– «Óner joly – aýyr jol» dep jatady ǵoı. Siz ónerge qalaı keldińiz?
– Men Semeı oblysy, Aqsýat aýdanynda dúnıege keldim. Osynda balalar mýzyka mektebinde tálim aldym. On bir jyldyqty bitirgen soń, anamnyń qalaýymen Semeıdegi M.Áýezov atyndaǵy pedagogıkalyq kolledjge oqýǵa tústim. Kóńil qalaýy báribir óz degenin jasatady eken.
Kolledjde oqyp júrip, dástúrli ánniń nasıhatshylary M.Eshekeev, K.Ólmesekov syndy aǵalarymnan dáris aldym. Pedagogıkalyq kolledjdi bitirgen soń, osy kisilerdiń aq batasyn alyp, Qurmanǵazy atyndaǵy memlekettik konservatorııaǵa tústim. Munda «Dástúrli án» bólimine Bekbolat Tileýhannyń synybyna qabyldandym. Osy ýaqytqa deıin dombyra men syrnaıda qatar oınap kelgenmin, keıinnen Bekbolat aǵa: «Syrnaı dástúri kenjelep qaldy, onyń kóp repertýary da jaryqqa shyqpaı jatyr», – dep taza syrnaıǵa qaraı aýystyrdy. Konservatorııada oqyp júrip, prezıdent orkestrinde qyzmet istedim. Atalmysh óner ordasyn támamdaǵan soń, Bekbolat Tileýhannyń jetekshiligimen eki jyl aspırantýrada oqydym.
- Ónermen qatar, ǵylymmen de shuǵyldanasyz ba?
- Meniń «Qazaqtyń mýzyka mádenıetindegi syrnaımen án aıtý dástúri» degen ǵylymı taqyrybym Almatyda konservatorııada oqyp júrgenimde bekitilgen. Shyǵarmashylyǵym, otbasym dep júrip jumysymdy jandandyrýǵa múmkindik bolmady. Elordaǵa at basyn burǵan soń taqyrybymdy L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetine aýystyrdym. Alla qalasa aldaǵy ýaqytta kandıdattyq dıssertaııamdy qorǵasam deımin.
– Bir sózińizde anamnyń qalaýymmen pedagogıkalyq kolledjge tústim dep qaldyńyz. Sonda anańyz óner jolyna túsýińizge qarsy boldy ma?
– Mektepti bitirgen soń oqýǵa túser aldynda anammen aqyldastym. «Ánshi degen qyz balaǵa tán mamandyq emes, erteńgi kúni jar bolasyń, ana bolasyń, muǵalimdik naǵyz qyz balanyń qoly» dep anam óner jolyna túsýime qarsylyq bildirdi. Sodan anamnyń bir aýyz sózin jerge tastamaı, pedagogıkalyq kolledjge tústim. Biraq, oǵan esh ókinbeımin, sebebi, rýhanı azyq jınadym.
– «Dástúrli ánge suranys azaıdy, bul óner túri kenjelep qaldy» degen pikirge ne aıtasyz?
– Mundaı pikirmen kelispeımin. HIH ǵasyrda negizin salǵan dástúrli ándi oryndaýshylar HH ǵasyrda bizge jetkizdi. Kúni búginge deıin dástúrli án óziniń qalybyn joıǵan joq. Estrada janry tótennen kelip, az ýaqyttyń ishinde beleń alǵan bir tolqyn sekildi. Qazirgi ýaqytta fonogrammanyń arqasynda ánshilerdiń qatary kóbeıdi. Egerde, «fonogrammamen án aıtýǵa tyıym salynsyn» degen zań qabyldanatyn bolsa, tek kómeıine bulbul uıa salǵan ánshiler ǵana óner sahnasynda qalady.
– Ónermen qatar, ustazdyqty da qatar alyp júrsiz?
– Myrzataı Joldasbekovtyń shaqyrtýymen L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ýnıversıtetinde «Dástúrli mýzyka óneri» mamandyǵy boıynsha stýdentterge sabaq berdim, qazir bul mamandyq jabylyp jatyr. 2001 jyldan beri mýzyka akademııasynda «Syrnaımen án aıtý dástúri men Arqa ánderi» mamandyǵy boıynsha tálim alyp jatqan stýdent-jastarǵa dáris oqımyn.
– Dástúrli ándi nasıhattap júrgen zamandastaryńyzǵa kóńilińiz tola ma?
