Abaı men Maǵaýııa

6188
Adyrna.kz Telegram

Budan týra 110 jyl buryn, ıakı 1904 jyly kóktemniń aıaǵynda Abaıdyń «arqasyn júkten, aldyn kisiden, aýzyn sózden bosatqan» súıikti uly, aqyn Maǵaýııa kóz jumady. Odan keıin 40 kún ótkende Abaıdyń ózi, odan soń araǵa osyndaı ýaqyt salyp Aqynnyń taǵy bir aqyn uly Aqylbaı dúnıeden ótedi. Qunanbaı, Abaı urpaqtarynyń budan keıingi taǵdyry da óte aıanyshty bolady. Uzaq jyl partııa, sovet qyzmetinde istegen, búginde qurmetti demalystaǵy Seıitjan Tábárikov aǵamyzdyń «Taýqymet» atty kólemdi zertteý eńbeginde osy qasiretti taǵdyrlar jan-jaqty baıandalady. (Kitap qoljazbasy «El-shejire» qoǵamdyq qorynda).

Atalǵan eńbektiń bir taraýyn búgin «Túrkistan» oqyrmandaryna usynýdy jón kórdik.

 Dıdahmet ÁShIMHANULY

«Áke balaǵa synshy» dep danagóı halqymyz teginnen aıtpaǵan. Buǵan qosa, shyqqan tek pen týma talant, daryn da tabıǵat syıy bolsa kerek. Osyny ańǵarǵan Abaı Maǵaýııasyn segiz-toǵyz jasynan bastap tórt jyldaı Muhametkárim degen tatar moldasynan oqytyp, hat tanytady. Munan keıin ony Semeı qalasyndaǵy orys mektebine oqýǵa jiberedi.

Qazaq SSR Ortalyq mem­le­ket­tik murajaıynda saqtalǵan (f.408-0-1.s.-1. 1884 j. 75-79 bb.) qujat deregi boıynsha Maǵaýııa (Ibragımov) on tórt jasynda Semeı­degi er balalar tárbıelenetin mek­teptiń 1 klasynda oqyp júr­geninen habardar bolasyń. Ámbe, osy atalǵan mekteptiń 1-5 klastaryndaǵy 32 oqýshynyń tek bireýi (ol Maǵaýııa) ǵana oqý úzdigi de, 6-ýy – jaqsy, 4-ýi – nashar, al qalǵandary qaǵanattanarlyq baǵamen oqyǵan. Abaı bul mektepke uly Maǵaýııany ǵana emes, qasyna ózge de jerlesteriniń talantty degen balalaryn qosyp túsiredi. Soǵan oraı, balasy tııanaqty, alańsyz oqý-bilimge den qoıady, úzdik oqyp, daralanyp aýyzǵa ilinedi. Maǵaýııa bul mektepti tórt jyl oıdaǵydaı oqyp támamdaǵan soń, qalalyq 5-klastyq ýchılıege túsýdi maqsat tutqan. Abaı óziniń «jasymda ǵylym bar dep eskermedim» degen óleńindegi ókinish ornyn óz balalaryn oqytý arqyly tolyqtyrýǵa qol jetkizýdi kózdeıdi. Úlken balasy Ábdirahmandy Túmen qalasyndaǵy orys mektebinde (realnoe ýchılıe ), odan keıin Sankt-Peterbýrgtegi áskerı ýchılıede oqytqany muny aıǵaqtaıdy. Bul shamada Abaıdyń ózi de Batys pen Shyǵys klassıkteriniń eńbekterin qushtarlana oqyp, qunyǵa qabyldap, el turmysymen salystyra saraptap, saraly oı-eleginen ótkizedi. Bilim, ǵylym jolyna túsken óz balalaryn da tyńdap júrip ol ózdiginen nadandyq, zorlyq, jýandyq, ósek-aıań, jalaqorlyq sekildi el ishindegi alaýyzdyq pen ádiletsizdikke qarsy kúreske belsene kirisedi.

