Elimizde sońǵy shırek ǵasyrda kez kelgen saıası is-sharalar muǵalimsiz ótpeıtini dástúrge aınalǵany jasyryn emes. Halyq sanaǵy ma, ony atqaratyn da – muǵalim. Halyqtyń áleýmettik turmysyn anyqtaý ma, ol da muǵalimniń moınynda. Úı-úıdi aralap, shabylyp júretin únemi muǵalimder. Munan basqa, eń úlken saıası doda saılaý da muǵalimsiz ótpeıdi. Alaıda bıyl ustazdar tarapynan saılaý jumysyna muǵalimdi aralastyrmasyn degen bastama kóterildi.
Bul bastamany belsendi ustazymyz, talaı muǵalimniń zańdy quqyǵyn qorǵap, myńdaǵan muǵalimdi sońynan ertken Aıman Saǵıdýlla eń alash bolyp kóterdi. Bilim jáne ǵylym mınıstri A.Aımaǵambetovke «muǵalimderdi saılaý jumysyna aralastyrmaýdy» talap etip, áleýmettik jelide arnaıy ashyq hat joldady. Ókinishke qaraı, mınıstr kúni búginge deıin bul talapqa óz jaýabyn bermedi. Bálkim, berer jaýaby da joq bolar mınıstrdiń. Desek te, A.Saǵıdýllanyń bul talaby ustazdar qaýymyn bir serpiltip, saılaýda «saıası qolbala» bolýdan bas tartýǵa kádimgideı ıtermelep otyr. Qazirdiń ózinde áleýmettik jelide muǵalimdi saılaý jumysyna aralastyrmaý jóninde chelendj bastaldy. Chelendjdiń maqsaty respýblıkadaǵy muǵalimderdi saıası dodanyń «shapqylaý jumystaryna aralasýdan bas tartýǵa» úndeý. Áleýmettik jelidegi sýretterine arnaıy mátindi qoıý arqyly qarsylyq tanytý. «Shyǵys Qazaqstandyq áriptesim, máslıhat depýtattyǵyna úmitker Janna Saketaeva bastaǵan chellendjdi qoldaımyn:
Bul estafetany Respýblıka kóleminde muǵalim quqyǵy úshin kúresip júrgen Aiman Sagidulla, Ómir Shynybekuly, Aıatjan Ahmetjanuly, Meirzhan Temirbek, @Gulnara Abishevaǵa taǵy da basqa ustazdarǵa joldaımyn! Sizder de basqa ustazdarǵa osy teksti qoıyp joldańyzdar. Saılaý jumysyna muǵalimderdiń atyn paıdalana otyryp olardyń attaryna nuqsan keltirýge, keltirtýge eshkimniń quqyǵy joq, ádil saılaý bolýy kerek! Muǵalimder, ózderińizdiń ataq abyroılaryńyzǵa nuqsan keltirmeýlerińizdi suraımyn!» dep jazdy shymkenttik muǵalim Ómir Shynybekuly óziniń Facebook paraqshasynda.
Dál osyǵan uqsas talappen muǵalim Sveta Alpamysova da áriptesterine vıdeoúndeý jarııalap, saılaýda komıssııa múshesi bolýdan bas tartýǵa shaqyrǵan bolatyn.
Qazaqstandyq muǵalimderdiń bulaı bastama kóterýi beker emes. Osyǵan deıin ótken saılaýlardyń bárinde eń belsendi atsalysatyn muǵalimder bolatyn. Árıne, muǵalimniń barlyǵy «belsendi bolaıyn» dep saılaý jumysyna qatyspaıdy. Májbúrli, eriksiz túrde júretin bul jumystar. Ókinishke qaraı, májbúrli, eriksiz túrde júretinin bılik te, muǵalimder de ashyq aıtpaıtyn. Bıyl bul seń buzyldy. Muǵalimder úlken bastama kóterýde. Bul úlken jáne mańyzdy bastama. Nege?
Sebebi osyǵan deıingi saılaýda mektep dırektorynyń buıyrýymen «shapqylaǵan» muǵalimder saılaý komıssııasynyń quramynda bolýdy óz mindetindeı kóretin. Solaı kórýin mektep basshysy da talap etetin. Aýyz ashyp, qarsylyq tanytqan muǵalimniń izine basshylyq pen onyń jandaıshaptary sham alyp túsetin. «Jalǵyzdyń úni shyqpas» dep, myńdaǵan muǵalim ár saılaýda osylaısha eriksiz saılaýdyń saıqymazaq shoýynyń bir keıipkerine aınalatyn. «2005 jylǵy prezıdent saılaýyn eshqashan umytpaspyn. Sol jyly ómirimde birinshi jáne sońǵy ret saılaý atty ırktiń kloýny bolǵanmyn. Ýnıversıtetti bitirip, muǵalim bolyp ornalasqanyma endi bir jyldan asqan. Jumysqa turǵanyma bir aı tolǵanda, dırektordyń buıryǵymen bir jıynǵa bir avtobýs muǵalim bardyq. Qandaı jıyn, biz ne isteımiz? Bilmeımiz. Sodan álgi zalda otyrǵanymyzda birtindep aty-jónimizdi atap sahnaǵa shaqyrta bastady.
