Gabrıel Garsıa Markes týraly málimetti eń alǵash Alvaro Mýtıstiń aýzynan estidim. Ol ózi Mýtıst maǵan «Jutaǵan aǵashty» syılaǵan 50 jyldardyń kezi bolatyn.
Mýtıst: «Bul baspadan shyqqan eń jaqsy kitap», – dedi. Ol óte aqyldy adam, kitaptyń basylyp shyqqan ýaqyty men meken-jaıy týraly tis jarmady.
Sol kezde Emmanýıl Karabaılo ekeýimiz «Meksıka ádebıeti» jýrnalynda redaktor bolatynbyz. Jýrnalǵa ózim erekshe qurmetteıtin, biraq, eshqashan júzdespegen Gabrıel Garsıa Markestiń uly shyǵarmalary – «Grande apanyń qazasy», «Izabeldiń jańbyr astyndaǵy monologi», t.b. barlyǵyn bastyryp turdym.
1963 jyly Eýropadaǵy saparymdy aqyrlastyryp Mesıkaǵa qaıtyp kelgenimde Gabrıel Garsıa Markes te sonda júripti. Bizdi Berta Maldona tanystyrdy, kezdesken jerden ashylyp-jarylyp shúıirkelestik te kettik.
Áýestik, meırimdilik, talǵam, tanym, kózqaras, qyzmet jáne bet ajarymyzǵa deıingi uqsastyqtar bizdi tipten jaqyndatty. Garsıa Markestiń kemeldiligi men sheksiz bilimdiliginiń maǵan bergen áseri tipten keremet, bizdiń dostyǵymyzǵa 30 jyl toldy. Bul otyz jyl – Garsıa Markestiń ózi aıtqanyndaı, ekeýimiz birigip jazǵan bıografııa. Bul bıografııanyń adamdy birden ózine baýrap ala qoıatyn «Chýrýbýskdegi adasýshy», «Praga kóktemi», «Jalǵan vıza isi», «Aqsúıek áıeldiń eski jyry», «Sent-Engleverdiń myń jeksenbisi», «Jyrǵa qurylǵan dýet» sııaqtylarda meniń jazǵandarymdaǵy taraýlar onyń jazǵandarynyń arasynan oryn tepse, meniń jazǵandarymnyń taraýlary onyń jazǵandarynyń arasynan kórinis tapty, osylaısha ishi-qarnymyzǵa deıin aralastyq.
Osyndaı adal dostyǵymyzdyń aıasynda keıipkerler men shyǵarmalar saǵym bolyp kórinbeı ketip jatty. Qaısy bir kapıtan Gavılan atty keıipker meniń «Artemıo Krýzdyń óliminen» shyǵyp ketip, Garsıa Markestiń «Juz jyldyq jalǵyzdyǵyna» baryp qonystanǵan. Al onyń «Labrıntostyń ishindegi genaralyndaǵy» túsi ózgergen, belinen úsh qaıtara býylǵan, 1821 jyl týraly jazylǵan taraýy men jazǵan soǵysqa qatysty.
Týmasaq ta bir týǵandaı bolǵan dostyq súıispenshilik.
1965 jyly Parıjde júrgenimde «Júz jyldyq jalǵyzdyqtyń» qoljazbasyn qolyma alyp, aldyńǵy bir eki taraýyn oqı salysymmen qalam aldym da óz áserimdi jaza bastadym: «Osy qazir ǵana Latyn amerıkasynyń Bıblııasyn oqydym; taǵy da, eń jaqsy dostarymnyń biri Gabrıel Garsıa Markes erekshe talant ekenin aıqaılap turyp aıtamyn».
Taǵy da, meniń esime biz Kýernavakadan shyǵypAkapýlkoǵa saıahattap bara jatqan jolda Gabrıel Garsıa Markestiń: «biz Latyn Amerıkasy romanyn birigip jazaıyq, Kolombııa taraýyn men jazaıyn, Meksıka taraýyn sen jaz, Argentına taraýyn Hýlıo Kortasar, Chılı taraýyn Hose Donoso, Kýba taraýyn Aleho Karpenter jazsyn...», – dep aıtqan uly sózi oraldy.
Eń mańyzdysy mynaý: Gabrıel Garsıa Markes uzaq ýaqyttan beri baýyrlastarynyń alqaýynda. Biz onyń jeńisin óz jeńisimizben birdeı toılaımyz, biz ol úshin bar yqylasymyzben shapalaq uramyz, týra onyń ózi «láıim bul soǵylǵan shapalaqtar maǵan tilekshi bolsyn», «endigi ómir burynǵydan múldem ózgeshe» dep aıtqanyndaı. Rasynda solaı-tyn. Bizdiń jeke soqqan shapalaǵymyz jurttan ózgeshe, shynaıy, uzaqtan uzaqqa jalǵasa beredi.
Búgin men taǵy da ony júzge, eki júzge, úsh júzge kelsin dep tileımin. Ekeýimizge de eń jaqyn bolǵan dosymyz áıgili Kronopıostyq uly adam Hýlıo Kortasar qaıtys bolǵanda Gabrıel Garsıa Markes: «bul ótirik, ol ólgen joq» degen bolatyn.
Óıtkeni, dostyqqa qurylǵan berekeli isimiz sol qalpynda saqtaýly edi.
Aýdarǵan: Qalban Yntyhanuly