Bul kezde jasy on jetige jetken, oqýǵa zerek, tabıǵı talanty eren, alǵyr, orys tiline de jetik Maǵaýııa naýqasqa shaldyǵady. Amaly taýsylǵan Abaı endigi jerde ony qaladaǵy oqýynan úzip, óz janynda ustaýdy qalap, aýylǵa qaıtaryp alady. Maǵaýııanyń bylaıǵy ómiri endi ákesi Abaıdyń janynda ótedi, onyń aqyndyq ónerinen sýsyndaǵan taǵlymdy shákirtine aınalady. 1889 jyly Túmen qalasyndaǵy oryssha ýchılıeni úzdik bitirip, Peterbýrgte oqyp, jazda elge demalysqa oralǵan aǵasy Ábdirahmannyń da Maǵaýııaǵa tıgizgen áseri men kómegi az bolmaıdy. Odan jańa úlgi, jaqsy ónege, ozyq bilim men mádenıet tálimin alyp, boıyna sińirdi. Jan-jaqty bilimdar, aqyl-oıyn ushqyrlaǵan, ónerpaz, aqyldy, sheshimdi jigit dárejesinde kópke tanylyp, jerlesteriniń súıispenshiligine bólendi.

Maǵash Abaıdyń orys dostary, oqymystylary Gross pen Dolgopolovqa yqylasy erekshe aýyp, olar kelgende qastarynda bolady. Taý-tastaǵy eskertkishterdi birge tamashalap, jańalyqqa balaǵan kóptegen nárselerdi jazyp alady. Maǵaýııanyń qyrdaǵy taǵdyryna taǵy bir jaqsy áser etken jaǵdaı – el ishindegi jaqsy-jaısańdar toptalýy edi. Jáne onyń aqyndyq jolǵa bet burýyna áke úlgi-ónegesi, aqyl-keńesi zor yqpal etedi. Áke jolyna túsken aqyldy azamat oǵan shyn serik, úmit etken myqty tiregine aınalady. «Maǵaýııanyń aýyly» atanyp, otaý kóterip, jurtqa unaǵan kisilik tanytady. El bıligi isine aralasady. Aýyl arasyndaǵy daý-shar, ókpe-óshtesi sekildi máselelerdi sheshýge Maǵaýııa men Kákitaı júredi.

Abaı keı-keıde úıge kelgen keıbir qonaqtyń sálemin almaıtyn kórinedi. Osyny estip kórshi Jýantaıaq atanyń aýylynan Esken Móńke degen kisi Yzǵutty qajynyń tapsyrmasymen ádeıilep Abaı aýylyna kelse kerek. Abaı otyrǵan úıge basa kóktep kirip kelse, tórde ol qaǵaz jazyp otyr eken. Bógelmesten, úndemesten tórge ozyp, jaılana joǵary shyǵa otyrady. Sál ýaqyt ótken shamada Abaı:

– Móńke, nemene, sálemnen de qal­ǵanymyz ba? – degende, Móńke irkil­mesten:

– E, Abaı, sony bilmeýshi me ediń! Sen Abaımyn dep buldanasyń, men Yzǵutty qajymyn dep buldanamyn. Son­daıda sálem bolýshy ma edi? – degen eken.

Yzǵuttyny Qunanbaı ózi Mekkege barǵanda birge ertip, «qajy» atandyryp qaıtqany elge málim-tin. El arasynda sodan bermen Yzǵuttyny «Kishi qajy» dep ózgeshe qurmet kórsetken eken. Qunekeńniń «ókil inisi», ári «qajy» atanýy , ári ózi de pysyq, kózi otty, jylpos jigittiń «et pen teri» arasyna jel keýletýin ańǵartady.

Abaı mundaıda ne desin? Ol ózi jaqtyrmaǵan adamnyń sálemin almaı, tek kózimen atady da qoıatyn minezi bolǵan deıdi. Shette otyryp muny baıqaıtyn balasy Maǵaýııa : «Á-á, aǵa-aı!», – dep, ishteı bul minezine nazalanatyn kórinedi. Al, bireýler batyp «bul qalaı?» degendeı bolsa, Abaı myrs etip kúlip, til qatpaı qoıa salady-mys. Onysyn «sálemdi ishteı qabyldaǵan da rásim» desedi bilem Abaı syryn biletinder…

Maǵaýııanyń alǵashqy aqyndyq bas­taýynan-aq Abaı ónegesi aıshyqtalady. «Aıtpaq oıyn, sezim-syryn aqyn tilimen sýrettep jetkizý, taqyryptan aýa jaıylmaý, «bóten sózben arasyn bylǵamaý» degen Abaıdyń aqynǵa qoıa­tyn shartyn Maǵaýııa áýelden berik ustanǵan eken.

