Saıasattanýshy Ermuhamed Ertisbaev Ǵazız Ábishevtiń «Nekýryltaı» ıýtýb arnasyna bergen suhbatynda AQSh pen Grýzııadaǵy saılaýǵa toqtala kelip, keler jyldyń 10 qańtarynda ótetin Qazaqstandaǵy parlamenttik saılaýǵa qatysty da óz oıyn bildirdi. Saıasattanýshynyń kózqarasy qandaı? Qaı partııalar parlamentten oryn alýy múmkin? Sonymen Ertisbaev ne deıdi?
–«Nur Otan» sońǵy jarty jylda halyqpen tyǵyz jumys istedi. Nazarbaev partııany qýatty etip qaıta qurdy. Praımerız jasady, elimizdegi jetekshi partııa saılaýǵa belsendi, qyzý daıyndaldy. Biraq bul basqa partııalarǵa saılaýda jeńiske jetýge eshqandaı múmkindik bermeıdi degen sóz emes.
«Aqjol» partııasynyń tóraǵasy Azat Perýashev jaqynda eldiń nazaryn aýdararlyq málimdeme jasady. Qazaqstannyń syrtqy qaryzy jáne oblys ákimderiniń «Nur Otan» partııasyn basqarýǵa qatasy bolmaýy kerektigin aıtty. Bul árıne elektorattyń nazaryn aýdarý úshin jasalǵan málimdeme ekeni túsinikti. Al partııalar saılaý barysynda qandaı úndeý jasasa da, Konstıtýııaǵa qarsy baǵyttalmaýy kerek. Men turaqtylyǵymyzdy ydyratyn konstıtýııalyq urandarǵa qarsymyn. (Bul jerde Ertisbaev memlekettik tildiń mártebesin kóterý úshin orys tilin Konstıtýııadan alyp tastaý týraly Qazybek Isanyń pikirin meńzep otyr).
Al Qazaqstanda kommýnısterdiń bolashaǵyn kórip turǵan joqpyn. Biraq saılaý kampanııasy barysynda kommýnıster qalaı jumis isteıdi, ony da kóretin bolamyz. Táýelsizdik alǵan sońǵy 29 jyldyń ishinde elimizde kózqarasy múlde bólek jas býyn ósip keledi. Olar Keńes Odaǵyn da, KPPS –ti de, kommýnıstik ıdeıalardy da bilmeıdi. Kommýnısterdiń ýaqyty ótip barady, saılaýda olarǵa kim daýys beredi, ony bilmeımin.
Al «Aýyl» partııasyn keıbir sarapshylar asyra baǵalap otyrǵan sııaqty. Partııa «Aýyl dep atalǵasyn, aýyldaǵylardyń barlyǵy oǵan daýys beredi degen túsinik bar. Mysaly, tabysy, dáýleti bar fermer «Aýylǵa» emes, «Nur Otan»partııasyna daýys berýi múmkin. Mundaı mysaldar kóptep kezdesedi.
Al «Birliktiń» atyn ózgertip, «Adal» partııasyna aınalýy durys shyǵar. Olarǵa «Atamekenniń» barqatar basshylary kirdi. Biraq ýaqyt óte qysqa. Sondyqtan olar parlament saılaýyna deıin belsendi jumys júrgize alady deý qısynsyz. Árıne, «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasyn Tımýr Qulybaev basqaryp otyr. Biraq olar obrazdy túrde aıtqanda keıinnen bıznes elektoratty ydyratýy yqtımal. Naqty aıtqanda, «Nur Otan» men «Aqjol» arasyndaǵy elektoratqa jik salýy múmkin. Eger bul jobany rentabeldi dep tapqan jaǵdaıda proesti bir jyl buryn bastaý kerek edi. Al olar saılaý bastalar aldynda jańa partııanyń jumysyn qalaı jandandyra alady? «Birlik» degen ataýy jaqsy edi, partııa «Adal» dep atalǵanmen, saıasatta ádilettilik pen adaldyq bolýy múmkin emes. Bul partııa az ýaqytta belsendi jumys isteı alady deý kúmándi.
Qazir sondaı-aq «bul ýaqytsha saılaý bolýy múmkin» degen qaýeset áńgimeler júrip jatyr. «Jańa Májilis bir eki-jyl ómir súrip, Konstıtýııalyq reforma jasaýmen aınalysady» degen pikirlerdi de estidim. Eger máseleni osy turǵydan qarasaq, «Adal» partııasy bolashaqty kózdep otyrýy múmkin. Ázirge olardyń naqty áleýmettik-saıası tuǵyrnamasy men baǵdarlamasyn kórgen joqpyn. Olar ózderin bıznes partııasy, obrazdy túrde aıtqanda,býrjýazııalyq demokratııalyq partııa retinde kórsetkisi kele me? TMD kóleminde áli mundaı partııa joq.
Eger shyn máninde Qazaqstannyń iskerlik ortasy, bıznes elıtasy bıliktialǵysy keletin bolsa, joǵarydan emes, tómennen bastap áreket etýi kerek.Tasada turyp tirlik etýge bolmaıdy. Uıymdastyrý jumysyn aýyldan, aýdan men oblystan bastasyn. Joǵarydan kelip, partııanyń ataýyn aıaq astynan ózgertip, saılaýǵa qatysý bul saıasat emes. Áleýmettik jeli arqyly qýatty partııa qurý múmkin emes. Áleýmettik jeli, ınternet nemese vırtýaldy jumyslıderlerdiń halyqpen betpe bet kezdesýin eshqashan almastyra almaıdy. Árıne, áleýmettik jelini de múmkindiginshe paıdalaný kerek. Bárin ýaqyt kórseter.
Meniń boljamymsha, «Nur Otan»,«Aqjol» jáne JSDP partııasy parlamentke ótýi múmkin. Olardyń elektoraty «Adal» úshin daýys bermeıdi. Saılaýǵa deıin eki aı qaldy, bul «Adal» úshin az, al JSDP úshin kóp ýaqyt.
Bılik partııasy «Nur Otan» qazirden bastap saılaýǵa daıyn. Aldaǵy aýdandyq, oblystyq máslıhat pen parlamenttik saılaýda «Nur Otan»,» partııasynyń 80 paıyzy jańarýy múmkin. Bul qazirgi ýaqytta asa mańyzdy.
Eger saılaýshylardyń 60 paıyzy daýys berýge kelse, bul óte joǵary kórsetkish. Eger shyn máninde saılaýda bılik jappaı zań buzýshylyqqa jol berse, onda buqaranyń narazylyǵy órshıdi. Qazir birqatar top «saılaýǵa baıkot jarııalaımyz» dep urandatyp jatyr. Biraq halyqdurys túsingeni abzal. Baıkot eshqandaı paıda bermeıdi.
Erkin QALDAN,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
