Bizdiń bıliktiń ópiremdigin sıpattaýǵa sóz jetpeıdi. Bilim jáne ǵylym mınıstrligi de sol jolǵa túskisi kelipti. Áńgime pedagogtardy attestattaýǵa engizilip jatqan ózgeris týraly.
Budan bylaı pedagogıkadan pedagog-moderator- 18, pedagog-sarapshy-21, pedagog-zertteýshi-24, pedagog-sheber-27 ball jınaýy kerek eken. Sonda mazmundy dúnıe bolsa ǵoı. Shala-sharpy aýdaryla salǵan, ilip alary shamaly, kosmopolıtttik pedagogıkadan joǵary nátıje suralady eken.
Endi mundaı ózgeriske mınıstrlikti ne májbúrledi? Bilim sapasy sheteldiń sol pedagogıkasyn bilmegennen túsip jatyr ma? Jalpylaı alǵanda, muǵalimder qaýymy jańartylǵan mazmunnyń fılosofııasyn túsindi emes pe? Ózim sabaq beretin tarıhty alsam, synı oılaý deńgeıin kóterip, oqýshylardy problemalardy sheshe alýǵa, ózi izdenip bilim alýǵa úıretý kerektigi aıtylǵan. Al, tarıhı oqıǵalar men datalardy este saqtaýǵa akent berilmeıtini jazylǵan. Sóıte tura, 11- synypty bitirgende túlekterdiń aldynan UBT-da myńdaǵan datalar men statıstıkalyq derekter shyǵady. Synı oılap, problemalardy oqýshynyń ózi sheshe alý úshin taǵy da bilim qory kerek qoı. Endeshe, mundaı eki túrli standarttyń keregi ne? Budan birinshi kezekte kim sorlaıdy? Oqýshy sorlaıdy. Jattandylyq kerek emes dep alyp, qazaq ádebıetinen UBT-da bir ǵana Ǵabıt Músirepovke qatysty 207 suraq berý-oqýshyǵa jasalǵan psıhologııalyq zorlyq emes pe? Byltyrlary atalǵan jazýshyǵa qatysty 184 suraq bolsa, bıyl kóbeıe túsipti.
UBT-nyń tapsyrmalaryn tym kúrdelendirip, eki-úsh jaýapty suraqtardy qosý da syndarly sheshim boldy deı almaımyz. Qazirden bastap, sony túzegen jón dep esepteımin. Burynǵy oqýshylar bir jaýapty suraqpen de oqýǵa tústi. Endi kelip, keıingilerge qııanat jasaýdy kim oılap taýyp júr?
Jańartylǵan baǵdarlamanyń jattandylyqqa qarsy ekeni aıtylǵan ǵoı. Eger solaı bolsa, muǵalimder sheteldik pedagogıkanyń negizgi ıdeıasyn túsindi. Sonyń ishinde ózim úshin bir ǵana tusy: oqýshynyń óz erkimen izdenýi týraly jeri unaıdy. Bul da sosyn estimegen jańalyq deı almaımyz. Otandyq pedagogıkada burynnan bar dúnıe. Bekjan Sultanǵalıev degen matematık aǵaıymyz brıgadalyq ádisti shırek ǵasyrdan astam buryn qoldanýshy edi. Synypty 4-ke bólip, ár toptyń basshysyna óz bilgenin toptaǵy 4-5 oqýshyǵa úırettiretin. Jemisi jaman da bolmaıtyn. L.Vygotskıı aıtty dep júrgen JADA-jaqyn aradaǵy damý aımaǵy men "kópirsheni" biz solaı ózimiz jasaǵanbyz.
Bilim salasynda qolǵa alatyn sharýalar jetkilikti. Ásirese, baǵdarlamany jónge salý kerek. Buryndary tarıhty 6-synyptan bastap oqıtyn edi. Úsh jyldan beri sony bir jyl erte bastaıtyn boldy. Munyń múldem durys bolmaǵanyn birden aıttyq. Jas ereksheligin eskermeı jasalǵan baǵdarlama balalardyń taýyn qaıtaryp, oqýǵa yntasyn ketirýde. Bastaýyshtan jańa kelgen balany óıtip birden qıynǵa salmaý kerek edi. Mınıstrliktiń tarıhty bir jyl erte engizgende kózdegeni 10-11- synyptyń oqýshylaryna saıasattaný men áleýmettanýdy oqytý bolǵan ba degen oı keledi? Mektep baǵdarlamasyn shekten tys ǵylymılandyrýdyń keregi ne?