Maǵaýııanyń lırıkaly óleńderi, Abaı aıtqandaı «tilge jeńil, júrekke jyly tıgen», «aınalasy tep-tegis jumyr kelgen» naǵyz kórkem shyǵarma ekenin kóremiz». («Abaıdyń aqyn shákirtteri», Q.Muhamedhanov, Almaty. 1993 j. 89-bet).

1885 jyldan bastap Maǵaýııa ákesiniń tárbıesinde bolady. On bes jasynan óleń jazady. Maǵaýııany tek ákesi emes, barsha Tobyqty eli jaqsy kórip, irige sanaǵan. Aqyndyǵyna qosa erekshe jumsaq, maıda minezi de kópke taǵlym bolǵan. Adamshylyǵyna kir juqqyzbaı óte taza bolyp, keń peıildi, mol rahymdy, óte sezimdi, bilimdi, ádil bolýy el ustarlyq tórelik aıtqyzǵan. Ol óz betimen izdene, talaptana júrip, ákesiniń jolyn ustanǵan, Maǵaýııa de Abaıdyń máslıhaty boıynsha shyǵarmasynyń taqyrybyn qazaq dalasynan aýlaq, alystaǵy Afrıka eliniń turmysynan alady.

Bir áńgime qozǵaldy oıymdaǵy,

Maqsat boldy áshkere bolynbaǵy.

Baı meıirsiz, er quldan saza tartqan

Afrıka, Nil darııa boıyndaǵy … –

dep bastalatyn «Medǵat-Qasym» poemasy buǵan aıǵaq. Munda romantıkalyq ómirdi ańsaý bar, shyndyqty baıandaý arqyly qazaq ultyna tálimdik máni úlken eńbek usynǵan.

Óz zamanynda Abaı Kókshe Bozanbaı balalaryna da qamqorlyq kórsetken. Bes jasynda ákeden jetim qalǵan Bozanbaı shóberesi Baltaqaıdyń tárbıesine zer salady. Baltaqaı er jetip, úılenip, bala súıedi. Odan týǵan Musahan ata-babalarynyń ómirin jalǵap, 1929 jyly Qytaıǵa ótip, 1956 jyly elge oralǵan. Ákesi keńes zamanynda aıdalyp, múlde habarsyz ketken eken. Musahan jas kezinde ákesiniń Abaıdyń nemeresi Áýbákirmen aralas, syılas bolǵandyǵyn, Abaı jáıli, Shákárim, Maǵaýııa týraly bir qydyrý derekter biletindigin ishteı maqtan tutqanmen syrtqa shyǵarmaı qupııa kókireginde saqtaǵan. Sonyń aıǵaǵy, onyń qolynan Abaıdyń Maǵashqa jazǵan hatynyń túpnusqasyn Abaı murajaıyna tapsyrýy dersiz. Semeıde júrgen kúnderdiń birinde aýyldaǵy balasy Maǵaýııaǵa jazǵan qysqa sálem hattan Abaıdyń óz qoltańbasy men júrek únin sezemiz. Juqaltań aq qaǵazǵa arab jazýymen (qadymsha) «Duǵaı sálem» degen sózben bastalyp, «Amandyqta aǵańyz Abaı, Semeı, 1896 jyldyń (…) » degen sózdermen támamdalǵan eken. Hattaǵy nebári 14 joldyń 8 joly eki shýmaq óleńge arnalypty. Bul óleńniń ózi Abaıdyń pa­ıym, tolǵam ózgerisi, aqynnyń (ákesiniń) óz rýhanı tirekterin izdeýi sııaqty, uly Maǵaýııaǵa degen ystyq sezimin, senimin aıǵaqtaıdy.

Semeıde bolǵan kúnderindegi Abaı isiniń bastysy – oqý, ǵylymı izdenis, rýhanı tynyǵý bolsa, basqasy qý ómirdegi óz basy men zamandastarynyń bastaryna tóngen bitpes daý-damaı, jikshildik týǵyzǵan aryz-shaǵymdar shyrǵalańy, aqyndy mezi qylǵan zamana ıirimderi-tin.

Hattaǵy Báken – Baımaǵambet Myrzahanuly Semeıde aılap jatyp elden ákelgen maldaryn saýdalap, tabys kózin tabatyn eń senimdi kisisi. Sondyqtan bolar, Shákárimge sálem aıtyp, «satarlyq» dep jazyp qalyp, sosyn ony syzyp tastaýynyń mánisin ańǵartqandaı. Abaı balalaryna ómir, turmys qajetine baılanysty satarlyq maldy jetkizýdi tapsyrady. Taza peıil, aq júrekten, qarapaıym tilmen jetkizedi.

