Ońtústik Koreıanyń COVID-19-ǵa qarsy kúresi

3675
Adyrna.kz Telegram
epa08312878 Visitors wearing masks stroll under cherry blossoms at Ueno Park in Tokyo, Japan, 22 March 2020. Authorities asked visitors to not hold 'hanami' (or blossom viewing) parties to limit the spread of the COVID-19 coronavirus.  EPA-EFE/FRANCK ROBICHON
epa08312878 Visitors wearing masks stroll under cherry blossoms at Ueno Park in Tokyo, Japan, 22 March 2020. Authorities asked visitors to not hold 'hanami' (or blossom viewing) parties to limit the spread of the COVID-19 coronavirus. EPA-EFE/FRANCK ROBICHON

Koronavırýstyq ınfekııa Ońtústik Koreıaǵa engen kezdegi jaǵdaı jáne onyń aldyn alý jáne baqylaý boıynsha úkimet qandaı sharalar qabyldady? Sóz joq, bul áreketter jaǵdaıdy turaqtandyrýǵa jáne aýrýshańdyqtyń joǵarylaýyn tómendetýge kómektesti. 2015 jyly Taıaý Shyǵys tynys alý sındromymen (MERS) kúresý tájirıbesimen Ońtústik Koreıa úkimeti paıenttermen jáne medıınalyq qyzmetkerlermen ne isteý kerektigin bildi.

Biraq Shınjonchı sekta músheleri epıdemıologııalyq qaýipsizdik sharalaryn elemegen kezde jaǵdaı baqylaýdan shyǵyp ketti. Osydan keıin aýrýdyń kúrt ósýi baıqaldy jáne sol kezde Ońtústik Koreıa koronavırýsta basqa elder arasynda ekinshi oryndy ıelendi. Prezıdent pen úkimet oppozıııa men qoǵamnyń synyna ushyrady, biraq olardyń erekshe kúsh-jigeri koronavırýstyń taralýyn báseńdetip, senimdi qalpyna keltirýge jáne prezıdenttiń de, basqarýshy partııanyń da reıtıngin kóterýge kómektesti. Koronavırýstyq ınfekııanyń taralýyna qarsy Qazaqstan men Ońtústik Koreıa arasyndaǵy yntymaqtastyq máselesi de nazarymyzdan tys qalǵan joq.

Ońtústik Koreıadaǵy COVID-19-dyń enýi jáne bıliktiń reakııasy. COVID-19 Qytaıdyń Ýhan qalasy arqyly tez taralyp, Ońtústik Koreıaǵa 2020 jyldyń 20 qańtarynda kirdi. BAQ-tyń (BAQ) habarlaýynsha, jańa vırýstyń alǵashqy tasymaldaýshysy Ýhannan ushyp kelgen 35 jastaǵy qytaılyq áıel bolǵan. Qyzba belgilerine baılanysty ol aýrýhanada oqshaýlanǵan. Odan keıin Ońtústik Koreıada koronavırýstyń jańa ınfekııasynyń ekinshi jaǵdaıy Ýhan qalasynda jumys istegen 55 jastaǵy ońtústik koreılikte tirkeldi. Osyǵan baılanysty Ońtústik Koreıa úkimeti COVID-19 baqylaýy men aldyn alýdy qamtamasyz etýge arnalǵan birqatar baǵyttar boıynsha jumystardy bastady. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi 20 medıınalyq jáne farmaevtıkalyq kompanııalardan turatyn test jınaqtaryn jasaýdy bastady. Halyqtyń COVID-19 týraly habardarlyǵyn arttyrý, ister týraly derekter jınaý jáne COVID-19 baqylaý boıynsha kúsheıtýdiń  mańyzdy bóliginiń biri  1339 Call Center-di  qurý boldy [1].

COVID-19-dyń aldyn-alýdyń kelesi qadamy,  úkimettiń COVID-19-dan aýyr syrqattaný qaýpi joǵary bolatyn jeti topty anyqtaýy boldy: 65 jastan asqan adamdar; qant dıabeti, sozylmaly búırek, baýyr nemese júrek aýrýlary jáne adamnyń qorǵanysh tapshylyq qozdyrǵyshy (AQTQ) sııaqty sozylmaly aýrýlary bar adamdar; qan qaterli isigi bar adamdar; hımıoterapııa alatyn onkologııalyq naýqastar; bir nemese birneshe ımmýnosýpressıvti dárilerdi qabyldaıtyn adamdar; júkti áıelder, óte semiz adamdar, dıalızde júrgender, transplantaııa alýshylar jáne temeki shegýshiler; qan ottegimen qanyǵý deńgeıi 90%-dan tómen adamdar. Úkimet sonymen birge COVID-19 pandemııasyna deıin aýrýhanalardaǵy ártúrli epıdemııalyq jaǵdaılardyń sımýlıaııalaryn júrgizý arqyly osy jáne basqa toptarmen jumys jasaý úshin sharalar qarastyrdy [2].

