Almatynyń úlken kósheleriniń boıynda bótelkesi men shúberegin qolyna ustap, ár ótken kóliktiń sońynan júgirip júrip, jýyp beretin nemese usaq-túıek zat satatyn, áli buǵanasy qataıa qoımaǵan balalardy jıi ushyrastyramyz. Eńbek jasyna jetpegen balalardyń osylaı qaýipti jerde kólik jýýy jetispeýshilikten be, álde artyq aqsha tabýdy kózdegendikten be?
Taıaýda Tengrinews.kz saıtynda balalar ombýdsimeni Arýjan SAINNYŃ kóshe kezip, kólik jýyp, nápaqa taýyp júrgen balalardyń ata-analaryna úndeýi jarııalandy. Onyń aıtýynsha, osyndaı jaǵdaılardy potrýldik polıııa nazarda ustaýy tıis. Biraq bul ata-analar jaýapkershilikten bosaıdy degendi bildirmeıdi.
«Eń birinshi kezekte – balalardyń qaýypsizdigi. Al bala úshin, árıne, qashan da ata-analar jaýap beredi. Sonymen qatar zańdy saqtaýymyz kerek. Onda kámeletke tolmaǵandardyń jasy, jumys ýaqytynyń mólsheri naqty kórsetilgen. Iá, men balalardyń eshkimge táýeldi bolǵysy kelmeıtinin, óz otbasyna paıdasyn tıgizýdi qalaıtynyn túsinemin. Biraq bári óz ýaqytymen bolǵany durys. Ata-ana mundaı jaǵdaıda balasyna zań boıynsha jaýap beretinin jáne úı sharýasyna kómektesý arqyly da qoldaý bildire alatynyn túsindirýi kerek», - degen Arýjan Saın óz sózinde.
Balalar quqyǵyn qorǵaýǵa qyzmet etip júrgen ol bala tek 14 jasynan bastap jumys isteı alatynyn jáne oǵan qurmet kórsetilýi kerektigin, sondaı-aq Eńbek kodeksine sáıkes, ereje negizinde balanyń quqyǵy da shektelmeýi tıis ekenin qosa aıtqan.
Osy kúnge deıin balalar máselelerin sheshýge aralasyp kelgen Arýjan Saınnyń bul úndeýin Facebook áleýmettik jelisindegi belsendi top quptamaıdy. Sebep – balalardyń kóshege kólik jýýǵa artyq aqsha tabýǵa emes, turmys tapshylyǵynyń saldarynan baratyndyǵynda.
Eýrazııa tehnologııalyq ýnıversıtetiniń Adam quqyqtaryn zertteý ortalyǵynyń dırektory Halıda AJIGÝLOVA óz paraqshasynda IIM men ombýdsmenniń ǵalamtorda taraǵan úndeýlerine qatysty zań júzinde bári túsinikti ekenin, alaıda bir túıtkildi máseleniń bar ekenin jetkizdi: «QR-nyń zańy men balalardyń qaýipsizdigi jaıly bári de túsinikti. Biraq mende mynadaı suraq bar: OSY MÁSELENI ShEShÝGE MYNADAI PIKIRLER MEN KEŃESTER KÓMEKTESE ALA MA? Bizdiń memlekettik qyzmetkerler 7 JASAR BALA KÓLIKTIŃ FARALARYN NE ÚShIN JÝATYNY týraly oılanyp kórdi me eken?
Memlekettik quzyrly organdar she, olar balalar kóliktiń faralaryn ÚILERINDE JEITIN EShNÁRSE JOQ BOLǴANDYQTAN jýatynyn oılanyp kórdi me?» - deı kele, osy máseleniń pandemııanyń saldarynan tabysynan aırylǵan otbasylardyń kún kórýiniń bir amaly ekendigin aıtady. Ol sondaı-aq kóliktiń faralaryn jýý bolmashy nárse ekenin, aldyn almasa, keleshekte balalardy budan aýyr jumys kúshi retinde paıdalanatynyn jetkizdi.
Onyń aıtýynsha, BALALAR ARASYNDA BANDITIZM, TONAÝ ÓRShIP, otbasyn asyraý úshin OLARDY JEZÓKShELIKKE TARTÝ, ESIRTKI TARATÝǴA QATYSTYRÝY múmkin. – «Al bul BIZDIŃ ULTTYQ QAÝIPSIZDIGIMIZ ÚShIN ÓTE QAÝIPTI JAǴDAI. Osyndaı jaǵdaıda ómir súrgińiz kele me? Eger DAǴDARYS KEZINDE HALYQTY QORǴAÝ ÚShIN TIIMDI ShARALAR UIYMDASTYRYLMASA, munyń bári de shyndyqqa aınalady», - deıdi.