Sońǵy óleń jolynda, aqyn ózin báıterekti aınalǵan jan sezinip, «jurtty» sol báıterekke uqsatady:

Báıterek te kúndeıdi kóleńkesin,

Baıqap tursań osy jurt soǵan uqsas

Kóp bilgenge kóp nadan bolady qas,

«Maýjýt» penen manýhty ol  aıyr­mas, –

deı kelip, Maǵaýııaǵa: «Úshbý sózdi zeıin qoıyp oqy hám solaı iste, shyraǵym», – degen ystyq júrekti ákeniń, mol meıirimi men «jaryq shyraǵyna» balaǵa eń senimdi tirek ulyna laıyq uly mahabbat sezimin bildiredi. «Aqylbaı birge kelsin» dep ekin­shi bir ulyn qasyna seriktikke sha­qyrady.

Bizdiń aıtpaǵymyz: Abaıdyń Ma­ǵashqa degen baǵasy men tanym kók­jıegin áspetteý ǵana. Bul rette, alǵash osy bir hatty, arhıv aqtarýshy Amantaı Isın degen jas ǵalym azamattyń kózi shalyp, qýana jar salǵany bar. Árıne, ol da tegin emes. Bul jáıinde ǵalymnyń ózi bylaı deıdi: «Júz jyl ótip, jurtshylyqqa jańa tanys bolyp otyrǵan Abaı haty – halqymyz úshin baǵa jetpes mádenı mura. Abaı muraty. Abaı armany, Abaı óleńi, Abaı meıirimi – bári de osynda, bári bar, joǵy menmundalap, úni estilip, túsi kórinip, ıisi juparlap tur. Hattaǵy Shákárim, Aqylbaı, Maǵaýııa syndy tarıhı tulǵalardyń da ómir belesteri osy at arqyly tanylady» («Abaı» №4, 974-bet).

Abaı 1894 jyly Maǵaýııany Ábishtiń (Ábdirahmannyń) qasynda bol dep, Almatyǵa jiberedi. Ábish áıeli men balasyn aýylǵa qaıtarady. Maǵaýııa Ábishtiń qasynda bes aıdaı bolyp, kútimin moınyna alady. Taǵdyrdyń jazýymen bes aıdaı qasynda bolǵan súıikti aǵasyn óz qolymen baqıǵa attandyrady. Osy kúnder onyń óziniń de az ómiriniń ishinde eń aýyr, kúızelisti, qaıǵyly, jalǵyzdyq sezingen kezi edi, ol qatty tebirenip, kóńil kúıin, kóz jasyn óleń-jyrmen tógedi.

Yńqyldap jatyr eken jańa barsam,

Jasymdy toqtata almaı, boldym sarsań.

Sup-sur bolyp jatqanyn shalqasynan,

Kókiregim kóredi, kózimdi alsam, – depti.

Ábishtiń aıyqpas derti kún sa­ıyn asqynyp, Maǵaýııanyń úmitin tas-talqan ete bastaıdy.

Jalǵyz, mine, otyrmyn ár nárse oılap,

Tistenip, kózge kelgen jasty «qoılap».

Aýrý tynysh bolǵanda, men de tynysh,

Yńq etken dybys shyqsa júrek oınap…

Shynshyl til, ádebi zor, taza júrek,

Aq kóńil saqtalmaıtyn ishinde kek!

Ómirden úmiti joq, beıneti kóp,

Jatady bir qozǵalmaı zor kókirek, – dep Ábishteı aǵasynyń boıyndaǵy barsha adamgershilik asyl qasıetterin ashyp beredi. Keıin Abaı Ábishke arnaǵan óleńderinde ony tek óz balam dep joqtamaıdy:

Jańa jyldyń basshysy – ol,

Men eskiniń arty edim, – deıtini bar.

«Deıtuǵyn sóziń qaıda «Maǵataıym», –

deıtin jan aǵasy Ábish nebári 27 jasynda (1895 j.) qyrshynynan qıylady. Maǵaýııa saly sýǵa ketip, unjyrǵasy salbyrap, zarlap eline qaıtady.

Osydan toǵyz jyl ótkende, nebári 34 jasynda Maǵaýııa ózi de ókpe dertinen aıyqpaı ómirden ótedi. Súıegi Qajy atasynyń janyna, Aqshoqy mekeninde jerlenedi.