Koronavırýspen kúrestiń birinshi kezeńindegi sarapshylar sheńberinde úkimettiń ıkemdi saıasatymen barlyǵy birdeı bólise almaıtynyn atap ótken jón. Mysaly, Koreıanyń juqpaly aýrýlar qoǵamy karantınge qatysty sharalardyń qatań bolýyn jaqtady. Sonymen qatar, osy qoǵam ókilderi Qytaıdan kelgenderge 14 kúndik karantın engizýdi talap ete bastady, biraq úkimet olardy sol kezde qoldamady [3].

COVID-19 teris aınalý yqtımaldyǵyn eskere otyryp, Koreıanyń eńbek qaýipsizdigi jáne eńbekti qorǵaý agenttigi osal jumysshylarǵa alǵashqy ınfekııadan 10 kún ótken soń 700 000-nan astam maska taratqan. Sodan beri úkimet alty saǵat ishinde nátıje bere alatyn COVID-19 test jınaǵyn maquldady jáne taratty. Ońtústik Koreıada kúnine kem degende 20 000 adam testileýden ótti. Úkimettiń eldegi koronavırýstyq jaǵdaıǵa baıypty qaraǵany týraly 23 aqpanda tótenshe jaǵdaı jarııalaýy dálel boldy [4, 36 b].

Taıaý Shyǵystaǵy tynys alý sındromyn (MERS) baqylaý jáne aldyn-alý tájirıbesi. Ońtústik Koreıa úkimetiniń COVID-19 alǵashqy kúnderinen bastap jedel jáne sheshimdi áreketin Taıaý Shyǵystaǵy respıratorlyq sındrommen (MERS) koronavırýstyq ınfekııamen kúrestiń aldyńǵy tájirıbesimen túsindirýge bolady. 2012 jyly Saýd Arabııasynda jańa vırýsty juqtyrýdyń alǵashqy iri epıdemııasy tirkeldi. Saýd Arabııasyndaǵy epıdemıologııalyq jaǵdaı Ońtústik Koreıaǵa aıtarlyqtaı zııan keltirdi, óıtkeni kóptegen ońtústik koreıalyq transulttyq kompanııalardyń bul elde ózderiniń kommerııalyq múddeleri bar [5, 4 b.].

Ońtústik Koreıadaǵy MERS koronavırýstyq ınfekııasynyń alǵashqy jaǵdaıy 2015 jyldyń 24 mamyrynda belgili boldy. Naýqas az ýaqyt ishinde Bahreın, Birikken Arab Ámirlikteri, Bahreın, Saýd Arabııasy jáne Katar sııaqty arab elderinde bolǵan 68 jastaǵy Ońtústik Koreıalyq kásipker bolatyn. 4 mamyrda ol Ońtústik Koreıaǵa oraldy. Aýrýdyń alǵashqy belgileri 11 mamyrda paıda boldy, al 15 mamyrda naýqas aýrýhanaǵa jatqyzyldy jáne 17 mamyrda aýrýhanadan shyǵaryldy [6].

Alaıda, oǵan dál dıagnoz qoıylmady jáne az ýaqyttyń ishinde úsh aýrýhanany aralap úlgerdi, sonyń saldarynan 186 adam ınfekııa juqtyrdy. MERS-tiń odan ári taralýyn toqtatý úshin úkimet kontaktilerdi baqylaýǵa, testileýge jáne jumsaq oqshaýlaýǵa ruqsat berýi kerek edi. Biraq epıdemııadan keıin týrızm zardap shegýine baılanysty birneshe Shyǵys Azııa elderi óz azamattaryna Koreıaǵa barmaýǵa keńes berdi [7, 9 b.]. MERS vırýsyn juqtyrý yqtımaldyǵy alty aı boıy saqtaldy, sondyqtan koreılikterde olardyń ómiri úshin úlken qorqynysh paıda boldy. Sonymen birge úkimet týrızmnen túsken 2,6 mıllıard dollarlyq kiristi joǵaltyp, dıagnostıka, emdeý jáne basqa da sharalarǵa shamamen 1 mıllıard dollar jumsaǵan [8].

MERS densaýlyq saqtaý salasyndaǵy tótenshe jaǵdaıdyń órshýi jáne soǵan baılanysty aldyn-alý sharalary adamdardyń betperde kııýge, kontakt trasserlerimen yntymaqtastyqta bolýǵa jáne densaýlyq saqtaý salasynyń qyzmetkerlerin basqasha túrde tyńdaýǵa degen nıetterin arttyrdy. Sonymen, kóptegen ońtústik koreıalyqtar úshin qoǵamdyq oryndarda maska kııý mádenıeti qazirdiń ózinde áleýmettik normaǵa aınaldy. COVID-19 epıdemııasy kezinde MERS epıdemııasy kezeńine qaraǵanda, qoǵamdastyqtyń aldyn alý hattamalaryn ustanatyn adamdar kóp boldy [9]. Osylaısha, Ońtústik Koreıa MERS-ke jaýap retinde sabaq aldy, bul Koreıa bıliginiń Tegý epıdemııasyna nege tez jaýap bergenin túsindirýge kómektesedi.

