SIRIIa SOIQANY: 10 JYLDYQ QYRǴYH
Sırııa soıqanyna 10 jyl toldy. Soǵys Taıaý Shyǵystyń qutyn qashyryp, Shamnyń astan-kesteńin shyǵardy. Sonymen sandar sóılesin:
1. Soǵysta resmı statıstıka boıynsha 387 myń adam qaza tapqan. Bul syrttan kelgen sodyrlardy eseptemegende. Al beıresmı derekter boıynsha oqqa ushqandar sany 700 myńnan bastalyp, 1 mln arasynda.
2. Soǵys saldarynan 5,6 mln adam syrt elderge bosyp ketti. Bosqyndardyń basym bóligi Túrkııa, Lıvan men Iordanııaǵa aǵylǵan. Birazy Eýropa elderine bardy. Al Saýd Arabııasy men BAÁ bosqyn qabyldaýdan bas tartty.
3. Eldiń ishindegi bosqyndar sany 6,7 mln adamdy quraıdy. Olar urys aımaqtarynan eldiń qaýipsizdeý ólkelerine únemi qonys aýdarymen keledi.
4. Gýmanıtarlyq kómekke 13 mlnǵa jýyq adam zárý. BUU-nyń málimetine sensek, Sırııada kúnine 12 mln adam tamaq izdeýmen júrse, balalardyń 60% ashyqqandar qatarynda. 2 mln halyq kedeıliktiń eń sońǵy sheginde ómir súrip jatyr.
5. Jaraqat alǵandar sany resmı derek boıynsha 2.2 mln adam, al iz-tússiz joǵalǵandar sany 200 myńnan asady.
6. Qazirgi tańda Asad eldiń 60% óz baqylaýynda ustap otyr, onda shamamen 11-12 mln halyq turady. Al oppozıııalyq kúshterdiń ıeliginde turatyn halyq sany 2 mln. Túrli terrorlyq toptardyń aımaǵynda turyp jatqan turǵyndar sany 1.5-2 mln adamdy quraıdy. Baıqaǵandaryńyzdaı el bólshektenip ketken.
7. World Vision uıymynyń esepteýinshe Sırııa soǵysy el ekonomıkasyna 1,2 trln dollar shyǵyn ákelgen. Demek ár jyl saıyn 120 mlrd dollar shyǵyn bolǵan. Sumdyq kórsetkish qoı.
8. Cırııada 70% elektr toqtary isten shyqqan. Soǵystyń saldarynan túrli maman ıeleri elden ketip qalǵan, olardyń ishinde 75% dárigerler. Eldegi aýrýhanalardyń 58% ǵana jumys isteıdi. 2.4 mln bala mektepke barmaıdy, al mektepterdiń 67% qıraǵan, áskerı jáne terrorlyq toptardyń bazalaryna aınaldyrylǵan.
Eger jaǵdaıǵa realı qarasaq, Sırııa degen memleket tek kartada ǵana bar. Al shynaıy ómirde joqtyń qasy. Memleket yqpal etý aımaqtaryna bólinip ketti. Reseı, Túrkııa, AQSh, Iran óz aýmaqtaryn aldy. Izraıl kúnde Sırııa aýmaǵyn bombalaýmen keledi. Endi burynǵy Sırııa qalpyna kelý úshin kemi 100 jyl ýaqyt kerek shyǵar. Eldi kóteretin bilikti mamandar ne óldi, ne elden ketip qaldy. Olar qaıtyp oralmaıdy, demek Sırııanyń da qaıta túleýi ekitalaı.
Sonda da úmitsiz shaıtan. Men Sırııaǵa tynyshtyq oralyp, soǵystyń úni óship, balalar qaıta kúlip, Kúnniń qaıta jadyraýyn tileımin. Beıbarys pen Ál-Farabı jatqan mekenge baqyt qusy qaıta oralsyn...
Ashat QASENǴALI,
"Adyrna" ulttyq portaly