Qazaqtan dál qazir Kenesarydaı kósh bastaıtyn qazaq azamaty shyqsa, ony ishimizdegi satqyndar júndeı tútetinine, sońynan shyraq alyp, jolyn kes-kesteıtinine kúmánim joq. Bizdiń ǵasyrlar boıy otarsyzdanbaǵan sanamyz qandaı kóshbasshy shyqsa da, sońynan shyraq aldyryp júgirtedi. Otarlanǵan sanada jaltaqtyq, satqyndyq, ashkózdik — opasyzdyqtyń barlyq túri bolady. Bul ǵasyrlar boıyna jalǵasyp kele jatyr. Bul jaǵyna kelgende birjaqty ǵana bılikti kináláǵan durys emes, qoǵamdy da saý deý — absýrd. Bizdi marksızm men lenınızm ıdeologııasy qul-qutandar men bolshevıkterge aınaldyryp, sanamyz ben rýhymyzda saý tamtyǵymyzdy qaldyrmaǵan. Osynyń saldarynyn bir rýdy bir ózi basqaryp, bir rýdy bir ózi asyrap otyrǵan talaı baı-baǵlandyrymyz ben tektilerimizden, bekzat bolmysty asyldarymyzdan aıyrylyp qaldyq. Bul bizdiń basymyzdaǵy óte ókinishti jaǵdaı. Qazaqtyń ishinen elin oılaıtyn, jurtyn joldan qaldyrmaıtyn baı-baqýytty, aýqatty, naǵyz kásipker azamattardyń óte kóp bolýy jambasymyzǵa qısyq kele me? Adal, baı-baqýatty adamdar kóp bolǵan saıyn ult ta saýyǵa túsedi. Malaızııanyń kóregen basshysy Mohammad Mahathır malaı aýqattylaryn kóbeıtip, basqa ulttardan kásiptiń barlyǵyn tartyp alyp, malaılyqtardy taýǵa shyǵarǵan. Al bizdi kim shyǵardy? Nazarbaev pa? Kezinde bizdiń aýqattylardy elden bezdirip, barlyǵyn qurtty, joıdy. Tarıhtaǵy kez kelgen ımperııa ishki jaýlardyń kesirinen qıraǵan. Kez kelgen tarıhı epoha muny aıǵaqtaıdy. Sondyqtan da men qytaı men orystan góri ishimizdegi alaýyz rýshyldar men antıqazaqshyldardan áldeqaıda qaýiptenemin. Bular ultty ishten iritip, ishten joıyp jatyr. Munyń barlyǵy keshegi tekti Kenesarynyń árýaǵyna qarata aıtylǵannan týyndap otyr. Kenesary perishte emes. Muhamed paıǵambar da perishte emes. Tolstoı men Kennedı de perishte emes. Abaı men Shákárim de perishte emes. Kenesarynyń tarıhı jeńilisi de qazaq arasyndaǵy shonjarlardyń satqyndyǵy men alaýyzdyǵynan boldy. Qazaqtyń dál sol kezdegi reseıshil shonjlarlarynyń ortaq ıdeıaǵa jumys isteı almaýynan Kenesary satqyndyqtyń qurbynyna aınaldy. Ómirdegi barlyq daryndylardyń jolyn baqtalastyq pen zulymdyq qana kesedi. Bıliktegi baqtalastar men zulymdar o bastan sanasy otarlanǵan adamdar. Sanasy otarlanǵan adamdar qandaı epoha bolsa da, qandaı forma bolsa da qoǵamnyń múddesine qarsy jumys isteı beredi. Satqyndyq, opasyzdyq, jemqorlyq, jaǵympazdyqtyń barlyǵy osylardan shyǵady. Eldi, memleketti joıyp jiberý de osylardyń qolynan keledi. Sondyqtan da keshegi Kenesary men Ahmetterge, Álıhan men Álimhandarǵa jasalǵan satqyndyqtyń jalǵasy bizdiń qoǵamnyń, ásirese qazaqtyń sanasy otarsyzdanbaı jalǵasyn taba beretinine kúmánim joq. Sananyń otarsyzdanýy uzaq merzimdi tarıhı proess. Biz odan áli óte almaı jatyrmyz. Keshegi Kenesarynyń árýaǵyna qarata sóılegender muny taǵy da aıǵaqtap berdi. Otarlanǵan sana eshqashan da ortaq ulttyq ıdeıaǵa jumys jasaı almaıdy. Ondaı shirigen qoǵamda ǵylym da, bilim de, órkenıet te joq. Ortaq ulttyq ıdeıaǵa jumys jasaý úshin bizdiń qazaqtyń árbiri árbiriniń pikirin syılap, jaǵyzym degen ıdeologııaǵa toptasýy kerek. Rýlyq deńgeıden ulttyq deńgeıge shyǵýy kerek. Bulaı bolmaı qazaqtyń sanasyna otarsyzdaný proesi eshqashan da kelmeıdi. Bul júıeni onsyz ózgertemiz deý bizdiń ulttyń qazirgi jahandaný dáýirindegi úlken qateligi bolyp ketýi de ábden múmkin. Sondyqtan sizderdiń árbirińiz ulttyq ortaq ıdeıaǵa jumys jasaý, jol tabý degen ne ekenine qazirgi realı ómirde kóz jetkizgenderińiz durys. Kózimiz jetpese, artta qala beremiz.
Bekbolat QARJAN
