Ómir bir orynda turmaıdy. Qıyn sátter saıasatkerdiń kim ekenin de kórseteri anyq.
Óz basym telegramdaǵy Ózbekstannyń 10 myń adamdyq aýrýhana salyp jatqan qurylys nysanynan habar taratyp otyratyn kanalyna jazylyp qoıǵanmyn. Odan bólek Ýkraına men Ózbekstan BAQ-taryn jıi saraptap otyramyn.
Ózbekstanda aýrýhana salýdy bos jerdi tegistep, asfalt tósep, kádimgi poezben júk tasýǵa arnalǵan vagondardy ornatyp, árlep-sándep salyp jatqanyn kún saıyn taratyp otyrady.
Ýkraınada jaǵdaı múshkil. Bıýdjette aqsha joq. El defolttyń aldynda tur. Prezıdent ZE 10 mlrd dollar HVQ men DB-ten kredıt alý úshin jantalasýda. Oppozıııa prezıdentti qıyn sátte odan ármen batyrǵysy kelip, ol usynǵan reformalardyń jolyn bógeýde. Olıgarhtar prezıdentti qoldamaı, óz saıasatyn júrgizip jatqany baıqalady. Bul Ýkraına qoǵamynda da ashyq aıtyla bastady.
Barlyq nárse salystyrýdan kelip shyǵady. Bir mezgilde bizdiń elde ne istelip jatqany da kóz aldymyzda. Qazaqstan aýyrǵan adamdarǵa em kórsetý úshin aýrýhana men jatyn oryndar máselesin sheshý maqsatynda kelesi qadamdarǵa bardy:
1. Aýrýhanalar jetpegen jaǵdaıda jáne koronavırspen aýyrǵandarǵa jeke em kórsetý maqsatynda bıznesmenderdiń jeke-menshik daıyn qonaq úılerin memleket arnaıy jabdyqtaýdan ótkizip, emhanaǵa aınaldyrdy. Bulardyń kóbi 4-5 juldyzdy qonaq úıler. Aýyrǵan adamnyń em-dom alý jaǵdaıy vagonnan jasalǵan aýrýhana men arnaıy jabdyqtalǵan qonaq úıde eki túrli bolatyny belgili.
2. Halyq tyǵyz ornalasqan Astana, Almaty men Shymkentte 200 oryndyq arnaıy aýrýhanalar salyna bastady. Qurylys merzimi 2-3 apta. Onyń alǵashqysy Astanada iske qosylyp, ashylýyna prezıdent arnaıy bardy. Bir ereksheligi bul aýrýhanalardy indet bitkennen keıin de paıdalana berýge bolady.
3. Sapasy joǵary. Elge tanymal "BI Group" kompanııasy salyp, aýdıtten ótkizýdi halyqaralyq kompanııa "Deloitte" júrgizdi.
4. 42 500 teńge biraz aıqaı-shý bolsa da osy kómek 3,6 mln el azamattaryna taǵaıyndaldy. Tótenshe jaǵdaı qansha ýaqytqa sozylsa tizimge ilingen azamattar bul kómekti sonsha ýaqyt alatyn bolady. Kórshi elderde mundaı qadamdar joq.
5. Ózbekstan vırýspen kúresýshi dárigerlerge arnaıy ótemaqy taǵaıyndady. Artynsha muny prezıdent sheshimimen Qazaqstan da jasady. Sonymen qatar Qazaqstanda dárigerler salyq pen áleýmettik tólemderden de bosatyldy.
6. Halyqaralyq deńgeıde Qazaqstan Qyrǵyzstan azamattaryn shetelden elge ákelýde óz kómegin kórsetti. Eýrazııalyq Odaq prezıdentteriniń otyrysynda muny arnaıy atap ótken qyrǵyz prezıdenti Saýranbaı Jıenbekov Toqaev myrzaǵa alǵysyn aıtyp, rızashylyǵyn bildirdi. Bul eldiń bedelin arttyrar jumsaq kúshke jatatyn qadamdardyń biri.
Karantın jarııalanǵaly 30 kúnnen astam ýaqytty baqylap otyrsańyzdar Qazaqstan tarapynyń áreketteri pragmatıkalyq baǵytty ustanatanyn ańǵarýǵa bolady. Emoııasyz, ýlap-shýlamaı, ár nárse ólshep-pisilgen áreketterden bastaý alǵan saýatty qadamdar iske asýda. Bılikke kelgeli sońǵy 1 jylda prezıdent Toqaevtyń qadamdaryn saralasańyz taktıka, pragmatıka, sabyrlyq pen aqyryndap alǵa jyljýdy ustanatyn saıasatty ańǵarýǵa bolady. Ómir sony kórsetýde.
Sońǵy ýaqyttary Ýkraınada prezıdent ZE synnyń astynda qalyp, bedeli men senim kredıtin túsirip jatyr. Dál osy ýaqytta bizde kerisinshe prezıdenttiń bedeli men salmaǵy qıyn kezeńde aqyryndap, biraq salmaqty jolmen artyp kele jatqanyn ańǵarý qıyn emes.
Prezıdenttiń bılikke kelgeli 1 jyldaǵy qadamdarynan saıasatker retinde 3 erekshelikti tolyq aıtýǵa bolady:
1. Shydamdy.
2. Pragmatık.
3. Popýlızmnen aýlaq salmaqty júristerdi jasaıtyn saıasatker.
Budan ármen qalǵan dúnıeniń bári bizdiń halyqqa baılanysty. Qoǵam prezıdentti qoldap otyrsa saıasatker retinde prezıdent bul qıynshylyqtan eldi aman-esen alyp shyǵatyn qabiletke ıe ekendigi baıqalady. Ár nárse ýaqyt, saǵatymen keletin joldy ustansaq el retinde utylmaımyz dep oılaımyn. Bizde basqa tańdaý men jol da joq.
Baýyrjan Serikbaev
