Tekesaqal-1
Bir úzik ómir...
Daryndy, tehnokrat jigit edi... Óte qatty qatelesti...
Ýnıversıtettiń jataqhanasynda menimen birge Samat degen jigit turdy. Óte daryndy jigit edi. Matematıkany, fızıkany, teorııalyq mehanıkanyń kúrdeli esepterin keremet shyǵaratyn edi. Darynnyń naq ózi bolatyn. Tehnıkalyq pánderden njenerlik syzbalardy da saýatty syzatyn edi. Únemi izdeniste júretin. Ýnıversıtetti qyzyl dıplomǵa bitirip shyqty. Biz jataqhanadaǵy kórshi ul-qyzdarmen jaqsy turatyn edik. Oıyn kúlkiniń bári bolatyn. Keshke fýtbolǵa, voleıbolǵa alańa túsetinbiz, qyzdar men jigitter qalany serýendep qydyratynbyz. Rasyn aıtqanda, bizdiń stýdenttik shaqtarymyz sondaı keremet ótti. Syzbalardy, dıplomdyq jobalardy jazyp kóp aqsha tabatynbyz. Aqshadan qysylmaı júretin edik. 2004-2006 jyldar aralyǵynda bizdiń elde dinı mıssıonerler qaptap jatty. Onyń ishinde saqaly bar murty joq, shalbary bar, balaǵy joqtar bizdiń aınalamyzdaǵy jigitterdi ózderine japyryp, tartyp alyp ketti. Sonyń ishinde qazaqtyń ańǵal, daryndy jigitteri ketip jatty. Bir tań qalatynym, álgi saqaldylar bógde adamdy jataqhanaǵa kirgizbeıtin kúzetshilerden de ótip kirip ketetin edi. Qalaı kirip ketetinin de ózimiz túsinbeımiz. Kúnde keshke jataqhanaǵa kirip alyp, ýaǵyzdaryn aıtyp jatty. Tilderi óte maıda, jigitterdi tartyp alyp, qatarlaryn kóbeıtip jatty. Qurannan aıattar aıtady. Men aıtqan aıattardy jazyp alyp, onyń dáldigin Quran arqyly tekseremin. Tup-týra sáıkes kelip jatady. Meniń janymdaǵy stýdent jigitterdiń bári solarǵa qosylyp, namaz oqyp ketti. Men de namaz oqydym. Solarmen birge meshitke bardym. Sharıǵatty tyńdadym. Salafızmniń qaq ortasynda júrgenimdi ol kezde ańǵarmadym da, bilmedim de. Bir kúni keshke meshitten kelgenimizde artymyzdan sybys shyǵyp, 19 balany Ál-Farabı aýdandyq ishki ister bólimine aıaq qoldaryn qaıyryp alyp ketip qaldy. Ishinde men de barmyn. Komendant bar, dekanat bar, basqasy bar, jabylyp júrip jigitterdi shyǵaryp aldy. Sosyn álgi saqaldylarǵa men ekinshi ret jolamańdar dep naqty qadap aıttym. Olar maǵan aqyrette kórisemiz, kim qalaı jaýap berer eken dedi. Men olarǵa aqyrette «aqyretti sen menimen sharýań bolmaı, ózińmen óziń bolyp ketesiń» dep, kelmeıtindeı etip qaıtardym. Keıin jigitterdiń biraz bóligi solardyń sońynan erip, sol boıy ketip qaldy.
Samat Qurannyń bárin jattap aldy. Kúnde tańǵy 5-te daýystap Qurandy oqyp otyrady. Arapshany stýdent kezdiń ózinde jaqsy ıgerip aldy. Ol óte daryndy, izdenimpaz jigit edi. Óziniń Samat degen atyn arapsha "Ábdýssamat" dep ózgertip aldy. Men onyń janynda turǵannan soń jaqsy bilemin. Ózimen ózi qalyp, eshkimmen sóılespeıtin boldy. Eshkimmen ázildesip oınamaıdy. Burynǵy Samat emes. Onyń daýystap Quran oqyǵanyna kórshi bólmedegi qyzdar aryzdanǵan da edi. Kúnde keshke meshitten shyqpaıdy.
