Bızdıŋ bilıktıŋ öpıremdıgın sipattauǧa söz jetpeidı. Bılım jäne ǧylym ministrlıgı de sol jolǧa tüskısı kelıptı. Äŋgıme pedagogtardy attestattauǧa engızılıp jatqan özgerıs turaly.
Būdan bylai pedagogikadan pedagog-moderator- 18, pedagog-sarapşy-21, pedagog-zertteuşı-24, pedagog-şeber-27 ball jinauy kerek eken. Sonda mazmūndy dünie bolsa ǧoi. Şala-şarpy audaryla salǧan, ılıp alary şamaly, kosmopolitttık pedagogikadan joǧary nätije sūralady eken.
Endı mūndai özgerıske ministrlıktı ne mäjbürledı? Bılım sapasy şeteldıŋ sol pedagogikasyn bılmegennen tüsıp jatyr ma? Jalpylai alǧanda, mūǧalımder qauymy jaŋartylǧan mazmūnnyŋ filosofiiasyn tüsındı emes pe? Özım sabaq beretın tarihty alsam, syni oilau deŋgeiın köterıp, oquşylardy problemalardy şeşe aluǧa, özı ızdenıp bılım aluǧa üiretu kerektıgı aitylǧan. Al, tarihi oqiǧalar men datalardy este saqtauǧa aksent berılmeitını jazylǧan. Söite tūra, 11- synypty bıtırgende tülekterdıŋ aldynan ŪBT-da myŋdaǧan datalar men statistikalyq derekter şyǧady. Syni oilap, problemalardy oquşynyŋ özı şeşe alu üşın taǧy da bılım qory kerek qoi. Endeşe, mūndai ekı türlı standarttyŋ keregı ne? Būdan bırınşı kezekte kım sorlaidy? Oquşy sorlaidy. Jattandylyq kerek emes dep alyp, qazaq ädebietınen ŪBT-da bır ǧana Ǧabit Müsırepovke qatysty 207 sūraq beru-oquşyǧa jasalǧan psihologiialyq zorlyq emes pe? Byltyrlary atalǧan jazuşyǧa qatysty 184 sūraq bolsa, biyl köbeie tüsıptı.
ŪBT-nyŋ tapsyrmalaryn tym kürdelendırıp, ekı-üş jauapty sūraqtardy qosu da syndarly şeşım boldy dei almaimyz. Qazırden bastap, sony tüzegen jön dep esepteimın. Būrynǧy oquşylar bır jauapty sūraqpen de oquǧa tüstı. Endı kelıp, keiıngılerge qiianat jasaudy kım oilap tauyp jür?Jaŋartylǧan baǧdarlamanyŋ jattandylyqqa qarsy ekenı aitylǧan ǧoi. Eger solai bolsa, mūǧalımder şeteldık pedagogikanyŋ negızgı ideiasyn tüsındı. Sonyŋ ışınde özım üşın bır ǧana tūsy: oquşynyŋ öz erkımen ızdenuı turaly jerı ūnaidy. Būl da sosyn estımegen jaŋalyq dei almaimyz. Otandyq pedagogikada būrynnan bar dünie. Bekjan Sūltanǧaliev degen matematik aǧaiymyz brigadalyq ädıstı şirek ǧasyrdan astam būryn qoldanuşy edı. Synypty 4-ke bölıp, är toptyŋ basşysyna öz bılgenın toptaǧy 4-5 oquşyǧa üirettıretın. Jemısı jaman da bolmaityn. L.Vygotskii aitty dep jürgen JADA-jaqyn aradaǧy damu aimaǧy men "köpırşenı" bız solai özımız jasaǧanbyz.
Bılım salasynda qolǧa alatyn şarualar jetkılıktı. Äsırese, baǧdarlamany jönge salu kerek. Būryndary tarihty 6-synyptan bastap oqityn edı. Üş jyldan berı sony bır jyl erte bastaityn boldy. Mūnyŋ müldem dūrys bolmaǧanyn bırden aittyq. Jas erekşelıgın eskermei jasalǧan baǧdarlama balalardyŋ tauyn qaitaryp, oquǧa yntasyn ketırude. Bastauyştan jaŋa kelgen balany öitıp bırden qiynǧa salmau kerek edı. Ministrlıktıŋ tarihty bır jyl erte engızgende közdegenı 10-11- synyptyŋ oquşylaryna saiasattanu men äleumettanudy oqytu bolǧan ba degen oi keledı? Mektep baǧdarlamasyn şekten tys ǧylymilandyrudyŋ keregı ne?Basqa sabaqtardyŋ da oŋyp tūrǧany körınbeidı. Bır qūrdasym 5-synypta oqityn qyzynyŋ orys tılınıŋ tapsyrmasyn körsettı. Kölemı bır jarym betten tūrady eken. Menıŋ özımdı bezındırıp jıberdı. Qazaqstannyŋ geografiiasyn da qūrtyppyz. Toǧyzynşy synypta jeke oqylatyn pändı är synypqa böletını aitylyp edı: tamtyǧy da qalmapty. Qazaq ädebietı de solai eken. 7-synyptyŋ oquşylary İsatai Taimanūlynyŋ köterlısın öterde İsataidy bılmedı. Bızder besınşı synypta Mahambettıŋ öleŋderın oqyp, İsataidyŋ asqaq tūlǧasymen tanysqan edık. "Tastöbenıŋ tübınde, Tünımenen tüiındık",-degen joldar arqyly tarihtan oqymai tūryp ta ädebietten Tastöbe şaiqasyn bılgenbız. "Qaroi" äŋgımesınen Mahambettıŋ qai jerde, qaşan qaza bolǧanyna deiın sanaǧa tüidık. Keşe ǧana düniejüzı tarihynan 7-synyptyŋ bırde-bır oquşysy porttyŋ ne ekenın bılmedı. Aita berse, mūndai mysaldar köp qoi. Äiteuır, būryn pänder arasynda sabaqtastyq bolatyn. Jaŋartamyz dep jürıp, sony joǧaltyppyz.
