Būl jazba qytai jıgıtınıŋ Qazaqstan men halqy turaly pıkırı eken. Jazbanyŋ avtory tanymal ekonomist Aidar ÄLIBAEV. «Mıne, Pekinde tūratyn qytailyq jas jıgıttıŋ, aqparattarǧa sonşalyqty qanyq emes jas şeneunıktıŋ aityp otyrǧany osy bolsa, onda tereŋ oily tūlǧalarynyŋ basynda ne pısıp jatqanyn şamalai berıŋız. Men osy sözderdı estıgende qatty eseŋgırep qaldym. Sol sättegı jai-küiımdı sözben jetkızu mümkın emes» deidı jazba avtory. Oqyŋyz, oilanyp körıŋız. Būl jazba naǧyz şyndyqtyŋ dälelı emes pe?
–Sızder azǧantai ǧana halyqsyzdar, bıraq älemnıŋ basqa eşqandai halqynyŋ tüsıne kırmegen auqymdy bai jerge ie bolyp otyrsyzdar. Al osyndai ülken territoriiaǧa ielık etıp otyrǧan az halyq, eşteŋege beiımdelmegensızder. Sızder būl jerde jaqsy ömır qalyptastyra almaisyzdar. Būl jerde sızder myqty, ekonomikalyq tūrǧyda tolyqqandy täuelsız küştı memleket qūra almaisyzdar. Keŋes Odaǧy küirep, bölek şyqqannan berı özderıŋızdı tynymsyz tonap kele jatyrsyzdar. Bız sızderdıŋ ne ıstep jatqandaryŋyzdy mūqiiat qadaǧalap otyrmyz. Bılesızder me, januarlar älemınıŋ özınde sızderdegıdei bolaşaq ūrpaqtaryn nesıbesın ūrlap jatqandai, balalarynyŋ nesıbesın tonamaidy.
Sızder mūndai jerge ielık etulerıŋızge qūqyqtaryŋyz joq. Sızderge mındettı türde syrttan basqaru qajet. Äitpese, būl ädıletsızdık, sondyqtan būlai bolyp jalǧasyp kete bermeidı. Bız sızderde ne bolyp jatqanyn jaqsy bılemız. Sol sebepten ädeiı ülken kölemderde nesie berıp jatyrmyz. Al sızderdıŋ ūry şeneunıkterıŋız būl qarjyny tüsken sätten öŋeşterıne toǧytuda. Ony keiın qalai qaitaratynyn bılmeidı. Nesiege alyp jatqan qarjymen şyn mänınde eşteŋe de jasalyp jatqan joq. Al aqşa ūrlanyp jatyr, soǧan orai özderıŋızdı qaqpanǧa tüsırudesızder. Al kezı kelgende ony qaitarudy talap etemız. Sonymen qatar, korrupsiiaǧa belşesınen batqan şeneunıkterıŋızdı paidalanyp, törtınşı, besınşı adam arqyly bolsa da sızderdegı satylatyn dünienıŋ bärın satyp aludamyz. Käsıporyndy, jerdı, kenışterdı. Öitkenı olar bärın satyp jatyr. Olar bız nazar salǧan närsenıŋ bärın, türlı shemalar boiynşa, sızderdıŋ elderıŋızge tiımsız, ädılettı emes kelısım-şarttar boiynşa satyp jatyr.
Menıŋ taŋ qalatynym, nemene sızdıŋ elde zaŋdar jūmys ıstemei me, bolmasa qūqyq qorǧau organdary joq pa, özderıŋızde qandai tūŋǧiyqqa batyp bara jatqandaryŋyzdy aŋǧaratyn aqyl-oi joq pa?!
Bıraq mūndai küige tüsken jalǧyz el sızder emessızder. Osyǧan ūqsas jaǧdailar Orta Aziia memleketterınıŋ bärınde bolyp jatyr. Reseide de. Bärın de Qytai jalǧa alyp jatyr, belgılı bır uaqytqa ǧana kelıp jatyr degen aŋǧal oiǧa berılgen. Olar Qyzyl Aidahardyŋ bır närsenı alǧannan keiın ony qaitaru ürdısı joq ekenınen mülde habarsyz.
Al bır uaqytta bız barlyq qaryzdy bır mezette tolyǧymen qaitaru turaly talap qoiamyz. Sol kezde sızderdıŋ ondai mümkındıkterıŋız bolmaidy. Sol uaqytta bızdıŋ ekonomikalyq müddemızdı qorǧau üşın türlı şaralarǧa baruymyz mümkın. Al sızderde armiia degennıŋ aty bolǧanymen zaty joq ekenın jaqsy bılemız. Onyŋ küşı öz halqyŋdy tejeuge ǧana jetedı.
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.