Sondaı-aq ol pandemııa men daǵdarys kezinde otbasyndaǵy bala sanyna qaramaı, árbir bala úshin memleket tarapynan áleýmettik kómek kórsetilýin surady. Sóziniń sońynda Qazaqstan Respýblıkasynyń depýtattarynan arnaıy dál qazir balalar quqyǵyn qorǵaý boıynsha ózgeris engizilip jatqan zańǵa osy jaǵdaıǵa nazar aýdara otyryp, árbir balaǵa járdemaqy berýdi qarastyrýdy usyndy. Jáne de járdemaqyny bıýdjetten memlekettik satyp alýdan, memlekettik organdar men kvazımemlekettik sektorlardaǵy negizsiz shyǵyndardy ońtaılandyrý arqyly tabýǵa bolatynyn da bildirdi.
Balalar jaıyna alańdaǵan belsendi azamatshanyń bul pikirin Eýrazııa tehnologııalyq ýnıversıtetiniń rektory Janar TEMIRBEKOVA hanym da quptady: «Jol qıylysynda faralardy jýý – bázbireýler oılaıtyndaı kásipkerlik daǵdylardy damytýdyń emes, bul tyǵyryqqa tirelgendik pen bárimizdi alańdatýy tıis belgi», - ekenin aıtyp, memlekettik satyp alý kólemin azaıtý arqyly balalarǵa arnaıy jeńildikter qabyldaý kerektigin bildirdi: «Memleket bıýdjetti basqarýdyń tıimdi mehanızmine, memlekettik satyp alýdyń jekelegen túrlerine moratorıı jarııalaýǵa qatysty kóptegen durys ıdeıalarǵa muqtaj.
Otbasynda balalardy tamaqtandyrýǵa aqsha taba almaı otyrǵan sátte jóndeý jumystaryn júrgizý men taqtaıshalardy aýystyrý eshkimniń basyna kelmeıdi.
Sondyqtan biz ár balaǵa qajetti deńgeıdegi járdemaqy berýdi talap etýimiz kerek. Memlekettik bıýdjet qarajatyn bólýdi muqııat qadaǵalaýymyz tıis»,- degen ol osy kúnge deıin memlekettik organdardyń pıaryna ketken shyǵyndar boıynsha týǵan janjaldyń kóp bolǵanyn eskere kelip, osy másele boıynsha maratorıı jarııalaý qajettigin jetkizdi. Sondaı-aq: «Bıznesten alys adamdarǵa sapasyz taýardyń nemese qyzmettiń dál keremet marketıngi sııaqty basqa eshteńe de dál sol bıznesti óltire almaıtynyn esterine salǵym keledi», - dep sózin túıindedi.
Áıtse de, balalardyń kóshe kezip, kóliktiń faralaryn jýýǵa turmys tapshylyǵy sebep bolatyny jaıly aıtylyp jatqan osyndaı pikirlerge qaramastan, tamyz aıynan beri Almaty qalasynda 24 bala kólik jýyp júrgen jerinen ustalǵan. Bul týraly keshe Polisia.kz habarlady.
Rasynda, bizdiń elimizde balalar quqyǵyn qorǵaý zań júzinde qarastyrylǵanymen, is júzinde olardyń tolyqtaı qorǵalýyna jaǵdaı jasaldy ma degen saýal kókeıde týyndaıdy. Bul másele talaı jyldardan beri sheshimin tappaı kele jatqandyǵy da anyq.
Damyǵan, áleýmettik máselesi tolyqtaı sheshimin tapqan memleketter sekildi nemese dál ombýdsmen aıtqandaı bala quqyǵyn qorǵaý úshin halyqtyń áleýeti jete me degen saýal týyndaıdy.
Ári Dúnıejúzilik banktiń Qazaqstan boıynsha jazǵy ekonomıkalyq baıandamasynda aıtylǵandaı, elimizde osy jyly kedeılik pen teńsizdik deńgeıi kúrt ósýi múmkin ekenin eskersek, joǵaryda azamatshalar aıtqan máseleni qaperde ustap, der kezinde tıisti shara uıymdastyrý kerekteı.
Foto ashyq derekkózden alyndy
Aıjan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