Ońtústik Koreıanyń Sınchhonjı sektasy jáne Tegý qalasynda paıda bolǵan COVID-19. 17 aqpanǵa qaraı epıdemıologııalyq jaǵdaı turaqty bolyp kórindi: 30 juqtyrǵan adam jáne birde-biri qaıtys bolǵan joq. Eldegi adamdar jalǵan qaýipsizdik sezimin damytty, sondyqtan kóptegen azamattar men Seýlge kelgen qonaqtar hırýrgııalyq maskalaryn sheship, metro men saýda ortalyqtaryna saıahatyn jalǵastyrdy. Aýrýdyń rastalǵan jaǵdaılarynyń sany koronavırýstyq epıdemııanyń birinshi aıynda táýligine nólden ekige deıin boldy. COVID-19-nyń odan ári tez taralýy Ońtústik Koreıadaǵy úshinshi iri qala - Tegý qalasynyń turǵyny, «Paıent 31» degen atpen tanymal Sınchhonjı  shirkeýimen baılanysty. Sodan keıin kúndelikti rastalǵan jaǵdaılar tez ósip, 29 aqpanda 909 jaǵdaıǵa jetti [10]. Sonymen, Ońtústik Koreıa juqtyrǵan adamdar sany boıynsha barlyq elderdi basyp ozyp, Qytaıdan keıingi ekinshi orynǵa shyqty [3].

61 jastaǵy shirkeý qyzmetkeriniń eki ret Tegý qalasyndaǵy Sınchhonjı shirkeýinde bolǵan rásimge qatysqany anyqtaldy. Sapar barysynda ol vırýstyq ınfekııany otbasylaryna jáne basqa shirkeý múshelerine tez taratqan birneshe ondaǵan kelýshilerdi juqtyrdy. Shirkeý qyzmetkeriniń ózine keler bolsaq, ol Ońtústik Koreıadaǵy aqpan aıyndaǵy jappaı ınfekııalardyń Sınchhonjı shirkeýimen eshqandaı baılanysy joq dep oılady, óıtkeni onyń pikirinshe, «olardyń eshqaısysy juqpaǵan» [11]. Oqıǵaǵa qatysty tergeý barysynda naýqastardyń aldyn alý jáne baqylaý ortalyǵynyń 130 detektıvi jáne olardyń kómekshileri búkil eldegi dinı toptyń barlyq derlik múshelerimen sóılesip, Tegý qalasynda turatyndardyń barlyǵynan koronavırýstyq synaqtar aldy [12]. Nátıjesinde 5000-ǵa jýyq naýqas anyqtaldy, olardyń júzdegeninde aýrý belgileri joq [11].

Sınchhonjı shirkeýiniń janjalynan keıin burynǵy músheleriniń aıǵaqtary jarııalandy, olar tipti aýyrǵan kezde de «sardınalar sııaqty jınalǵan» qyzmetterge barý kerek dep málimdedi. Olardyń pikirinshe, shirkeý olardy aýrýdan qorǵaıdy nemese aýrý kúná dep sanaıdy. Buǵan qosa, Sınchhonchjı músheleri pandemııa kezinde 1000-nan astam adamnan turatyn toptarǵa jınalǵany týraly qoǵamdyq pikir qalyptasty [13].

Sonymen qatar, ońtústik koreıalyqtar Sınchhonchjı sekta jetekshileri ózderiniń shirkeý músheleriniń tizimderin berýden bas tartady dep sanaıdy, bul densaýlyq saqtaý salasynyń qyzmetkerleri epıdemııanyń alǵashqy mańyzdy kúnderinde vırýstyń taralýyn baqylaýdy jeńildetedi. Shirkeý basshylary keıbir adamdar áli tolyq múshe bolmaǵandyqtan, tolyq tizimdi berý qıynǵa soqty. Sınchonjıdiń ustanymyna jaýap retinde Pýsan qalasynyń meri, eger Sınchhonchjı jalǵan tizim usynǵany anyqtalsa, sotqa shaǵymdanýǵa ýáde berdi, al Tegý meri Kvon Ion Djın shirkeýdi qalada turatyn shirkeýshilerdiń tizimin berýden birneshe ret bas tartqany úshin qylmystyq is qozǵaýdy josparlap otyrǵanyn aıtty. Shirkeýdiń jetekshisi jáne negizin qalaýshy Lı Man Hı polıııaǵa shaqyrtylyp, tergeýge kedergi boldy jáne senýshiler sany men ǵıbadat etý oryndary týraly bılikti bile tura jańylystyrdy degen aıyppen jaýap alyndy [13].

Synǵa jaýap retinde Sınchhonjı shirkeýi ony «koronavırýstyń eń úlken qurbany» dep málimdedi. Sekta músheleriniń biri youtube-te vıdeo jarııalap, onda dinı top músheleri týraly buqaralyq aqparat quraldarynda orynsyz habarlar men qaýesettermen kúresetindigin málimdedi [14]. Bul habarlama ońtústik koreıalyqtardyń ashý-yzasyn týdyrdy jáne olar mazhabty eritýge májbúrleý týraly onlaın petıııaǵa qol qoıdy. Petıı

[caption id="attachment_52900" align="aligncenter" width="1050"] epa08312878 Visitors wearing masks stroll under cherry blossoms at Ueno Park in Tokyo, Japan, 22 March 2020. Authorities asked visitors to not hold 'hanami' (or blossom viewing) parties to limit the spread of the COVID-19 coronavirus. EPA-EFE/FRANCK ROBICHON[/caption]

ıa prezıdenttiń saıtynda jarııalandy. Bir kún ishinde taratý bastamasyna 240 myńnan astam adam qol qoıdy [15].

