Bob Dilan – rok-muzyka älemındegı alyp tūlǧalardyŋ bırı. Amerikalyq avtor-oryndauşy, aqyn, suretşı, kinoakter. Nobel syilyǧynyŋ ädebiet atalymy boiynşa iegerı [2016].
Men özımdı aqyn dep sanaǧan emespın, maǧan aqyn degen sözdıŋ özı ūnamaidy. Menı trapesiianyŋ gimnasty dep esepteŋızder.
Barlyǧy Dilan eşkımmen söilespeidı dep jür. Būl ne sandyraq. Ol, menıŋ qoǧam aldyndaǧy mındetım emes.
Tanymal boludyŋ jügı öte auyr. İsa paiǧambar tym tanymal bolǧany üşın, ony dar aǧaşyna kerıp tastady emes pe!? Men sondyqtan da saiaq jürgendı jön dep bılemın. Men eşqaşan qūtqaruşy nemese paiǧambar boludy qalǧan emespın. Bälkım, Elvis boludy armandaǧan şyǧarmyn. Sondyqtan, men özımdı onyŋ ornyna op-oŋai qoia alatynmyn. Al paiǧambarǧa özımdı eşqaşan ūqsatqan emespın.
Men Elvistı alǧaş tyŋdaǧanymda, bıreuge jūmys ısteudıŋ jäne eşkımnıŋ menı basqarudyŋ qajetsızdıgın ūǧyndym da, tar-qapastan bosap şyqqandai äserde boldym.
Men jas bala bolmasam da, taŋ ata ūiqymnan oiana salysymen, bar küşımdı sezımge jeŋıdırıp «Tamaşa, men älı-aq, köp ötpei Elvistı köretın bolamyn» deimın özıme özım.
Bır kezderı menen Gitlerdıŋ qaşan özın-özı öltırgenı turaly sūraq qoidy. Men tıptı özımnıŋ balalyǧymdy da ūmytyp qalǧan adammyn.
Menıŋ ösken ortam Hibbingte (Minneston ştatyna qarasty qala) evrei dındarlary bolǧan emes. Olar, 13 jasqa tolǧanymda evrei dästürıne sai räsımdı oryndauǧa, Hibbingke jylǧa juyq uaqytqa qystyŋ orta kezınde aq saqaldy, qar kiımdı, Burklin şal äielı ekeuı avtobuyspen kelıp tüsken bolatyn. Olardyŋ ornalasqan orny, qalanyŋ basty oiyn sauyq ortalyǧy bolǧan. Naqty aitsam, menıŋ üzdıksız bar uaqytymdy sonda boluǧa jūmsaǧan Rok-n-rolldyq kafe bolatyn. Sondyqtan da, är kezgı dästülı sabaqty oryndauǧa belgılengen uaqytta, astyǧa tüsıp bara jatyp basym essızdıkke süŋgıp bara jatqandai sezımde bolatyn.
Men Minesstondaǧy tynyş ortada ömır sürdım. Özım jalǧan söilemeitın adammyn, şyndyǧyn aitar bolsam menıŋ ol jerdı tastap ketıp qaluymnyŋ basty sebebı älemdı aralap köru nemese ony jaulap alu emes. Tyŋdaŋyzdar, men jai ǧana ol jerden tabanymdy jaltyratyp, eşqaşan oralmaudyŋ ǧana qamyn jasadym.
Äkem artyna az ǧana dünie qaldyrdy, tıptı, eşteŋe deuge de bolady. Bılseŋızder ol öte qarapaiym adam bolatyn. Maǧan odan tek miras bop, onyŋ sözderı ǧana qaldy. Bır kezder ol maǧan «Balam, sen bılesıŋ be? Myna ömırde bärı de, tıptı, ata-anaŋnyŋ özı senen terıs ainalatyndai özıŋdı oŋai bylǧap aluǧa bolady. Sondyqtan da, esıŋde bolsyn: eger qapiiada basyŋa sondai ıs tüsetın bolsa, bastysy senımıŋe selkeu tüsırme, sonda qūdaidyŋ özı saǧan kömektesetın bolady» degen bolatyn.