Abaıǵa Maǵaýııanyń ólimi qatty áser etken. Maǵashyn jer qoınyna tapsyryp, ákesi Qunekeńniń beıitinen eki saǵattaı shyqpaı, ońashalana kúızele jalbarynýshy bolǵan. «Eı, Táte, (ákesin solaı ataıtyn) árýaqty er ediń, meni Maǵashtyń artyna qoıma, al qasyńa», – dep qajynyń zıratyn úsh aınalyp jiberdi», – deıtin Baımaǵanbet aıtypty, múlde opyrylyp, qartaıyp, qur súlderin basyp shyqqannan kórdik degender de bolǵan.

Maǵaýııa eki áıel alǵan. Báıbishesi – Dámegóıden: Ýásıla (1891-1954 jj.), Qutaıba, Babyr, Jaǵyfar týsa, toqaly – Mórjannan – Kámılá atty qyz týǵan.

Abaıdyń aıtýy, tapsyrýymen odan alǵan derekti áńgimeleri arqyly birneshe poema jazǵan. Olary: «Eńlik-Kebek», «Abylaı» jáne «Medǵat-Qasym». Alǵashqy poemasyn 20 jasynda jazsa, sońǵysyn 30 jasynda jazǵan edi. Aýyzdan aýyzǵa jattalyp, qoldan-qolǵa kóshirilýmen jurtqa taraǵan. Kóshirmesi saqtalyp, búginge jetken.

Abaı «Ábdirahman» atty óleńinde:

Arǵy atasy qajy edi,

Beıisten tartqan shárbátti.

Jaryqtyqtyń óneri,

Aıtýǵa tildi terbetti.

Adaldyq, aqyl jasynan

Qozǵapty, tynyshtyq bermepti.

Mal túgil, janǵa myrza edi,

Ár qıynǵa sermepti, – dep ákesi Qunanbaıǵa baǵa bere kelip, onyń nemeresiniń de qasıet qadyryn beınelep, tolǵanǵan qalyń oıǵa shomady.

Jıyrma jeti jasynda,

Ábdirahman kóz jumdy.

Júregi jyly, boıy qurysh

Týysy jannan bólek-ti,

Tul-boıyń uıat, ar ediń,

Eskerip, istep oılaǵan – deýinde Abaı óz balalarynyń tula boılarynan tolysyp, ósken shaqtarynda ar-uıatty zor tutyp, jurtqa meıirimdi, júrekteri shýaqty, ár isti oılanyp baryp oń tyndyratyn adamgershilik asyl qasıetterin madaqtaıdy.

Abaıdyń Ábdirahmannan úlken balasy Ákimbaı 1874 jyly, ne bári segiz jasynda qaza bolady. Ony Ysqaq inisi baýyryna salǵan eken. Jastaı qyrshyn qıylǵan balasy Ákimbaıǵa joqtaý óleńin Abaı:

Arǵy tegi mundaǵy,

Orta júzdiń ulyǵy.

Ana tegi ondaǵy

Ózen-sýdyń tunyǵy.

Eki asyldyń qosylǵan,

Som altynnyń synyǵy, – dep­ Qunekeń men Alshynbaıdaı asyl­dar­dyń urpaǵy ekendikterin dáripteı jazady. Ákimbaı bala bolsa da, ózgeshe qylyǵymen el nazaryna ilikken, qarshadaıynan ımandylyq jolyna beıil bolǵan. Kóz jumar sońǵy aýyr syn saǵatta til qatyp: «búgin kún beısenbi me?» dep surap, jumaǵa dúnıeden perishtedeı ótkenine tańdana otyryp, eriksiz kóńili bosap, kózine jas alǵan. Abaıdyń jan kúızelisin kórgender osylaı deıdi. Kákitaıdyń on jasynda Maǵashqa serik bolsyn dep Ysqaqtyń ony Abaı tárbıesine berýi de árıne, tegin emes qoı. «Áke balaǵa synshy» demekshi, ár balasynyń ár qyryn dóp basyp, keıingi jastarǵa úlgi etýmen qosa, altyn arqaý tartqan nárli tektiń súıkimdi, súıikti perzentteri ekeninen buljytpas habar beredi. Abaı «Ábishine» arnaǵan muń-zary men Ákimbaıdy joqtaýyndaǵy «Baǵa» – Maǵaýııa ulynyń da ólimine qarata aıtqan joqtaýy dersiz. Tarıhı murajaı qujatynda: «1903 j. 23 qyrkúıekte Dala general-gýbernatoryna: «Shyńǵys bolysy Ibragım Qunanbaevtyń týǵanyna alpys jyl, áıeli men jıyrma balasy bar. Qunanbaev asa saýatty, aqyldy (kemel), orys ádebıeti men kitap, jýrnal, gazetterdi aldyryp, zer salady. Balalaryn oryssha saýattandyrýǵa kóp kóńil bóledi. Abaıdyń bul kúnderi denesi aýyrlap, erte qartaıýǵa beıim aldyrǵan…» dep jazylypty.

