymen qurylǵan Jer.Kom-nyń quzireti qandaı?
2-shi suraq: Osy komıssııanyń sońǵy usynystary qalaı qabyldanbaq?
Jalpy daýysqa salý arqyly ma? Álde, ár suraqty jeke-jeke talqylap daýysqa salyp kelesi suraqtarǵa kóship otyrmaq pa?
Osy jıynnyń ózinde osyndaı másele kótergen azamattar bolǵanymen, áli kúnge tushymdy jaýap estı alǵan joqpyz. Demek, Jer.Kom-nyń quzireti men kóterilgen máselelerdi qandaı tártippen retteletindigi aıqyndalmaǵan kúıi jumysyn jalǵastyratyn bolyp tur.
Bul suraqtarǵa qatysty kelesi otyrystarynda sheshimin qabyldar dep úmittenemin.
Al, endi osy Jer.Kom-nyń qurylýyna da negizgi sebep bolǵan eń basty másele
"ASh jerlerin qazaqstan azamattaryna jekege satamyz ba, álde, tek jalǵa beremiz be?" degen suraqqa kelsek. Osy suraq boıynsha pikirler ekige bólindi.
ASh jerlerin jekege satylýyn Almasbek Sadyrbaev(Sharýalar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy) pen Rasýl Jumaly(saıasattanýshy) degen komıssıa músheleri qoldap pikirlerin bildirse, Muhtar Taıjan (Ekonomıst), Jıgýlı Moldaqanuly (Fermerler odaǵynyń tóraǵasy) bastap barlyq músheleri men sóz alǵandar ASh jerleriniń jekeniń qolyna satylýyna qarsylyqtaryn bildirdi(Keıbiri ASh jerlerine tikeleı qatysy joq máselelerdi kóterdi).
Óz basym ASh jerlerin jekege satylýyna qarsymyn. Sondyqtan, ASh jerlerin satýdy qoldap sóılegen Almasbek Sadyrbaevtyń ózderiniń bul ustanymdaryn tómendegideı tujyrymdarymen qýattaýǵa tyrysqan ár sózderine ózimniń ustanymym boıynsha jaýap berip kórmekpin.
Álqıssa!
Asmasbek Sadirbaevtyń óz ustanymyn qýattaýǵa keltirgen alǵashqy qısyny:
1) 2016-shy jyldardaǵy mıtıngilerde tek "Jer sheteldikterge satylmasyn, jalǵa berilmesin" degen talap qoıylǵan edi. Sol mıtıngilerde "ASh jeri qazaqstan azamattaryna satylmasyn, tek jalǵa berilsin" degen talap bolǵan joq" dedi.
Jaýabym: ASh jerlerine qatysty 2016 jyly jer mıtıngilerinde de, odan keıingi mıtıngilerde de "ASh jerleri eshkimge satylmasyn. Memleket menshiginde bolsyn!" degen talaptar qatar aıtylyp keldi.
Biraq, ASh jerlerimizdi sheteldikterge 25 jylǵa jalǵa beretin zań qabyldanyp qoıǵandyqtan halyq shuǵyl túrde ASh jerlerin sheteldikterdiń aranynan alyp qalýǵa kóbirek kúsh saldy. Sondyqtan, qazaqstan azamattaryna jekege satpaý boıynsha kóterilgen másele birinshi talaptyń kóleńkesinde qalyp qoıdy. Bul - ASh jerlerin jekege satylýyna qarsy bolǵan joq degen sóz emes. Ondaı sózge negiz de bola almaıdy.
2) "Sýbarenda qazaqtyń bolmysynda bar. Sýbarendany zańdastyrý kerek" deıdi.
Jaýap: Sýbarenda degenimiz - óziń memleketten ASh jerlerin alyp, biraq óziń paıdalanbaı, ekinshi bir adamǵa jalǵa berýiń.
Egerde, sen óziń memleketten ASh jerlerin jalǵan alǵan bolsań, biraq túrli sebeptermen paıdalana almasań, nelikten sen ol jerlerdi kelesi bir azamatqa berýiń kerek?