Men senımnen tym alystap kettım. Öitkenı senımnıŋ özı, özıŋdı ärqaşan kınälı sezınuge mäjbür etedı.
Adamdar özderınıŋ senımderın sirek qoldanady. Olar jasaitynyn qajet kezde jasap alady da, keiın sol ısıne jata kep ökınedı.
Egerde, sen kımge senu kerek ekenın bılgıŋ kelse, onda özıŋdı-özıŋ aldai berudı doǧarǧanyŋ dūrys.
Köp adam bıle bermeitın myndai bır mäsele bar, aitalyq, qysqa qoiylyǧan şaştan, ūzaryp ösken şaş älde qaida jyly bolady. Şaşy qysqalar aldymen toŋady. Olar özderınıŋ suyqtan toŋyp qaltyraǧanyn jasyruǧa mäjbür bolǧanymen, jauramaǧan adamdarǧa degen özınıŋ mäŋgılık qyzǧanyşyn oiatady. Mūndaidan keiın, osy syqyldy adamadar ne şaştaraz, ne kongresmenge ainalady. Aitpaqşy, türme bastyqtarynyŋ basym köpşılıgınıŋ de şaştary qysqa bolady. Tıpten, Djon Ulikstyŋ (teatr akterı, Linkolndı öltırgen adam — Esquire) şaşy, Avram Linkolnnan älde qaida qysqa bolǧanyn bıletın şyǧarsyŋdar.
Barak Obama maǧan ūnaidy. Ol, şynaiy ömırde bar kıtap keiıpkerıne ūqsaidy.
Saiasat köptegen mäselerdı şeşuge qaraǧanda, olardy düniege äkeluge qabılettı.
Men jaŋalyqtarǧa qarap otyryp, älemdı muzyka tyŋdamaityndar basqara ma dep oilaimyn.
Moral men saiasat bır-bırıne öte jat dünie.
Bügınde soǧys örtı barlyq jerdı şarpuda. Keide, soǧys tıpten artqy qaqpadan da jürıp jatyr ma degen oida qalamyn.
Teŋsızdık degen myjymany jek köremın. Adamdardy bır-bırımen teŋestıretın jalǧyz närse ol – ölım.
Tıpten, menıŋ Djord Buş turaly da än jazuym äbden mümkın. Saiyp kelgende, onyŋ atymen rifmdı ūstap tūru tük te qiyn emes.
Eger menıŋ änderımdı sūryptaityn bolsaq, bırde-bır saiasi änderdı taba almaisyz. Sebebı, muzyka älemdı qūtqara almaidy.
Men bükıl ǧūmyrymda nebärı tört än jazsam, sol tört ändı men million ret jazdym.
Men turaly bılu üşın, jai ǧana menıŋ änderımdı tyŋdau jetkılıktı. Bastysy – dūrysyn taŋdai bılu. Men dramaturg bolmaǧandyqtan, menıŋ änderımdegı keiıpkerlerdıŋ barlyǧy derlık – menıŋ özım.
Menıŋ muzykam saǧan ūnasa, onda men saǧan äldenege qaryzbyn degen söz emes.
Janküierdıŋ nesı jaqsy? Sen marapattarymen marqaiyp, tamaqtanyp, tıpten olarmen bır tösekte jata almaisyŋ.
Bäz bıreuler maǧan kelıp «Sız qandai keremetsız»,- dep jatady. Bıraq būndai qolpaştaulardy sirek qabyldaimyn. Öitkenı, şyndyǧynda «sız qanai keremetsız» dep aitatyndardyŋ bärı bıtken esuastar.
Kezınde kökemnıŋ äielı: «Bobi, menıŋ radiodan şyqqym keledı, sen osy qaşan men turaly än jazasyŋ?» dep, estır qūlaqqa ersı, kezektı sūraǧyn qoiǧan bolatyn. Sonda, «Men sız turaly äldeqaşan jazyp qoiǧanmyn. Tek sızdıŋ radioqabyldaǧyşyŋyz basqa arnaǧa teŋşelıp qalǧan»,-dep jauap bergen bolatynmyn.
