Saiasattanuşy Ermūhamed Ertısbaev Ǧaziz Äbışevtıŋ «Nekuryltai» iutub arnasyna bergen sūhbatynda AQŞ pen Gruziiadaǧy sailauǧa toqtala kelıp, keler jyldyŋ 10 qaŋtarynda ötetın Qazaqstandaǧy parlamenttık sailauǧa qatysty da öz oiyn bıldırdı. Saiasattanuşynyŋ közqarasy qandai? Qai partiialar parlamentten oryn aluy mümkın? Sonymen Ertısbaev ne deidı?
–«Nur Otan» soŋǧy jarty jylda halyqpen tyǧyz jūmys ıstedı. Nazarbaev partiiany quatty etıp qaita qūrdy. Praimeriz jasady, elımızdegı jetekşı partiia sailauǧa belsendı, qyzu daiyndaldy. Bıraq būl basqa partiialarǧa sailauda jeŋıske jetuge eşqandai mümkındık bermeidı degen söz emes.
«Aqjol» partiiasynyŋ töraǧasy Azat Peruaşev jaqynda eldıŋ nazaryn audararlyq mälımdeme jasady. Qazaqstannyŋ syrtqy qaryzy jäne oblys äkımderınıŋ «Nur Otan» partiiasyn basqaruǧa qatasy bolmauy kerektıgın aitty. Būl ärine elektorattyŋ nazaryn audaru üşın jasalǧan mälımdeme ekenı tüsınıktı. Al partiialar sailau barysynda qandai ündeu jasasa da, Konstitusiiaǧa qarsy baǧyttalmauy kerek. Men tūraqtylyǧymyzdy ydyratyn konstitusiialyq ūrandarǧa qarsymyn. (Būl jerde Ertısbaev memlekettık tıldıŋ märtebesın köteru üşın orys tılın Konstitusiiadan alyp tastau turaly Qazybek İsanyŋ pıkırın meŋzep otyr).
Al Qazaqstanda kommunisterdıŋ bolaşaǧyn körıp tūrǧan joqpyn. Bıraq sailau kampaniiasy barysynda kommunister qalai jūmıs ısteidı, ony da köretın bolamyz. Täuelsızdık alǧan soŋǧy 29 jyldyŋ ışınde elımızde közqarasy mülde bölek jas buyn ösıp keledı. Olar Keŋes Odaǧyn da, KPPS –tı de, kommunistık ideialardy da bılmeidı. Kommunisterdıŋ uaqyty ötıp barady, sailauda olarǧa kım dauys beredı, ony bılmeimın.
Al «Auyl» partiiasyn keibır sarapşylar asyra baǧalap otyrǧan siiaqty. Partiia «Auyl dep atalǧasyn, auyldaǧylardyŋ barlyǧy oǧan dauys beredı degen tüsınık bar. Mysaly, tabysy, däuletı bar fermer «Auylǧa» emes, «Nur Otan»partiiasyna dauys beruı mümkın. Mūndai mysaldar köptep kezdesedı.
Al «Bırlıktıŋ» atyn özgertıp, «Adal» partiiasyna ainaluy dūrys şyǧar. Olarǧa «Atamekennıŋ» barqatar basşylary kırdı. Bıraq uaqyt öte qysqa. Sondyqtan olar parlament sailauyna deiın belsendı jūmys jürgıze alady deu qisynsyz. Ärine, «Atameken» ūlttyq käsıpkerler palatasyn Timur Qūlybaev basqaryp otyr. Bıraq olar obrazdy türde aitqanda keiınnen biznes elektoratty ydyratuy yqtimal. Naqty aitqanda, «Nur Otan» men «Aqjol» arasyndaǧy elektoratqa jık saluy mümkın. Eger būl jobany rentabeldı dep tapqan jaǧdaida prosestı bır jyl būryn bastau kerek edı. Al olar sailau bastalar aldynda jaŋa partiianyŋ jūmysyn qalai jandandyra alady? «Bırlık» degen atauy jaqsy edı, partiia «Adal» dep atalǧanmen, saiasatta ädılettılık pen adaldyq boluy mümkın emes. Būl partiia az uaqytta belsendı jūmys ıstei alady deu kümändı.
Qazır sondai-aq «būl uaqytşa sailau boluy mümkın» degen qaueset äŋgımeler jürıp jatyr. «Jaŋa Mäjılıs bır ekı-jyl ömır sürıp, Konstitusiialyq reforma jasaumen ainalysady» degen pıkırlerdı de estıdım. Eger mäselenı osy tūrǧydan qarasaq, «Adal» partiiasy bolaşaqty közdep otyruy mümkın. Äzırge olardyŋ naqty äleumettık-saiasi tūǧyrnamasy men baǧdarlamasyn körgen joqpyn. Olar özderın biznes partiiasy, obrazdy türde aitqanda,burjuaziialyq demokratiialyq partiia retınde körsetkısı kele me? TMD kölemınde älı mūndai partiia joq.
Eger şyn mänınde Qazaqstannyŋ ıskerlık ortasy, biznes elitasy bilıktıalǧysy keletın bolsa, joǧarydan emes, tömennen bastap äreket etuı kerek.Tasada tūryp tırlık etuge bolmaidy. Ūiymdastyru jūmysyn auyldan, audan men oblystan bastasyn. Joǧarydan kelıp, partiianyŋ atauyn aiaq astynan özgertıp, sailauǧa qatysu būl saiasat emes. Äleumettık jelı arqyly quatty partiia qūru mümkın emes. Äleumettık jelı, internet nemese virtualdy jūmysliderlerdıŋ halyqpen betpe bet kezdesuın eşqaşan almastyra almaidy. Ärine, äleumettık jelını de mümkındıgınşe paidalanu kerek. Bärın uaqyt körseter.
Menıŋ boljamymşa, «Nur Otan»,«Aqjol» jäne JSDP partiiasy parlamentke ötuı mümkın. Olardyŋ elektoraty «Adal» üşın dauys bermeidı. Sailauǧa deiın ekı ai qaldy, būl «Adal» üşın az, al JSDP üşın köp uaqyt.
Bilık partiiasy «Nur Otan» qazırden bastap sailauǧa daiyn. Aldaǧy audandyq, oblystyq mäslihat pen parlamenttık sailauda «Nur Otan»,» partiiasynyŋ 80 paiyzy jaŋaruy mümkın. Būl qazırgı uaqytta asa maŋyzdy.
Eger sailauşylardyŋ 60 paiyzy dauys beruge kelse, būl öte joǧary körsetkış. Eger şyn mänınde sailauda bilık jappai zaŋ būzuşylyqqa jol berse, onda būqaranyŋ narazylyǧy örşidı. Qazır bırqatar top «sailauǧa baikot jariialaimyz» dep ūrandatyp jatyr. Bıraq halyqdūrys tüsıngenı abzal. Baikot eşqandai paida bermeidı.
Erkın QALDAN,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