Egerde, paıdalana almasań, onda memleketke qaıtarýyń kerek. Ekinshi adam jerdi jalǵa paıdalanýy úshin, tek memleketten jalǵa alýy kerek.
Ári, memleketten birinshi jalǵa alǵan sharýa kelesi adamǵa jalǵa bergen otyrǵan saıyn, alǵan jeriniń arendasynan artyq aqshaǵa beredi. Óıtkeni, osylaı da paıda tapqysy keledi. Birinshi adam ústeme qosyp ekinshisine, ekinshisi óziniń ústemesin qosyp tórtinshige, tórtinshi besinshisine t.t.
Al, eń sońǵy jermen naǵyz aınalysqysy kelgen azamatqa, jer memleket bekitken jalǵa alý qunynan on ese, jırma ese qymbatpen tıýi múmkin. Sonda, odan sharýaǵa ne paıda?
Al, sýbarendany zańdastyrýdy qoldap otyrǵandardyń negizgi maqsaty, ASh jerlerin jekege alýdy zańdastyra qalǵan jaǵdaıda, mılıondaǵan gektar jerlerdi aqshaly olıgarh máńgilikke satyp alyp, odan keıin bólshektep arendaǵa berip otyrý. Iaǵnı, ózi tikeleı aınalyspaı-aq arendaǵa berip paıdaǵa batyp otyrý.
Mundaı jaǵdaıda memleket jekemenshikke alynǵan jerdiń egesine eshqashan "Arendańdy azaıt. Mynaý adam jerdi tozdyryp jatyr. Odan alyp basqaǵa ber" dep aıta almaıdy.
Sosyn, 500 gektardan artyq bermeıik t.t degen sózdiń barlyǵy bos sózder. Óıtkeni, júz adamnyń, júz sharýa qojalyqtarynyń atyna jazdyryp qoıyp, bir qaltaly azamat óz ýysynda ustap otyra beredi.
Sýb arendanyń qaýipi osyda!
3) Naǵyz professıonaldar sóılesin. Solardy tyńdaý kerek(shopan, sharýalardy meńzep tur).
Jaýap: Bul sózderimen sharýalardyń sózderine basymdyq bereıik, basqalar jerdi paıdalanyp júrgen joq degisi kelip otyr.
Qashannan beri qazaqtyń jeri tek qana sharýalarǵa ǵana tıesili jer edi?
Qazaqstannyń ár metir jerine baılanysty, ár qazaqtyń óz oıyn aıtýyna, ári, báriniń sózi teń dárejede qabyldanýy kerek.
Bul sózderin de "Mektepke baılanysty muǵalimder, medıınaǵa qatysty dárigerler sóılesin" degen qısynsyz logıkaǵa uqsattym.
Jerdiń taǵdyryn 5000 shopan da, bızgesmender de emes, tutas halyq sheshedi.
Sondyqtan, tek shopandardy ǵana emes, tutas halyqtyń árbir ókiliniń sózi teń dárejede bolýy kerek. Basymdyq eshkimge de berilmeýi kerek!
4) "Bos jer jaý shaqyrady"
Jaýap: Jekege satylý arqyly jerge eshkimniń kóz salmaýyn qamtamasyz etemiz degisi kelse kerek.
Al, ASh jerin qazaqstan azamattaryna jalǵa bersek she? Óz azamattarymyzǵa jalǵa bersek, "bos jer" degen statýstan shyǵady ma?
Álde, mindetti túrde jekege satylǵan jaǵdaıda ǵana "bos jer" degen statýsy bolmaıdy ma?(Jaý shaqyrmas úshin)
Qısynsyz logıka dep qabyldadym.
5) "Ár qazaq baı bolsyn!"
Jaýap: Ár qazaqstan azamaty baı bolsyn!
Jer Almasbek aıtqandaı jekege satylatyn bolsa, qazirgi eń iri jer ıelenýshilerdiń kimder ekenin bilemiz. Olardyń kóptigin de bilemiz. Olardyń qaı qazaqtan myń ese artyq jerdi alatynyna deıin bilemiz. Jer solardyń qolyna ótse, baıyǵan ústine solar baıymaıdy ma?