Men öz janküierlerıme degen jauapkerşılıktı eşqaşan sezıngen emespın. Tek özımnıŋ jaratqan dünielerıme ǧana jauap beremın, al janküeirlermen şaruam joq.
Öz önerımdı ūsynar adamdarǧa, özımdı ūly küresuşı, ūly mahabbat jarşysy nemese asqan geni retınde körsetu emes, olardan, bölektenıp özımmen-özım bolu ǧana. Qolymnan keletını osy. Men basqalar sekıldı, özgelerdı oiatuşy maqsatyndaǧy adam emespın. Onymen, öz mamandary, iaǧni, Medison-aveniu ainalyssyn (niu-iork köşesınde ornalasqan, jarnamamen ainalysuşy kompaniia — Esquire). Būl solardyŋ jūmysy.
Maǧan aqşa tapqan ūnaidy.
Aqyn bolu degen ärqaşan mındettı türde äldenenı jaza beru degen söz emes. Bükıl ömırı janarmai beketınde ötken adamdar bar. Jäne olar aqyndar bolatyn.
Öner älemı sūlu äielderge toly degen söz bar. Bıraq, eger kımde-kım bükıl ǧūmyryn sūlularmen ötkızgısı kelse, ne advakat ne därıger bolǧany dūrys dep oilaimyn. Nemese jeke detektiv bolǧany, tıpten jaqsy.
Kımde kım muzykaǧa şyndap kırıskısı kelse, akkordeon täjırbie jüzınde barlyq aspaptardyŋ ornyn basa alatynyn esınde ūstaǧany jön.
«Bitlz» – ūly muzyka. Bıraq, men ony rok-n-roll dep atamas edım. Rok-n-roll bül eresekterdıŋ imitasiialyq seksı. Odan basqa eşteŋe emes.
Menı bügınde jastardyŋ köşe boiynda özderınıŋ ūialy telefondary men aipodtarynan bas kötermei beineoiyndar men jazbalarǧa şūqşiǧany taŋqaldyrmen tynbai köŋılımdı äbden qaldyrady. Būnyŋ bärı özderınıŋ jeke ömırın ūrlap qana qoimai olardyŋ şynaiy ömırın qalypqa keltıruıne kedergı keltıredı. Ärine, olar erkın, jäne özderı qalaǧannyŋ bärın jasauǧa bolady. Degenmen erkındık turaly aitar bolsaq, ol sondai arzan dünie emes, bıraq, olar tübınde özderınıŋ ömırlerın elektrondy oiyndarǧa tekke ketırıp jatqandaryn tüsınetın bolady.
Men teledidarǧa köp qaraityn sekıldımın.
Men, osy zaman aǧymyna ılese almai qalǧandaimyn. Basqaşa aitqanda, ärine.
Men özımnıŋ jüz millionǧa juyq küitabaǧymdy sattyppyn. Bıraq, onyŋ qalai bolǧanyn tüsındırıp bere almaimyn.
Sättılık – taŋerteŋ oianyp, keşke ūiyqtau. Jäne osy ekı aralyqta şyn mänınde özıŋe ūnaityn ıspen ainalysu.
Şabyt jiı qonaq bola bermeidı. Sondyqtan, ony qaidan kezdestırseŋ, sol jerden tap.
Ümıt pen qorqynyş ärqşan qoldan qolǧa ötetın, şeber komediialyq duet.
Eger bız öz tüsımızdı este saqtap qala alatyn qabıletke ie bola alsaq, onda beisanamyz turaly köp dünie bıle alatyn edık. Mäselen, qaraŋǧylyqtaǧy tükpırge jaqyndamai-aq onda ne baryn anyq bıletın edık.
Men haosty qūrmetteimın. Bıraq, haosty menı qūrmetteidı dep ümıttenbeimın.
Eger siyr sauǧyŋ kelse, sütın tolyqtai sauyp alatynyŋa senımdı bol.
Bır sätte, ǧaşyq häm parasatty bolu mümkın emes.
Men seksenınşı jyldarda qalyp qoiǧan sekıldımın.
jazyp alǧan Bill Flanagan
orys tılınen audarǧan Tılek Yrysbek
oner.kz