Nátıjesinde Sınchhonjı sekta múshelerine qarsy qoǵamdyq qýdalaý kúsheıdi. Ony toqtatý úshin bir adam Facebook-te óziniń, áıeli men eki balasynyń vırýs juqtyrǵany týraly habarlama jazdy, sondyqtan adamdardan onyń otbasyna meıirimdilik kórsetýin suraıdy. Ol anasynyń Sınchondjıdiń izbasary ekenin bilmeıtindigin jazdy. Sonymen qatar, ol áıelin ınkýbaııa kezeńinde kóptegen aımaqtarǵa barǵany úshin qatal synǵa almaýdy ótindi, óıtkeni ol medbıke bolyp tabylady jáne onyń kásibı mindetteri aýrýhanalarda múgedekterdi ertip júredi. Ol oǵan qarǵys aıtpaýdy ótinip, shynymen de qatty qozǵalǵanyn aıtty. «Onyń jalǵyz kinási - ol men sııaqty adamǵa úılendi, jáne ol jastarǵa qamqorlyq pen qamqorlyq jasaýdy biledi», - dep aıaqtady ol [16]. Ońtústik Koreıanyń buqaralyq aqparat quraldary taratqan bul áserli habarlama «Sınchhonjı» dinı tobynyń ókilderine degen óshpendilik sezimin týdyrdy.

Qazirgi ýaqytta Sınchhonchjı sektasy týraly oqıǵa úkimettiń koronavırýspen kúresý sharalaryna qarsy shyqty degen aıyppen onyń jetekshisi Lı Man Hıdi 2020 jyly 31 shildede ustaý jáne qamaýmen aıaqtaldy. Sondaı-aq, oǵan sektanyń jaqtastarynyń sany týraly jalǵan aqparatty jarııalady jáne zańsyz kezdesýler ótkizdi dep aıyptaldy. Sonymen qatar, prokýratýra onyń qaıyrymdylyq qarajatynan shamamen 4 mıllıon eýrony jymqyrǵanyn málimdedi [17].

Ońtústik Koreıadaǵy koronavırýstyq jaǵdaı jáne prezıdent saıasaty.  Sınchhonchjı sektasyna qatysty janjaldan keıin koronavırýstyq ınfekııany juqtyrǵandar sanynyń kúrt ósýi aıasynda Ońtústik Koreıanyń bir mıllıonnan astam azamaty prezıdent Mýn Chje Inge ımpıchment jarııalaý týraly kezekti bir petıııaǵa qol qoıdy. Oǵan pandemııamen kúreste karantındik sharalardy qabyldaýǵa qabileti joq, sonymen qatar aýrýdyń sharyqtaý shaǵynda Qytaıǵa 3 myń maska jiberdi degen aıyp taǵyldy. Mýn Chje In synshylary Qytaıdan kelgen týrıstterdiń kirýine Koreıa medıınalyq qaýymdastyǵynyń tosqaýyl qoıý týraly usynysyn oryndaý kerek edi dep sanady.Sondaı-aq, Qytaıdan tys jaqtarda ınfekııanyń taralý jaǵdaılary boıynsha Ońtústik Koreıa ekinshi orynda turǵandyqtan, narazylyq týyndady.  Alaıda Koreıanyń naýqastardy baqylaý ortalyǵy bastaǵan barlyq bıliktiń ujymdyq kúsh-jigeri koronavırýstyń taralýyn báseńdete aldy. Iaǵnı, Covid-19 pandemııasy Koreıany soqqyǵa jyqqannan keıin, Mýn Chje In ákimshiligi dereý aýqymdy synaqtar ótkizip, basqa elder sııaqty lokdaýnǵa júginýdiń ornyna, qoǵamdy tolyǵymen habardar etý úshin ashyq tásil qabyldady. Esterińizge sala ketsek, Mýn Chje Inniń saıasatqa qatysty strategııasy Covid-19-ǵa sátti jaýap berýdiń negizgi faktory bolyp tabylady. Prezıdent bolyp saılanǵanǵa deıin Mýn Chje In daǵdarystyń tıisti basqarylýyn tolyq bildi. Ol KBS World (KR negizgi oppozıııalyq partııasynyń) jetekshisi bolǵan kezde, MERS daǵdarysy elge qatty áser etti [18].