Basqa sabaqtardyń da ońyp turǵany kórinbeıdi. Bir qurdasym 5-synypta oqıtyn qyzynyń orys tiliniń tapsyrmasyn kórsetti. Kólemi bir jarym betten turady eken. Meniń ózimdi bezindirip jiberdi. Qazaqstannyń geografııasyn da qurtyppyz. Toǵyzynshy synypta jeke oqylatyn pándi ár synypqa bóletini aıtylyp edi: tamtyǵy da qalmapty. Qazaq ádebıeti de solaı eken. 7-synyptyń oqýshylary Isataı Taımanulynyń kóterlisin óterde Isataıdy bilmedi. Bizder besinshi synypta Mahambettiń óleńderin oqyp, Isataıdyń asqaq tulǵasymen tanysqan edik. "Tastóbeniń túbinde, Túnimenen túıindik",-degen joldar arqyly tarıhtan oqymaı turyp ta ádebıetten Tastóbe shaıqasyn bilgenbiz. "Qaroı" áńgimesinen Mahambettiń qaı jerde, qashan qaza bolǵanyna deıin sanaǵa túıdik. Keshe ǵana dúnıejúzi tarıhynan 7-synyptyń birde-bir oqýshysy porttyń ne ekenin bilmedi. Aıta berse, mundaı mysaldar kóp qoı. Áıteýir, buryn pánder arasynda sabaqtastyq bolatyn. Jańartamyz dep júrip, sony joǵaltyppyz.
Qazaqstan tarıhynan oqýshylarǵa Jetisý, Saryarqa, Altaı degen tarıhı-geografııalyq aımaqtardy túsindirý de bir qııamet boldy. Qazaqstannyń geografııasyn qurtqannyń jalǵyz paıdasy sol bolsa kerek. Bıologııaǵa zer salsam, bıohımııaǵa aınalypty. Oqýlyqtary ınstıtýttyń hımııa fakýltetiniń kitabyna uqsaıdy eken. Qazaq tilinen grammatıkany da óltirdi. Dıktant jazbaǵan oqýshylar tarıhtaǵy grek avtorlaryn "grek aftyrlary" dep jazatyn boldy. Qysqasy, qaı pánniń baǵdarlamasyna da myqty saraptama, biraz ózgeris kerek.
Jańartylǵan baǵdarlamany quptamaıtyndar belgili bilim-ǵylym qaıratkerleri ishinde de jeterlik. Murat Jurynov birde bizdiń hımııadan 7-synypta oqıtynymyzdy AQSh-ta 9-synypta ótetinin aıta kele, elimizdiń orta mektepterindegi oqý baǵdarlamasynyń kóp elderden kósh ilgeri ekenin aıtqan edi. Ádebıetshi ǵalym Dandaı Ysqaqov ta Ulybrıtanııa mektepteriniń postkeńestik memleketterdiń baǵdarlamasyna den qoıa bastaǵanyn byltyr ǵana jazdy. Ádil Ahmetov aǵamyz da AQSh-tan kelgen bilim salasy mamandarynyń bizdiń eldiń bilim júıesindegi standarttardy unatpaı, ózgerýge úgittegenin aıtqan bolatyn.
Sonymen, men ǵana emes, muǵalimderdiń deni pedagog kadrlardy attestattaýda pedagogıkadan shekti baldy kóterý-durys sheshim emes dep sanaıdy. Óz basym qaıta pándik baldy kóterýge qarsy emespin. Muǵalim úshin kosmopolıttik pedagogıkadan óz pánin jete bilý- on ese mańyzdy. Jalpy, biliktilik testin tapsyrýdyń maqsaty ustazdyń bilimin baǵalaý emes pe? Buǵan qosymsha jetistikter papkasyn talap etý-qısynsyz bolatyn. Jaraıdy dep, sonysyna da kóngen edik. Endi mynadaı deprıvaııadan keıin mınıstrlik muǵalimderdiń biliktiligin kóterip, jalaqysyn joǵarlatqanyn qalamaıtyn bolyp tur dep oı túıemiz.
Ashat Aımaǵanbetov myrza! Munyń aldynda da mektepterdi jedeldetip ınternetke qosýdy qolǵa alý men ekologııa pánin engizýge qarsylyǵymdy bildirip jazba jarııaladym. Soǵan atyńyzdy atasam da jaýap bergen joqsyz. Men surap ótinbeımin, talap etemin. Volıýntarızmdi qoıyp, qordalanǵan problemalardy sheshý kerek. Joǵaryda solardyń bir sheti aıtyldy. Talap bizden, sheshim sizden bolsyn.
R.S. Men óz basymdy oılap otyrǵan joqpyn. Attestattaýdan úsh jyl buryn alǵashqylardyń biri bolyp, birinshi kezeńniń birinshi kúni-aq óttim. Sarapshyǵa tapsyrǵanmen, sheberdiń bilimin jınadym. Sodan birer aı buryn ǵana muǵalimderdiń pán olımpıadasynyń oblystyq kezeńinen II oryn alǵan edim. Basqa da jetistikterim bolǵan. Sóıtip, sol kezdiń ózinde bir saty joǵary sanatqa laıyq bolsam da pedagog-zertteýshini qanaǵat tutqan edim.
Serik Zııatov, Qazaqstan muǵalimi.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