Qazaqstan tarihynan oquşylarǧa Jetısu, Saryarqa, Altai degen tarihi-geografiialyq aimaqtardy tüsındıru de bır qiiamet boldy. Qazaqstannyŋ geografiiasyn qūrtqannyŋ jalǧyz paidasy sol bolsa kerek. Biologiiaǧa zer salsam, biohimiiaǧa ainalypty. Oqulyqtary instituttyŋ himiia fakultetınıŋ kıtabyna ūqsaidy eken. Qazaq tılınen grammatikany da öltırdı. Diktant jazbaǧan oquşylar tarihtaǧy grek avtorlaryn "grek aftyrlary" dep jazatyn boldy. Qysqasy, qai pännıŋ baǧdarlamasyna da myqty saraptama, bıraz özgerıs kerek.Jaŋartylǧan baǧdarlamany qūptamaityndar belgılı bılım-ǧylym qairatkerlerı ışınde de jeterlık. Mūrat Jūrynov bırde bızdıŋ himiiadan 7-synypta oqitynymyzdy AQŞ-ta 9-synypta ötetının aita kele, elımızdıŋ orta mektepterındegı oqu baǧdarlamasynyŋ köp elderden köş ılgerı ekenın aitqan edı. Ädebietşı ǧalym Dandai Ysqaqov ta Ūlybritaniia mektepterınıŋ postkeŋestık memleketterdıŋ baǧdarlamasyna den qoia bastaǧanyn byltyr ǧana jazdy. Ädıl Ahmetov aǧamyz da AQŞ-tan kelgen bılım salasy mamandarynyŋ bızdıŋ eldıŋ bılım jüiesındegı standarttardy ūnatpai, özgeruge ügıttegenın aitqan bolatyn. Sonymen, men ǧana emes, mūǧalımderdıŋ denı pedagog kadrlardy attestattauda pedagogikadan şektı baldy köteru-dūrys şeşım emes dep sanaidy. Öz basym qaita pändık baldy köteruge qarsy emespın. Mūǧalım üşın kosmopolittık pedagogikadan öz pänın jete bılu- on ese maŋyzdy. Jalpy, bılıktılık testın tapsyrudyŋ maqsaty ūstazdyŋ bılımın baǧalau emes pe? Būǧan qosymşa jetıstıkter papkasyn talap etu-qisynsyz bolatyn. Jaraidy dep, sonysyna da köngen edık. Endı mynadai deprivasiiadan keiın ministrlık mūǧalımderdıŋ bılıktılıgın köterıp, jalaqysyn joǧarlatqanyn qalamaityn bolyp tūr dep oi tüiemız.
Ashat Aimaǧanbetov myrza! Mūnyŋ aldynda da mektepterdı jedeldetıp internetke qosudy qolǧa alu men ekologiia pänın engızuge qarsylyǧymdy bıldırıp jazba jariialadym. Soǧan atyŋyzdy atasam da jauap bergen joqsyz. Men sūrap ötınbeimın, talap etemın. Voliuntarizmdı qoiyp, qordalanǧan problemalardy şeşu kerek. Joǧaryda solardyŋ bır şetı aityldy. Talap bızden, şeşım sızden bolsyn.R.S. Men öz basymdy oilap otyrǧan joqpyn. Attestattaudan üş jyl būryn alǧaşqylardyŋ bırı bolyp, bırınşı kezeŋnıŋ bırınşı künı-aq öttım. Sarapşyǧa tapsyrǧanmen, şeberdıŋ bılımın jinadym. Sodan bırer ai būryn ǧana mūǧalımderdıŋ pän olimpiadasynyŋ oblystyq kezeŋınen II oryn alǧan edım. Basqa da jetıstıkterım bolǧan. Söitıp, sol kezdıŋ özınde bır saty joǧary sanatqa laiyq bolsam da pedagog-zertteuşını qanaǧat tūtqan edım.
Serık Ziiatov, Qazaqstan mūǧalımı.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