Sol kezde ol Koreıanyń aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý agenttigine baryp, sarapshylardyń baspasóz konferenııalaryn tyńdady. Úshinshi koronaııa mereıtoıy kezinde Prezıdent bolyp saılanǵannan keıin, ol arnaıy sóılegen sózinde juqpaly aýrýlarmen kúreste ulttyq áleýmetti nyǵaıtý úshin aımaqtyq júıeni qurýǵa umtylatynyń aıtty. Kovıd-19-ǵa qarsy kúreste QKDK tóraǵasy Djýng Iýn Kıýnnyń róli zor boldy. Ony KCDC-ti jetistikke jetelegen «naǵyz qaharman áıel» dep ataıdy.Prezıdent Mýn Chje In MERS epıdemııasymen bolǵan jaman tájirıbe Chon Yn Genge Kovıd-19 daǵdarysy kezinde durys sheshim qabyldaýǵa kómektesti dep atap ótti. Máselen, Chon Yn Gen MERS pandemııasymen kúres kezinde paıentterdiń eshqandaı aýrýhanalyq habarlamasyz basqa aýrýhanalarǵa kóshirilgenin anyqtaǵan. Sonyń negizinde, Covid-19 taraǵan kezde,  koreıalyq bıotehnıkalyq kompanııalar men zertteýshilerdi tıimdi test jınaqtaryn tez ázirleýge shaqyrdy. Onyń sheshimi Ońtústik Koreıanyń Kovıd-19-dy jeńýiniń mańyzdy faktory bolyp sanalady [18].

Ońtústik Koreıa halyqaralyq qoǵamdastyqta joǵary baǵaǵa ıe boldy, óıtkeni bılik qoǵammen úılestirýdi jáne koronavırýstyq ınfekııamen kúreste birlesken mindetteme qurdy, bul oǵan ekonomıkanyń negizgi salalaryn jappaýǵa múmkindik berdi. Osy negizde Ońtústik Koreıa prezıdenti óz eliniń álemdegi jetekshi epıdemııaǵa qarsy kúreste No1 kóshbasshy ekenin aıtty. Koreıanyń mádenı ortalyǵy búkil álem boıynsha óz tájirıbesimen jáne bilimimen bólisý úshin «Ǵajaıyptar elinen hat» «beınebaıanyn shyǵardy [19]. Koronavırýspen kúrestegi jetistik Ońtústik Koreıa men sheteldik buqaralyq aqparat quraldarynda keń qoldaý tapty. 2020 jyly 15 sáýirde saıası maǵynada, bul Koreıanyń bıleýshi ​​Demokratııalyq partııasyna Ulttyq Assambleıada buryn-sońdy bolmaǵan oryndardy, ıaǵnı parlamenttik mandattardyń úshten ekisine - 300 orynnyń 180-ne ıe bolýǵa múmkindik berdi, al Mýn Chje Inniń reıtıngi 70% -ke deıin ósti [20].

Qazaqstannyń Ońtústik Koreıanyń koronavırýsqa qarsy kúresi týraly stereotıpteri.

Qazaqstanda basqa álemder sııaqty Ońtústik Koreıalyqtardyń úlken tártibi týraly habarlama qalyptasty. Osyǵan baılanysty Ońtústik Koreıada turatyn áıgili reseılik koreıtanýshy A.Lankov kelesi baǵa berdi: «Qalaı bolǵanda da qazirgi daǵdarys koreı jastarynyń jalpy tártipti ekenin kórsetti.Álemge qatynasynda, árıne olar, Soltústik Eýropanyń (Germanııa nemese Skandınavııa) jas turǵyndaryna kóbirek uksaıdy. Bir jaǵynan, olar tynyshtyqty jaqsy kóredi jáne Soltústik Koreıadan qıynshylyq kútpeıdi, al ekinshi jaǵynan, memleket pen ıerarhııaǵa degen senim joǵary» [21].

Biraq koreılerdiń barlyǵy birdeı úkimettiń usynystaryn oryndamaǵanyn eskerý qajet. Mysaly, Ońtústik Koreıanyń jańalyqtar portaldary túngi klýbtarda áleýmettik araqashyqtyq erejelerin buzý jáne taǵy basqalary  týraly mezgil-mezgil habarlap otyrdy. Keıinnen eki jas koreı qyzdary ózderin vıdeoǵa túsirip, ózderi úshin qoǵamnan keshirim surady, biraq olar buǵan ókinbegen sııaqty. Birde mas adamnyń metro mańynda edende dóńgelenip, koronavırýs joq dep aıqaılap jatqan vıdeosy tarap ketti. Basqa jaǵdaıda, túski asta daıashy maska bolmaǵandyqtan klıentke qyzmet kórsetýden bas tartqan oqıǵa túsirilgen. Klıent, shamamen 45 jastaǵy er adam, qatty tógilip, daıashyǵa ydys laqtyryp, onymen tóbelesken.

Alaıda mundaı jaǵdaılar jıi kezdespeıdi. Professor A.Lankov ońtústik koreıalyqtardyń tártibin  «... ózgeniń aldyndaǵy jaýapkershilikti seziný jáne «shyǵarylýǵa» qalamaýshylyqpen túsindiredi. Betperdeni tek ıesin qorǵaý úshin taqpaıdy: bılik ózgelerdi qorǵaý úshin maska qajet dep túsindirdi,  aınalańyzdaǵy adamdarǵa qamqor bolýyńyz kerek - Konfýıı qoǵamynda ósken adam úshin bul aksıoma [21].

