Osy sot bolady degeli biraz ýaqyt boldy. Men elden, el menen suraıdy. Osyny bir sheship tastaý kerek dedi tanysym. Sońǵy ret. Bul suraqqa qaıta oralmaıtyn bolyp.
Áıteýir osy sot bolar kún de jetti-aý. Sot aldy yǵy-jyǵy halyq. Birden kózge túseri kópshilik ekige bólinip alǵan. Bir jaǵyndaǵylardyń qolynda «Shyńǵyshan jasasyn», ekinshileri «Shyńǵyshan joıylsyn» dep jazyp alypty. Shyńǵyshan joıylsyn degenniń qasynda bir top orystar júr. Qoldarynda tom-tom kitap. Mine, bizdiń bálen degen ǵalym bylaı degen. Joq, bálen degen akademıgimiz bylaı degen. Eger aqsha berseńizder mıllıondap, dollarmen... Qatqan kıno túsirip beremiz. Qaıyrhan... Qaı meenat kóp aqsha berse, sonyń rýy jasaımyz. Ákel qolyńdy. Áıtpese analar jaqqa ketip qalamyz.
Shyńǵyshan jasasyn degen jaqta bir top qytaı júr. Bular da shý-shý etedi. Bular da kıno túsirmek. Kitap jazbaq. Kózildirikti qytaı ezeýrep bolmaıdy. Atyn qarańyzshy. Shyńǵyshan. Bul qazaqtyń aty ǵoı. Biz de qansha qazaqtar otyr, mońǵoldar júr. Shyńǵyshan jaılap alǵan jerdiń bári bizge ortaq. Ne bólinip jarylary bar. Qazaq-qytaı birigeıik... Qudaı da ortaq. Munaı da ortaq.
Sálden keıin kirińizder degen soń, bári sot zalyna umtyldy. Shyńǵysshyl top murtty jazýshy aǵamnyń bastaýymen oń jaqqa otyrdy.
Shyńǵyshanǵa qarsy jurt murtsyz aqyn aǵamnyń bastaýymen sol jaqqa jaıǵasty.
Sot keledi, turyńyzdar.
Sot jigit kirdi. Túri qazaqqa uqsamaıdy. Qasynda otyrǵan sybyrlady «Assambleıaǵa aıtyp áreń surap aldyq. Myna jigittiń boıynda qazaqtyń, uıǵyrdyń, orystyń, qytaıdyń qany bar. Isti ádil sheshedi dep otyrmyz».
Birinshi sózdi murtty aǵam aldy. «Sizder bilesizder, men Shyńǵyshandy erteden zerttep júrmin. Shyǵarǵan eńbegimniń kirispesin «Jabaı»saıtyna berip edim. Keıin qaıta aldym. Shyńǵyshanshylar birigip, «Dabaı» degen saıt ashsaq dep otyrmyz. Shyńǵyshan - qazaq. Ol qazaq tiliniń qorǵaýshysy. Maǵan, bizge qarsy shyqqannyń bári qazaqqa jaý. Qarsy shyqqandy Qudaı tabady».
Ekinshi jaq shýyldap ketti. Murtsyz aqyn aǵam ortaǵa shyqty. Birden óleńmen bastap ketti. Jyr taqyryby « Tarıh bizge qarap qaqıma nemese bir taýdyń basyndaǵy oqıǵa» dep atalady. Aqyn aǵam uzaq oqyp, sharshap, asqynyp toqtady.
«Meniń aıtarym Shyńǵyshan Otyrardy oıran etti. Qandaı qala edi... Paýza. Sol qalada ne joq edi... Kitaphana, monsha, jylý júıesi, týaletnaıa býmaga... Tfý... Bolǵan. Men erteń depýtat bolǵanda osy máseleni qozǵaımyn». Eshkim úndemeı qaldy. Aldy da, «saılaý» dep bári kúbirledi.
Sot aǵasy qazir ortaǵa Shyńǵyshannyń arýaǵyn shaqyramyz dedi. El gý ete tústi. Toqtańyzdar! Qaıyrhandy da shaqyrdyq. Qazaqtardyń ishinde ol joq. Parsynyń ba, arabtyń ba ishine sińip ketipti. Al qarasha degenniń arýaǵy atymen joq. SIK, RNN-in Shyńǵyshan ońbaǵan jaǵyp jiberipti.
Ózińizdi tanystyryńyz.
Men aq áýlıemin. Sary áýlıe joq. Eshkimniń qara áýlıe bolǵysy kelmeıdi. Kók áýlıe bolyp edi. Skınhertter óltirip tastady.
Men bárin bilemin. Allany da, Hrıstosty da, Býddany da moıyndaımyn. Tańerteń minájat etip shoqynamyn, keshke Namaz oqyp uıyqtaımyn. Qazir men transqa kiremin. Aq áýlıe asa taıaǵyn laqtyryp jiberdi. Ah... ýh... Kózin ashty da «sen... sen eshteńege senbeıtin beıtarap jansyńdar, sodan soń jýrnalıster shyqsyn» - dedi. Qoryqpańyzdar. Meniń qazir deneme Shyńǵyshan rýhy kiredi. Men emes, han sóıleıdi.
Áýlıe qatyp semdi. Sekirdi... Sálden soń qyp-qyzyl kózin ashty. «Sender kimsińder», - dedi.
Biz qazaqtarmyz... sizden suraıyq degenimiz... Siz qazaqsyz ba?
Murtty aǵam daýsy dirildep, «Han-ıem, myna jurtqa aıtyńyzshy. Siz Qaıyrhandy azapqa salǵany úshin, qazaqtyqtan ketkeni úshin óltirdińiz ǵoı. Han-ıem?!».
Aq áýlıe – Shyńǵyshan kózin ashty da, - Qazaqtar, sender nege meni mazalaısyńdar? Nemene basqa jumystaryń joq pa?
Murtsyz aqyn aǵam surady: «Sizder nege Qaıyrhandy óltirdińizder?».
Aq áýlıe – Shyńǵyshan: «Nege óltirdiń. Men týǵan baýyrymdy, meni han jasaǵan Toǵyryldy, dosym Jamýhany da óltirdim. Bılik úshin. Búgin ne bastyqtaryń eshkimdi óltirmedi me?».
Ary qaraı syryl aralasyp ketti. Qaıta sóıledi.
Bunyń bári bılik úshin. Za vlast. Za vlast. Eslı net drýgıe voprosy ıdıte k chertý. Ný ı kazahı... zaımıtes so svoımı problemamı!
Sot zaly typ-tynysh. Esin birinshi sot aǵasy jıdy.
Sýd zakryt..., – dedi shyńǵyryp. El aqyryn shyǵyp ketti. Esiktiń aldynda bos bótelkelerdi jınap eki orys júr eken...
Kerekýden Serik Elikbaı
