Gabriel Garsia Markes turaly mälımettı eŋ alǧaş Alvaro Mutistıŋ auzynan estıdım. Ol özı Mutist maǧan «Jūtaǧan aǧaşty» syilaǧan 50 jyldardyŋ kezı bolatyn.
Mutist: «Būl baspadan şyqqan eŋ jaqsy kıtap», – dedı. Ol öte aqyldy adam, kıtaptyŋ basylyp şyqqan uaqyty men meken-jaiy turaly tıs jarmady.
Sol kezde Emmanuil Karabailo ekeuımız «Meksika ädebietı» jurnalynda redaktor bolatynbyz. Jurnalǧa özım erekşe qūrmetteitın, bıraq, eşqaşan jüzdespegen Gabriel Garsia Markestıŋ ūly şyǧarmalary – «Grande apanyŋ qazasy», «İzabeldıŋ jaŋbyr astyndaǧy monologı», t.b. barlyǧyn bastyryp tūrdym.
1963 jyly Europadaǧy saparymdy aqyrlastyryp Mesikaǧa qaityp kelgenımde Gabriel Garsia Markes te sonda jürıptı. Bızdı Berta Maldona tanystyrdy, kezdesken jerden aşylyp-jarylyp şüiırkelestık te kettık.
Äuestık, meirımdılık, talǧam, tanym, közqaras, qyzmet jäne bet ajarymyzǧa deiıngı ūqsastyqtar bızdı tıpten jaqyndatty. Garsia Markestıŋ kemeldılıgı men şeksız bılımdılıgınıŋ maǧan bergen äserı tıpten keremet, bızdıŋ dostyǧymyzǧa 30 jyl toldy. Būl otyz jyl – Garsia Markestıŋ özı aitqanyndai, ekeuımız bırıgıp jazǧan biografiia. Būl biografiianyŋ adamdy bırden özıne baurap ala qoiatyn «Churubuskdegı adasuşy», «Praga köktemı», «Jalǧan viza ısı», «Aqsüiek äieldıŋ eskı jyry», «Sent-Engleverdıŋ myŋ jeksenbısı», «Jyrǧa qūrylǧan duet» siiaqtylarda menıŋ jazǧandarymdaǧy taraular onyŋ jazǧandarynyŋ arasynan oryn tepse, menıŋ jazǧandarymnyŋ taraulary onyŋ jazǧandarynyŋ arasynan körınıs tapty, osylaişa ışı-qarnymyzǧa deiın aralastyq.
Osyndai adal dostyǧymyzdyŋ aiasynda keiıpkerler men şyǧarmalar saǧym bolyp körınbei ketıp jatty. Qaisy bır kapitan Gavilan atty keiıpker menıŋ «Artemio Kruzdyŋ ölımınen» şyǧyp ketıp, Garsia Markestıŋ «Jūz jyldyq jalǧyzdyǧyna» baryp qonystanǧan. Al onyŋ «Labrintostyŋ ışındegı genaralyndaǧy» tüsı özgergen, belınen üş qaitara buylǧan, 1821 jyl turaly jazylǧan tarauy men jazǧan soǧysqa qatysty.
Tumasaq ta bır tuǧandai bolǧan dostyq süiıspenşılık.
1965 jyly Parijde jürgenımde «Jüz jyldyq jalǧyzdyqtyŋ» qoljazbasyn qolyma alyp, aldyŋǧy bır ekı tarauyn oqi salysymmen qalam aldym da öz äserımdı jaza bastadym: «Osy qazır ǧana Latyn amerikasynyŋ Bibliiasyn oqydym; taǧy da, eŋ jaqsy dostarymnyŋ bırı Gabriel Garsia Markes erekşe talant ekenın aiqailap tūryp aitamyn».
Taǧy da, menıŋ esıme bız Kuernavakadan şyǧypAkapulkoǧa saiahattap bara jatqan jolda Gabriel Garsia Markestıŋ: «bız Latyn Amerikasy romanyn bırıgıp jazaiyq, Kolombiia tarauyn men jazaiyn, Meksika tarauyn sen jaz, Argentina tarauyn Hulio Kortasar, Chili tarauyn Hose Donoso, Kuba tarauyn Aleho Karpenter jazsyn...», – dep aitqan ūly sözı oraldy.
Eŋ maŋyzdysy mynau: Gabriel Garsia Markes ūzaq uaqyttan berı bauyrlastarynyŋ alqauynda. Bız onyŋ jeŋısın öz jeŋısımızben bırdei toilaimyz, bız ol üşın bar yqylasymyzben şapalaq ūramyz, tura onyŋ özı «läiım būl soǧylǧan şapalaqtar maǧan tılekşı bolsyn», «endıgı ömır būrynǧydan müldem özgeşe» dep aitqanyndai. Rasynda solai-tyn. Bızdıŋ jeke soqqan şapalaǧymyz jūrttan özgeşe, şynaiy, ūzaqtan ūzaqqa jalǧasa beredı.
Bügın men taǧy da ony jüzge, ekı jüzge, üş jüzge kelsın dep tıleimın. Ekeuımızge de eŋ jaqyn bolǧan dosymyz äigılı Kronopiostyq ūly adam Hulio Kortasar qaitys bolǧanda Gabriel Garsia Markes: «būl ötırık, ol ölgen joq» degen bolatyn.
Öitkenı, dostyqqa qūrylǧan berekelı ısımız sol qalpynda saqtauly edı.
Audarǧan: Qalban Yntyhanūly
Ūqsas jaŋalyqtar