Qazaqstanda koronavırýspen kúreske qatysty taǵy bir stereotıp bar. Birde maqala avtorlarynyń biri Ońtústik Koreıada karantın jarııalanǵan kezde koronavırýstyń taralýymen kúresý úshin polıııa kúshteri qoldanylmaǵanyn qazaqsha oqydy. Biraq bul olaı emes. Ońtústik Koreıa polıııasy baqylaý kameralary, banktik kartalar jáne smartfondar arqyly eki aptaǵa sozylatyn karantındi buzýshylardy belsendi túrde baqylap otyrdy (Koreıa Respýblıkasynyń azamaty nemese sheteldik azamat elge kelgen kezde eki aptalyq karantınde páterde nemese qonaq úıde otyrýǵa májbúr boldy). Sonymen, oqshaýlanǵan adamǵa bólmede otyrǵan-jatpaǵanyn tekserý úshin beıne qońyraý shala aldy. Keıde memlekettiń bul saıasaty halyqaralyq quqyq qorǵaý uıymdarynyń synyna ushyrady. Sonymen qatar, Ońtústik Koreıa polıııasy qoǵamdyq oryndarda maska kımeıtinderge aıaýsyz aıyppul saldy.

Koronavırýspen kúrestegi Qazaqstan men Ońtústik Koreıa arasyndaǵy seriktestik.

Ońtústik Koreıanyń  qazir pandemııa indetine sátti den qoıǵan álemdegi alǵashqy elderdiń biri bolyp tabylady. 2020 jylǵy 25 qarashadaǵy Koreıa – Ortalyq Azııa forýmynda Ońtústik Koreıanyń Syrtqy ister mınıstri Ortalyq Azııa elderi, onyń ishinde Qazaqstanmen koronavırýsqa  qarsy is- qımyl boıynsha yntymaqtastyq týraly zań jarııalady [22]. Sáýirde onlaın – translıaııa ótkizildi, onda ońtústik Koreıa dárigerleri koronavırýspen kúresý tájirıbelerimen bólisti. Translıaııany 30 el, onyń ishinde Qazaqstannan 700 – den astam dáriger qarady. Ońtústik Koreıanyń medıına qyzmetkerleri Ońtústik Koreıada ólim – jitim 2 paıyz, al basqa elderde ortasha eseppen 6 paıyz boldy dep atap ótti. Infekııanyń kúrt ósýin toqtatý úshin olarǵa MERS vırýsymen alǵashqy tájirıbe kómektesti. Sondaı – aq 20 jyldyq tájirıbesi bar dárigerler negizinen koronavırýspen jumys istedi [23].

Kore Ilbo gazetinde jarııalanǵan maqalada aıtylǵandaı saltanatty rásim 2020 jyldyń jeltoqsanynda ótti. Ońtústik Koreıa úkimeti Qazaqstanǵa 150 mıllıon teńgeden astam  gýmanıtarlyq kómek berdi, onyń ishinde 72 ottegi konentrattary, 50 monıtorlar jáne 111 000  paıentterge arnalǵan FFP2 tynys    alý organdaryn qorǵaıtyn maskalar kiredi. Ońtústik koreıalyqtardyń gýmanıtarlyq kómek kórsetý rásimine Qazaqstannyń qazirgi bas sanıtarlyq dárigeri Erlan Qııasov pen Ońtústik Koreıa elshisi Ký Hong Sok qatysty. Erlan Qııasov óz atynan jáne Qazaqstan densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń atynan alǵysyn bildirdi. KAZINFORM (halyqaralyq aqparattyq agenttigi) habarlaǵandaı, Ońtústik Koreıa Qazaqstanǵa Covid-19-ben kúresý úshin jeke qorǵanys quraldary túrinde taǵy bir gýmanıtarlyq kómek kórsetti. 2020 jyly mamyr aıynda Qazaqstannyń iri qalalarynyń biri – Almatyǵa reıs uıymdastyryldy, onda Sigongtech koreı kompanııasy Seýlden 2000 PTR-test pen kostıýmderi bar 40 qorapty tapsyrdy. Sondaı-aq, Qazaqstannyń burynǵy bas sanıtarlyq dárigeri J.Bekshın qonaqtarǵa kórsetken kómegi úshin óz alǵysyn bildirdi. Qazaqstanǵa Ońtústik Koreıa tarapynan kórsetilgen kómek, eldegi epıdemıologııalyq jaǵdaıdy jaqsartýdyń negizgi faktoryna aınaldy [24, 3 b.].