Sahnaǵa shyqqan ár adamǵa «NurOtannyń» beısbolkasy men jalaý beriledi. Men de óz kezegim kelgende, sahnaǵa shyǵyp, álgi dúnıelerdi aldym. Bizdi álgi partııa ókilderi «NurOtanǵa» múshe bolǵanymyzben quttyqtady. Qaıtar jolda oqý isi jónindegi orynbasardan álgi partııaǵa múshe bolǵym kelmeıtinin aıtqanymda: «Muǵalim bolyp, nanyńdy jegiń kelse, únińdi shyǵarma», -dep kúldi. Zavýchtyń álgi kúlkisi yzamdy keltirdi. Jumysqa turǵanym keshe, nanymnan aıyrylǵym joq, amal joq, qarsylyq tanyta almadym. Kóp ótpeı, saılaý bastaldy. Shapqylaý bastaldy. Bitpeıtin qaǵazdar, qujattar. Al saılaý kúni ár úıdi aralap, tabannan tozý. Úı aralap bitseń, «karýselge» qatysý.
«Karýseldi» bilmeıtin adam joq shyǵar. Sol kúni men qatysqan «karýseldiń» bylyǵyn oppozıııalyq jýrnalıst ashyp, aımandaı boldyq. Yza boldym, tipti qorlanyp jyladym. Qoldy bir siltep, saılaý ýchaskesinde qalǵan basqa jumystarymdy tastadym da, ketip qaldym. Ol kúni saılaý ırkinen ketsem, birer kúnnen keıin muǵalimdik jumysymmen de qosh aıtystym. Ketkenime sol kezde árıne, azdap ókinish boldy. Kópke deıin jumyssyz sandaldym. Alaıda qazir mektepten ketkenime óte qýanyshtymyn. Saılaý jumysy muǵalimniń mindetine jatady dep oılappyn buryn. Qazir ár saılaýda muǵalimder halyqtyń obalyn eriksiz arqalaýda dep qaraımyn. Árıne, muǵalim bul obalǵa ádeıi barmaıdy ǵoı. Desek te, ár saılaý Qazaqstannyń aldaǵy 4 jylynyń irgetasyn qalaıtynyn muǵalimder bilse eken»,-deıdi almatylyq burynǵy muǵalim Marjan Keńesbek (aty-jóni ózgertildi).
Bizdiń keıipkerimiz Marjan sekildi bir saıası naýqan úshin jumysynan bas tartpasa da, eń bolmasa óz mindetine jatpaıtyn is-sharalardy atqarýǵa qarsylyq tanytar ustaz kóbeıse, el erteńine de ózgeris eneri daýsyz ǵoı. Alaıda bizben tildesken kelesi bir muǵalimniń pikiri el erteńine qatysty oıymyzdyń túte-tútesin shyǵarǵandaı. «Eldiń erteńi maǵan qarap qalyp pa? Dırektor aıtady, men oryndaımyn. Mende basqa jol bar ma? Basshyma qarsy shyqsam, nansyz qalamyn. Al nansyz qalsam, úıdegi 4 balamdy kim asyraıdy? Saılaýda jumys isteý keshe-búgin paıda bolǵan joq. Baıaǵydan kele jatyr. Amal joq, bastyqtyń aıtqanyn oryndaımyz.
Biraq sol jumysymyz úshin azyn-aýlaq aqshasy men alǵyshatyn da alamyz ǵoı. Tegin emes. Qarsy shyqatyndar shyǵa bersin. Óz basym tynysh júrýdi durys kóremin. Dál qazir mekteptiń emes, saılaýdyń sharýasymen aýdanǵa ketip baramyn. Jumys tapsyryldy ma, oryndaý kerek muǵalim»,- dep Túrkistan oblysyna qarasty Saıram aýdanyndaǵy bir mektepte 30 jyldan astam muǵalim bolyp isteıtin Aıjamal Saparbekqyzy telefon tutqasyn qoıa saldy. Bizdiń suraǵymyzǵa apaıymyz ashýlandy, tipti renjidi de. «Muǵalimniń saılaýdaǵy áreketi eldiń taǵdyryn sheshedi. Daýys urlaýǵa yqpal etetin saılaýda jumys istep, muǵalim eldiń erteńine balta shabýǵa kómektesken bolyp shyqpaı ma?» degen suraǵymyz shymbaıyna qatty batsa kerek, bizben baılanysty úzdi.
Ádildik talap etip, jumysynan aıyrylyp qalýdan qorqatyn muǵalimder az emes. Sonymen qatar Keńes dáýiriniń bas shulǵyp, kónbistik tanytý qasıeti sińgen muǵalim de jeterlik. Alaıda óziniń zańdy quqyǵyn talap ete alatyn muǵalimniń qatary da kóbeıip kele jatqanyn eskersek, 2025 jylǵy saılaý jumysyn muǵalim atqarmaıtyny anyq. «Bastyq aıtty, men kóndim» degen túsiniktegi muǵalimniń ornyn el erteńi úshin ádiletsiz saılaýdyń basty rólin somdaýdan bas tartatyn naǵyz ustaz basatyn kún alys emes dep senemiz.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
