126 mıllıonnan astam halqy bar elde qazan aıynda táýligine shamamen júz elýden 400-ge deıin ınfekııa juqtyrǵan jaǵdaı tirkeldi. Batys Eýropada bul kezde olardyń sany myń, tipti on myńǵa jetip jatyr. Japonııada koronavırýstan qaıtys bolǵan adam sany táýligine onnan az bolady. Apparatýraǵa, onyń ishinde ókpeni jasandy jeldetýge qosylǵan qarqyndy terapııa palatalaryndaǵy paıentter sany 29 qazandaǵy jaǵdaı boıynsha búkil el boıynsha 166 adamdy qurady. Jalpy Japonııada epıdemııa kezinde ınfekııanyń zardabynan 1800-den az adam qaıtys boldy. Árıne, bul da aıtarlyqtaı adam shyǵyny, biraq medıınanyń deńgeıi joǵary álemniń jetekshi elderindegi jaǵdaımen salystyrǵanda bul az kórsetkish.
Tyıym salý men aıyppul joq
Mysaly, 83 mıllıonnan astam halqy bar Germanııada COVID-19 10 myńnan astam adamnyń ómirin qıdy. 66 mıllıon halqy bar Franııada 35 myń adam qaıtys boldy. Tipti japondarmen salystyrǵanda kishkentaı ǵana Izraılde (9 mıllıon adam) koronavırýsty 2,4 myńnan astam adam juqtyrdy. Halqy Japonııaǵa qaraǵanda 2,6 ese kóp, biraq kovıdten 225 myńnan astam adam qaıtys bolǵan Amerıka Qurama Shtattary týraly aıtpaımyz.
Tokıo bıligi elde ınfekııa juqtyrý sany maýsym aıynyń sońynan bastap azaıa bastaǵanyn málimdegen, biraq qazir bul jaǵdaı ózgerip keledi. Kovıdten bolatyn mundaı kishigirim shyǵyndardyń qupııasyn eshkim túsindire almaıdy, al Japonııa úkimeti turǵyndardy saqtyqqa shaqyrady – jaǵdaıdyń Eýropadaǵydaı ýshyǵyp ketpesine kepildik joq deıdi.
Sonymen birge, japon bıligi qoǵamdyq jáne ekonomıkalyq ómirge qazirdiń ózinde bolmashy ǵana shekteýler engizdi: endi olar 22.00-den keıin meıramhana men barda otyra almaıdy, al kınoteatrlar men stadıondarda kórermender qashyqtyqty saqtap otyrady. Kóktemdegi tótenshe jaǵdaı kezinde tolyǵymen bos qalǵan kósheler burynǵydaı qaıtadan tolady. Maska taqpaǵandarǵa aıyppul salý, komendanttyq saǵat, orta jastaǵy adamdar úshin úıden shyǵýǵa tyıym salý jáne t.b. májbúrleý sharalary Japonııada buryn bolmaǵan.
Jergilikti bılik áý bastan-aq adam quqyǵyn buzbaý úshin qytaılyq jolmen qatań repressııalyq karantın nemese batystyq tıptegi qalaǵa lokdaýn engizý sııaqty eshteńe jasamaıtynyn málimdedi.
Maska taǵý ádetke aınalǵan
Japondyqtarǵa májbúrleý sharalary asa qajet emes – Tokıoda barlyǵy derlik qorǵanysh maskalaryn kıedi.
Tek anda-sanda ǵana betin tumshalaýdy umytyp ketken qarttardy nemese maskany ıeginiń astyna taqqan jastarmen soqtyǵysýyńyz múmkin.
Tokıo kóshelerinde adamdardyń basym kópshiligi vırýstan qorǵaný úshin júzin muqııat tumshalap júredi jáne buǵan eshqandaı narazylyq ta bildirmeıdi.
Negizi, koronavırýske deıin de japondarda ondaǵan jyldar boıy adamdar kóp jınalatyn jerlerde betperde kııý ádeti bolǵan. Eń aldymen, buǵan basqalarǵa degen qurmettiń ejelgi dástúrleri áser etti. Olar úshin sýyq tıgende túshkirý jáne jótelý árdaıym ádepsizdiktiń shyńy bolyp sanaldy.
Maska kııý japondardyń erekshe tazalyǵynyń belgisi, olar taza emes nárseni, shańdy, vırýstardy nemese bakterııalardy jutýdy oılaýdyń ózinen de qorqady. Aıtpaqshy, bul jergilikti turǵyndar arasynda ejelden qalyptasqan qoldy jaqsylap jýý ádetine de qatysty. Tokıodaǵy keńse ǵımarattarynyń foıeleri men dárethanalarynda spırti bar antıseptıkter SARS pen qus tumaýy ańyzǵa aınalǵan ýaqyttan beri kóp jyldar boıy turdy.
Eksperımentter
Japondar maskany koronavırýstan qorǵaýdyń negizgi faktory dep sanaıdy. Olardyń tıimdiligin Tokıo ýnıversıtetiniń medıına ınstıtýtynyń vırýsologtar toby júrgizgen erekshe eksperıment rastady.
Olar manekenderdiń bastaryn datchıktermen bir-birinen 50 santımetr qashyqtyqta qaýipsiz oqshaýlanǵan shyny jáshikke ornalastyrdy. Kádimgi adamnyń qarqynymen bastyń biri qorshaǵan aýany jutty, al ekinshisi jótelip, oǵan silekeımen birge naqty koronavırýsty laqtyrdy.
Túıini
- Koronavırýsty sińirý basyna shúberek maska kıgende 17% tómendegen.
- Matadan jasalǵan hırýrgııalyq maskany qoldanǵan kezde koronavırýstardyń sińýi 47% tómendegen.
- * № 95 tıpti arnaıy respırator koronavırýstar sanyn shamamen 79% - ǵa azaıtqan.
- Eger koronavırýsty shyǵaratyn maneken basyna shúberek nemese hırýrgııalyq maska kıgizilse, onyń demimen vırýstyń taralýy 70% -dan asqan.
- Eki manekenge de hırýrgııalyq maskany qoldaný denege enetin vırýstardyń sanyn 80%-ǵa azaıtty, biraq ınfekııa qaýpin tolyǵymen joımady.
Qol alysýdyń ornyna ıilý
Qysqasy, japondardyń pikirinshe, maskalar panaeıa (kez kelgen aýrýdan qorǵaıtyn ámbebap, mıfologııalyq dári – red.) emes, biraq ınfekııa qaýpin aıtarlyqtaı tómendetedi. Munda barlyǵy derlik bul eldegi indettiń salystyrmaly túrde álsiz aǵymynyń qupııasyn qoldy únemi dezınfekııalaýmen birge betti jabý ádeti dep sanaıdy. Shamasy, basqa da faktorlar bar: mysaly, japondar ınstınktıvti túrde tikeleı fızıkalyq baılanystardan aýlaq bolady, kezdesý kezinde súıisý nemese qushaqtaý ádeti olarǵa jat. Olar munyń ornynan tek ıilip sálem berýdi qup kóredi.
Foto ashyq derekkózden alyndy
Maqalany orys tilinen aýdaryp, daıyndaǵan Aıjan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly.