Sondaı-aq Qazaqstan tarapynan kórsetilgen qoldaýdy da atap ótýge bolady. Ońtústik Koreıa tilshisi Vladıslav oı atap ótkendeı, eki eldiń dárigerleri koronavırýsty juqtyrǵandardy emdeý máseleleri boıynsha birneshe onlaın-vebınar ótkizdi. Pandemııa bastalǵanda qazaqstandyq dıplomattar Ońtústik Koreıaǵa birneshe tonna medıınalyq qural jóneltýdi uıymdastyrdy. Bul 20 myńnan astam medıınalyq maskalar, 500 qorǵanysh kostıýmder, sonymen qatar joǵary sapaly testileý júıeleri, reaktıvter men synamalar. Osylaısha, Ońtústik Koreıa men Qazaqstan osy qıyn kezeńde bir-birine qoldaý kórsetý úshin medıınalyq quraldarmen almasty. Tegý qalasynyń aldyn-alý sharalary bóliminiń bastyǵy Mın Pok Kı QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligine joldaýynda jas paıentterdi jyldam emdeý joldary týraly aıtty. Onyń pikirinshe, naýqastardy aýyrlyǵyna qaraı bólip, bólek emdeý kerek. Onyń tájirıbesine súıensek, 70 jastan asqan egde jastaǵy adamdardyń ólim-jitiminiń kóp bóligi 10-25%ǵa  jetedi. Sondyqtan qarttardy emdeýge nazar aýdarý óte mańyzdy [25].

Qorytyndy. Ońtústik Koreıanyń jańa koronavırýstyq ınfekııamen tıimdi kúresýine birqatar faktorlar áser etti. Birinshiden, Ońtústik Koreıa COVID-19-ben kezdeskende, MERS-pen kúres tájirıbesi bolǵan. Sondyqtan úkimet pen epıdemıologtar aýrýdyń taralýyn báseńdetý úshin medıınalyq jáne qoǵamdyq salada el ishinde qandaı is-áreketter algorıtmin jasaý qajet ekenin bildi. Ekinshiden, elde saıası oppozıııa men qoǵamdyq pikir mańyzdy ról oınaıtyndyqtan, ońtústik koreıalyqtardyń óz úkimetine jáne dárigerlerdiń usynystaryna, bul jaǵdaıda epıdemıologtarǵa  degen senimi óte joǵary bolyp tabylady. Koronavırýs jaǵdaıynda ońtústik koreıalyqtardyń kópshiligi úkimettiń COVID-19-ben kúresý jónindegi sheshimderi men sharalaryna kúmán keltirgen joq. Aıta ketetin bolsaq, Ońtústik Koreıada dárigerlerdiń halyq arasynda bedeli óte joǵary. Ońtústik koreıalyqtar densaýlyqstaryn ustaný úshin dárigerlerdiń keńesterine jıi mán beredi. Dárigerlerdiń keńesi boıynsha olar densaýlyqqa paıdaly tamaq ishýge jáne ashyq aspanmen serýendeýge, dene shynyqtyrýǵa tyrysady, bul ómir sapasyn jaqsartady jáne uzaq ómirdi uzartady. Tıisinshe, úkimet dárigerlerdiń zertteýlerine súıene otyryp, koronavırýstyq ınfekııanyń elge enetindigin jarııalaǵan kezde, qoǵam úkimettiń COVID-19-ben kúresý sharalaryn elemedi jáne koronavırýstyń bar ekendigine kúmándanbady. Úshinshiden, ınfekııanyń taralý jyldamdyǵy týraly aqparattyń ashyqtyǵy men ýaqytyly berilýi mańyzdy ról atqardy. Bul tájirıbe bolashaq úkimetterdiń epıdemııamen kúresýine jol bermeıtin qastandyq teorııalarynyń paıda bolý yqtımaldyǵyn azaıtty. Tórtinshiden, COVID-19 aldyn alýdyń ınnovaııalyq ádisterin keńinen qoldaný. Ońtústik Koreıada ǵalymdar men dárigerlerdiń ıdeıalaryn ómirde iske asyrýǵa múmkindik beretin berik ǵylymı-tehnıkalyq baza bar. Besinshiden, ońtústik koreıalyqtardyń patrıottyq sezimi óte joǵary jáne qoǵamdyq aıyptaýdan qorqady. Qoǵamdyq aıyptaýdan qorqyp, ortasha ońtústik koreıalyq áleýmettik normalardy buzbaıdy. Iaǵnı, pandemııada ol maska kıip, dárigerlerdiń usynystaryn oryndaıdy.

Sonymen, Ońtústik Koreıa óz qatelikterinen sabaq ala alatyn ult dep aıta alamyz. Avtorlar Ońtústik Koreıa koronavırýstyq pandemııa kezinde oziniń kúshti jáne álsiz jaqtaryn taldaı otyryp, bolashaqta mundaı qaýipterge odan da kóbirek daıyn bolady dep boljaıdy.

 

Nurlan OSPANOV,

R.B. Súleımenov atyndaǵy

Shyǵystaný ınstıtýtynyń

ǵylymı qyzmetkeri,

koreıtanýshy,

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq

ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy

Aıdana JABYQBAI ,

Ál-Farabı atyndaǵy

Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń

3-kýrs stýdenti, koreıtanýshy

 

 

Paıdalanǵan ádebıetter tizimi: 

 