Abaı Maǵaýııa dúnıeden óterde qolynan ustap:

Arqamdy júkten bosatqan qaraǵym,

Aýzymdy sózden bosatqan qaraǵym.

Aldymdy kisiden bosatqan, qaraǵym,

Qosh bol, Maǵashym, qaraǵym, –  dep kózine jas alyp, shydamaı tysqa shyǵyp ketetin, kúırete kúızeltken súıikti uly bolatyn. Ózine serik, kelesheginen zor úmit kútken aqyn jáne oǵan artqan amanaty da aýyr edi. Endi sol úmiti úzilip, armany kúıregen sáttegi ishqusasy ǵoı bul.

Sondaı-aq, óziniń kenje inisi Ospan jáıli de shynaıy syr ashady. Tegine tartqan adaldyq pen myrzalyǵyn aıshyqtaıdy. 1887-1889 jyldary eki saılaýda Shyńǵysqa bolys bolǵan bilikti inisine zor baǵa beredi.

Keshegi Ospan aǵasy,

Kisiniń malyn jemepti.

Mal suraǵan kisige

Joq, qaıtemin demepti.

Qýaty artyq, oıy keń,

Jurttyń bárin shenepti.

Dosyna dál – jaz, jaýǵa – aıaz,

Alysqandy demepti.

Adaldyq úshin alysyp,

Jegishke aqy tólepti.

Júregimdi qan qyldy,

Ótken adam, ólgen jan.

Aqyl izdep izerlep,

Bárin synap sandalǵan.

Birin tappaı solardyń,

Endi ishime oı salǵan.

Tula boıdy ýlatty,

Bári aldaǵysh sum jalǵan… –

dep zarly muńǵa shomady, júregin dert sharpıdy. Abaı osy bir egde tartqan sherli shaǵynda «bári aldanysh sum jalǵannyń» júregin qan jylata syr ashady. Abaı nebári jasy 20-ǵa ilikkennen 40 jasqa tolǵansha 18 jyldan astam el bıliginiń tizginin ustap, bolystyq qyzmetter atqarǵany málim. Bedeldi halyq bıi bolyp tanylady. Sodan beri de «Jumbaq janǵa» aınalǵan. Maǵaýııanyń qazasyna deıingi taǵdyr taýqymetin oıynan súzgileı ótkizip, san salada kúıingen de kúızelgeni ras. Bul jaıynda ózi: «Júregim meniń qyryq jamaý, qııanatshyl dúnıeden, qaıtyp aman qalsyn saý, qaıtqannan soń árneden», – deýi uly jannyń taýqymetine aıǵaq.

Qunanbaı áýleti úshin ótken ǵasyrdyń sońǵy ár 10 jyly qaıǵy-qasyretke óte toly: Ospan opat bolǵan (1893 j.), Ábish ómirden ótken (1895 j.), jáne ǵasyr basynda Maǵaýııa men Abaı, Aqylbaı kóz jumǵan ár qyryq kún saıyn qalyń qaıǵy shekken (1904 j.). Odan keıingi alapatty, alasapyrandy, qatal qasiretti 1928, 1930, 1937 jyldar erekshe kózge urady, kóńilge oı salady, máńgi baqı este ustalmaq.

Maǵaýııa men Abaı dúnıe sal­ǵanda Ýásılá 13 jasta, Qutaıba – 9 da, (Babyr) Maǵfýr – 7 de, Jaǵyfar – 5 te, Kámılá 2-jas­ta bolatyn.

Abaıdyń inileri – Sháhkárim – 46-da, Kákitaı – 35 te edi. Turaǵul uly – 29 jasta, el bıligi qolyndaǵy atpal azamattar bolatyn.

Mine, Qunanbaı, Abaı urpaqta­ry­nyń taǵdyry osyndaı.


 Seıitjan TÁBÁRIKOV, 

Semeı qalasy,

"Túrkistan" gazeti, 2014 jyl

 

Pikirler