Sonda, seniń aıtqan "Ár qazaq baı bolsyn"-yń qaıda qalmaq?
Sondyqtan, bul sózdiń osy jerde eshqandaı máni de, quny da joq bos uran dep oılaımyn.
6) "Táýelsizdigimizdiń 30 jyldyǵyna sharýalarǵa sıymyz bolsyn"(Jekege sılaıyq degeni bolsa kerek)
Jaýap: Olaı bolsa, dál osylaı Táýelsizdigimizdiń 30 jyldyǵyna áskenılerge bir bir tanki sılaı salaıyq. Balyqshylarǵa Shardara, Kaspı, Balqash t.b ózen kólderimizdi sılaı salaıyq.
7) "Qazaq aýyldan jerdi alalmaǵansoń ketti"
Jaýap: Qazaq aýyldan jaǵdaıy bolmaǵansoń ketti. Aýylǵa kómek berilmegensoń ketti. Mektepter jabylyp, ınternet pen komýnıkaııa joq bllǵansoń ketti.
Jeri jekege berilmegensoń ketken joq. Jeke jeri bolsa da keter edi. Óıtkeni, ony ıgeretin qarjysy da, tehnıkasy da, múmkindigi de bolmaǵansoń ol jerlerdi bári bir paıdalana almas edi.
Mysaly: 90-shy jyldary qaladaǵy týysqandarymyzdyń barlyǵy qańǵyp, aýyl jaǵalap ketti. Óıtkeni, qalada jaryq joq, jylý joq, sý joq, jumys joq.
Olar qalada páteri bolmaǵan soń ketken joq. Báriniń qalada páteri bolǵan. Sondyqtan, bul sózdi de qısynsyz sóz dep oılaımyn.
8) "Jerdiń narqy bolmaı, eshteńe bolmaıdy."(Jerdiń baǵasy bolmaı, baǵasyna qaraı jerdi satyp alýshy bolmaı eshteńe bolmaıdy degisi kelse kerek)
Jaýap: Jerdiń narqy bolmaı degenimiz - jer satylmaı degen sóz.
Jerdi alý, bir-birine satý, bankke kepilge qoıyp qarjy alý t.t. proesin meńzep otyr. Jerdiń narqy, ıaǵnı baǵasy - osy proesterdi atqarý múmkin emes. Sondyqtan jerdiń satylý baǵasyn belgileýdi usynyp otyr.
9) "Qandastarǵa jerdi qalaı bermeımiz? Qytaıdan qashyp kelgende keýdeden tepkenimiz be?"(Iaǵnı, qandastarǵa da satýdy meńzep tur).
Jaýap: Qandas uǵymy ol tek ýaqytsha uǵym. Qazaqstanǵa kóship kelgenimen, áli qazaqstan azamattyǵyn alyp úlgermegen, azamattyq alý proesindegi azamattar. Bul azamattar QR-nyń azamattyǵyn alyp úlgermeı, tek "Qandas" statýsymen júrse, oǵan qalaı jer bermekpiz?
Sondyqtan, bul sózdi de qytaıdaǵy qazaq máselesin aralastyra otyryp, jer satylýyna qarsylardy "qandas oralmandarǵa qarsy adamdar" etip kórsetkisi kelgen arzan pıǵyl dep qabyldadym.
10) "Jer 17% tozǵan. Jerdi jekege bersek kútip qaraıdy"
Jaýap: Jerdi jekege berseń budan ármen tozdyrmasyna kim kepil? Eshkim kepil bola almaıdy. Óıtkeni, jer memlekettiń quzyrynan shyǵyp, jekeniń quziretine ótedi. Jekedegi jerdi egesi ózi biledi. Ne sebedi, ne qoıatynyn.
Arendada bolsa, memleket mindetteı alady. Durys qaraı almasa, qaıtaryp alýǵa múmkindigi bolady.
Rústem AShETAEV