Arada sál ýaqyt ótkennen keıin men magıstratýraǵa qujat tapsyryp, grantty jeńip aldym. Sosyn oqýymdy ary qaraı jalǵastyrdym. Bir kúni ýnıversıtet mańynan ketip bara jatyp, Samatty kórip qaldym. Jaǵdaı surastyq. Magıstratýraǵa tústim dedim. Ol maǵan qolyn bir siltep, «dúnıáýı jolǵa túsipsiń baýyrym, odan da din men Qurandy oqyp úıren!» dedi, qatqyl daýyspen. Biraq men de arapsha oqyp, saýatymdy ashyp, birneshe súrelerdi arapsha jattap alǵan edim. Janymdaǵy jigittermen biz arapshany meshitte tegin oqyp úırendik. Sol ýaqytta Saýdııadan arapshany óte jaqsy úıretetin adamdar kelip, meshitterde oqytyp jatty. Olardan biz de arapshany úırenip júrdik. Keıinnen men magıstratýradaǵy oqýymdy jalǵastyryp, ınjenerlik sala boıynsha izdeniske kettim. Al meniń Samat baýyrym Saýdııaǵa qaraı jol tartyp ketti degen habardy estidik. Ol sol boıy joq boldy. Arada biraz jyldar ótti. Samattyń qaıda ketkenin biz bilmeıtin edik. Bir kúni Samat kelipti degen sóz estip, biz sol otyrǵan meshitke bardyq. Janymda jataqhanada bir bólmede kezinde birge turǵan Nurlandy ertip alyp, Samatqa bardyq. Meshitke kirgenimizde Samat aınalasyna namaz oqıtyn jigitterdiń 20 shaqtysyn jınap alyp, ýaǵyzdy jiberip jatyr. Biz shetten qarap otyrdyq. Bizge qarap, qarap qoıady. Biraq bizdi tanysy, kezinde birge bir qazannan tamaq ishken stýdenttik kezdegi baýyrlarym dep otyrǵan ol joq. Sosyn meshitten adamdar tysqa shyqty.
Biz Nurlan ekeýimiz Samatqa jaqyndap:
-Assalaýmaǵaleıkým, baýyrym! Amansyń ba? - dep edik, Samat bizge qaraǵan da joq, sálemimizdi alǵan da joq, janymyzdan ótti de ketti. Nurlan qatty ashýlanǵanda, men qoıa ber dep keri qaıtaryp aldym. Kóz aldymda ótken kúnderde birge ótken qyzyqty kúnderdiń lentasy syrǵyp ótti. Jataqhanada gıtarany qolymyzǵa alyp, ándetip, qyzdarǵa bir birimizge sý shashyp, tamaqtarymyzǵa tuzdy kóp salyp qashyp ketetin, ázilimiz jarasqan kúnder jylt-jylt etti. Qandaı daryndy jigit, qandaı tehnokrat jigit... Qaı baǵytty tańdap ketti? Óte qatty qatelesti. Solaı...
Qaıran qazaqtyń daryndy jigitteri - aı! Qanshama daryndy jigitti kórdim, basqa baǵytty tańdap ketti. Jóni túzý ıdeologııa men memlekettiń qoldaýynyń bolmaǵyna osy. Bir kezderi matematık, fızık, ınjenerııanyń daryndy stýdenti osyndaı túrge enip, adam tanymastaı bolyp ózgerip ketken edi. Arada 13 jyl syrǵyp ótipti. Men ony sodan keıin kórgen joqpyn.
(Jalǵasy bar...)
Bekbolat QARJAN,
«Adyrna» ulttyq portaly