  1. V Iýjnoı Koree vyıavılı zabolevshýıý smertelnym koronavırýsom jenıný // https://news-ru.turbopages.org/news.ru/s/asia/v-yuzhnoj-koree-vyyavili-zabolevshuyu-smertelnym-koronavirusom-zhenshinu/
  2. Victor Cha. South Korea Offers a Lesson in Best Practices: The United States May Be Left With Only the Most Invasive of Them // https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-10/south-korea-offers-lesson-best-practices
  3. Asmolov K. Koronavırýs ı polıtıcheskaıa sıtýaııa v Iýjnoı Koree // Novoe Vostochnoe Obozrenıe / https://ru.journal-neo.org/2020/04/09/koronavirus-i-politicheskaya-situatsiya-v-yuzhnoj-koree/
  4. Victor Cha. Asia’s COVID-19 Lessons for the West: Public Goods, Privacy, and Social Tagging // The Washington Quarterly • 43:2 pp. 33–50 https://doi.org/10.1080/0163660X.2020.1770959
  5. Sang M. Lee, DonHee Lee. Lessons Learned from Battling COVID-19: The Korean Experience // Int. J. Environ. Res. Public Health – p.1-20.
  6. Koronavırýs Blıjnevostochnogorespıratornogo sındroma (BVRS-KoV) –Respýblıka Koreıa // https://www.who.int/csr/don/30-may-2015-mers-korea/ru/
  7. Juliette Schwak. A Democratic tour de force: How the Korean State Succesfully limited the Spread of COVID-19// Asie. Vision, №. 117, November 2020. P.1-28
  8. Koronavırýsnye katastrofy XXI veka: Sars, Mers, Covid-19// https://www.lezard.ru/novosti/koronavirusnyie_katastrofyi_xxi_veka_sars_mers_covid-19
  9. Economic Impact of the 2015 MERS Outbreak on the Republic of Korea's Tourism-Related Industries// https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/hs.2018.0115
  10. 2019 coronavirus: the Korean clusters; 2020 Mar 20 [accessed 2020 Mar 26]. https://graphics.reuters.com/CHINA-HEALTH-SOUTHKOREA-CLUSTERS/0100B5G33SB/index.html
  11. Rostıslav Averchýk. Pobedıt koronavırýs bez dıktatýry ı karantına: chemý mojet naýchıt opyt Iýjnoı Koreı?// https://hromadske.ua/ru/posts/pobedit-koronavirus-bez-diktatury-i-karantina-chemu-mozhet-nauchit-opyt-yuzhnoj-korei
  12. Vlastı Iýjnoı Koreı schıtaıýt, chto vspyshka ınfekıı v Tegý ı sosedneı provınıı nachalas s chlenov etoı sekty, slýjby kotoroı dvajdy poseala zarajennaıa jenına// https://tass.ru/obschestvo/7837243
  13. Volodzko D. South Korea’s COVID-19 Church Scapegoat Is Fighting Back // https://foreignpolicy.com/2020/08/19/south-korea-coronavirus-scapegoat-shincheonji/
  14. Bahk Eun-ji. Shincheonji stokes public anger for 'acting as victim'// https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/02/119_283977.html
  15. V Iýjnoı Koree lıýdı podpısalı petıııý za rospýsk sekty Sınchhonchjı // https://regnum.ru/news/society/2866225.html
  16. South Korea’s COVID-19 Church Scapegoat Is Preventing again // https://ac.li-dev.cn/wiki/index.php?title=South_Koreas_COVID19_Church_Scapegoat_Is_Preventing_Again
  17. V Iýjnoı Koree zaderjalı lıdera hrıstıanskoı sekty ı protıvnıka lokdaýna //https://www.dw.com/ru/v-juzhnoj-koree-zaderzhali-lidera-hristianskoj-sekty/a-54404599
  18. Sabinne Lee , Changho Hwang & M. Jae Moon «Policy learning and crisis policy-making: quadruple-loop learning and COVID-19 responses in South Korea»
  19. 참 이상한 나라에서 온 편지 (Pısmo ız «Strany chýdes») // https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=xY5yVwMhuO4
  20. Joseph Yi1 & Wondong Lee2: Pandemic Nationalism in South Korea // Society (2020) 57: p446–p451 // https://doi.org/10.1007/s12115-020-00509-z
  21. Snıav maský, terıaesh lıo: osobennostı vostochnoazıatskogo otnoshenııa k krızısam // Rossııa v globalnoı polıtıke URL: https://globalaffairs.ru/articles/snyav-masku-teryaesh-liczo/
  22. Vladıslav oı, Olga Lıan: Glavy MID Iýjnoı Koreı ı Kazahstana vystýpılı za sovmestnýıý borbý s koronavırýsom// https://24.kz/ru/news/policy/item/438541-glavy-mid-yuzhnoj-korei-i-kazakhstana-vystupili-za-sovmestnuyu-borbu-s-koronavirusom
  23. Iýjnaıa Koreıa delıtsıa ýspeshnym opytom po borbe s koronavırýsom// https://24.kz/ru/news/in-the-world/item/387684-yuzhnaya-koreya-delitsya-uspeshnym-opytom-po-borbe-s-koronavirusom
  24. Respýblıka Koreıa peredala gýmanıtarnýıý pomo Kazahstaný// https://koreans.kz/download/files/49-2020-min.pdf
  25. Sbor deneg dlıa pomoı kazahstanam organızovalı v Iýjnoı Koree// https://24.kz/ru/news/social/item/408806-sbor-deneg-dlya-pomoshchi-kazakhstantsam-organizovali-v-yuzhnoj-koree
Pikirler