Pandemııa kezinde Qazaqstanǵa berilgen kómektiń 80%-yn Qytaı eli jibergen eken. Qalǵany basqa memleketterden kelgen. Osy jerde zańdy suraq týyndaıdy. Egerde, Qytaı shynynda da bizderdiń jer betinen joıylyp ketýimizdi qalasa,indet kezinde osynshalyq kómekti berýi qanshalyqty logıkaǵa sııady?
"Uly Otanymyzdy" birge qorǵaǵan soltústik kórshimizden qanshalyqty kómek keldi? Jalpy kómektiń 10/2-ne tatymaıdy. Árıne! Qazaqstanda óz yqpalyn kúsheıtýge, alpaýyt elderdiń arasynda árdaıym bir-birin "yǵystyrý" naýqany tolastamasy haq. Óıtkeni, buǵan áser etýshi faktorlar da jetkilikti.
Mysaly:
1) Qazaqstan Azııa men eýropany baılanystyrýshy "kópir" bola alady.
2) Bolashaqta Qazaqstan dál osylaı "tizgindi" teń ustap, kóptegen "dálizderdi " ózimiz arqyly ótkize alsaq, endigi bir 10-15 jylda Panama, Egıpet, ( jaqynda Túrkııanyda bul tizimge qosýǵa bolady) t.b elder sekildi tranzıtten qyrýar qarjy quıylar, "paıdasy shash-etek jobalar" eline aınalary haq.
3) "Qarjy tynyshtyqty qalaıdy" degen qaǵıda bar. Biz beıbitshilikti tý etken ustanymymyzdy ózgertpeı ustap tura alsaq, jaqyn keleshekte bizderge qaraı qarjy aǵymy aǵylýy tek ýaqyt enshisindegi dúnıe.
4) Kapıtalıstik elderde "maǵan aqsha jasaý quralyn berseńder, álemdi basqaramyn" degen qaǵıda bar. Bizder álemge qashanǵy tek shıkizat shyǵarmaqpyz? Tek shıkizat shyǵaryp, (jemqorlyq bolsyn-bolmasyn) "shekesi shylqyǵan" eshqandaı el joq (Tek Saýdııa men Katardan basqa. Óıtkeni, olardyń óz erekshe sebebi bar).
Demek, Qazaqstan ózine qarjy aǵymdaryn tartyp, Batys pen Shyǵystyń qarjy aǵymdarynyń da dálizine aınala bilýi kerek (Ol úshin jartylaı Sıngapýr úlgisin qoldanýǵa bolady). Oǵan tolyq múmkindigimiz bar.
Endi...!
Bizder osyndaı qarjy jáne materıaldyq dálizge aınalýymyzǵa kimder múddeli, kimder qarsy?
Aldymen qarsy tarapqa kelsek.
Bul tarapqa:
1) Bizderdi áli kúnge óz bodany kóretin (oǵan tolyq negiz bar) soltústik kórshimiz.
2) Qaptaǵan bank júıesi qalyptasqan, óńdeýshi elderdiń jıyntyǵy eýropa odaǵy.
Múddeli tarapqa kelsek:
1) Egerde, belgili bir kelisimge kele alsaq AQSh memleketi.
AQSh eli úshin Reseı men Qytaı ortasyndaǵy ózine janama bolsada baǵynyshty, qarjy aǵymyn baqylaýshy eldiń bolǵany úlken paıda.
2) Qytaı eli.
Qytaı úshin Batysqa qaraı ártarapty úlken dáliz bolarlyq "terezeniń" ashylýy. (Munyń Qytaı úshin paıdasy qanshalyq ekeni, óz aldyna bir taqyryp.)
Bizdiń bos uranmen, qytaıfobııasyna shekten tys berilip ketkendigimizge keıde "qarnym ashady".
Azamattyq qoǵam Soltústik pen Shyǵysymyzǵa tizgindi teń ustap otyrmyz ba? Reseıdiń turǵyny (birdeńe Býdda degen) "aǵyl-tegil" bolyp, qytaı qazaqtary úshin emesheginiń ezilip otyrǵanyna da kúmánim bar (oılanǵanǵa oı salary bálkim).
Bizderge qazir oryssha aıtsaq "klıýchevaıa pozıııalardy" ustaýǵa áreket etýimiz qajet. Ondaı múmkindik joq bolsa, sondaı múmkindik beretin jobalardy jasaýymyz kerek. Ol úshin árıne, qarjysy quıýǵa múmkindigi mol eldermen bolashaǵymyz úshin, kelisimder men qatynastar jasaýymyzǵa týra keledi(bizder qalasaq ta qalamasaq ta).
Ondaı eldi aınalamyzdan izdesek, tek Qytaı ǵana kózge kórinedi.
Men bul jerde bas-kózsiz qulaı ketýdi meńzep otyrǵanym joq. Tek "paıdaly" sheshimdermen "shegelep" alyp, qarjy aǵymyna aınalý úshin, "klıýchevaıa pozıııany" ózimiz jasaýǵa áreket jasasaq degen nıet.
Bizdegi qazba baılyq ta, munaı da qazir eshqandaı mańyzdy rólge ıe bola almaıdy. Bolashaqta tek qarjy ortalyqtary ǵana mańyzdy bolmaq.
Bizdiń eldiń osynaý úrdisten tys qalǵanyn qalamaımyn. Bizder jón-josyqsyz "qytaıfobııasyn" qoıyp, Eýropa men Azııanyń qarjylary toǵysatyn ortalyqqa aınalý baǵytynda erterek qamdansaq degen nıet.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