– Dástúrli ánge suranys azaıǵanmen, onyń deńgeıi búginde joǵary dep sanaımyn. Bizge árdaıym úlgi bolǵan aǵa-apalarymyz: «Qazirgi jastardyń aryny qatty, erteńgi kúni dástúrli ándi halyqqa keńinen nasıhattaýǵa súbeli úles qosatyn osy jastarymyz bolady» dep ózderiniń oń pikirlerin bildirip otyrady. Osydan-aq, deńgeıimizdiń birshama ilgerilegenin kórýge bolady.
– Qaı óner túrin bolmasyn jarnamalaýdyń eń ońtaıly tásili – beınebaıan. Dástúrli ánderge beınebaıan túsirý jaǵy qalaı?
– Dástúrli ánderge beınebaıan túsirilip jatyr, biraq óte az. Qazirgi jastar gazet-jýrnal oqymaıdy, qoly qalt etse kompıýterde otyrady, odan qaldy kógildir ekranǵa telmiredi. Biraq, eń tómengi baǵaǵa túsirdim degenniń ózinde bir beınebaıandy 5-6 myń dollarǵa túsiresiz. Odan keıin ony telearnalardan nasıhattaý úshin taǵy qyrýar qarajat qajet. Men halyq áni «Bulbulymǵa» beınebaıan túsirdim. Ol birneshe jınaqtarǵa endi.
– Keıingi kezde estrada ánshisi retinde de tanylyp júrsiz, bul sizdiń de estradaǵa betburys jasaǵanyńyz ba?
– Joq, men dástúrli ánshi retinde qalamyn. Múmkindik bolyp jatsa, qabilet-qarymyńyz kelip jatsa, ár qyrynan ashylǵan da durys. Estrada janrynda Qalqaman Sarınniń sózine jazylǵan Medet Salyqovtyń «Jibek sezim» áni shyqty, oǵan beınebaıan da túsirilip, búginde telearnalardan nasıhattalýda. Endi taǵy bir «Naǵashyma» degen ándi shyǵarǵaly jatyrmyz. Áni Medet Salyqovtiki, sóziniń avtory belgisiz. Medet sózin uıaly telefonnan tyńdap, kóńilinen shyqqan soń ánin jazǵan-tyn. Qazir avtoryn izdestirý ústindemiz.
– Ómirlik jaryńyz Medet Salyqov ta óner adamy. Sizderde «Otbasynda bir óner adamy bolsa jetedi» degen pikir joq pa?
– Jan jarymnyń óner adamy bolǵany maǵan berilgen baq dep sanaımyn. Shyǵarmashylyqtyń adamy bolǵandyqtan Medet meniń ónerime túsinistikpen qaraıdy. «Sen oqydyń, qanshama jyl izdendiń, sondyqtan ónerińdi jaryqqa shyǵarýǵa tıissiń» dep árdaıym ózi qoldaý bildirip otyrady. Áıel – otbasynyń uıytqysy bolǵandyqtan, balalarymyzdyń tárbıesi meniń moınymda. Shyǵarmashylyq jumystarymnyń barlyǵyn Medet ózi rettep, gastroldik saparlarǵa shyǵýyma da septigin tıgizip, barlyq jaǵdaıymdy jasap otyrady. Sondyqtan bizde óner jaǵynan kelgende túsinbeýshilik joq, árdaıym bir-birimizdi qoldap otyramyz.
– Medetpen qalaı tanystyńyzdar, otbasynda qanshalyqty tatýsyzdar?
– Biz bir-birimizdi stýdent kezimizden bilemiz. Alǵashqy kýrstan aralasyp, keıinnen konservatorııany bitirgen soń shańyraq kóterdik. Aqkerbez, Áıgerim syndy qos botamyz bar. Otbasynda árdaıym pikirlesip otyramyz, birligimiz jarasqan uıyǵan otbasymyz desem, artyq aıtqandyǵym bolmas.
– Jasyratyny joq, ene men kelinniń arasyndaǵy «tartys» búginde ózekti taqyrypqa aınaldy. Sizderde qalaı?
– Qudaı saqtasyn. Biz enem ekeýmiz óte beıbit ómir súremiz (kúledi). Biz bólek turamyz, biraq, enem bizge jıi kelip turady, aılap jatyp, nemereleriniń ortasynda bolyp ketedi. Enemniń minezi jaıly, sondyqtan bizdiń aramyzda eshqandaı kelispeýshilik oryn alǵan emes.
– Jubaıyńyz Medettiń minez-qulqyndaǵy jaqsy, kemshin qasıetterdi ataı alasyz ba?
– Men Medettiń adamgershilik qasıetin basa aıtar edim. Óte kópshil, aınalasyndaǵylarǵa múmkindiginshe qol ushyn bergisi kelip turady. Al, bir kemshiligi – óte umytshaq. Qoıǵan nársesin taba almaı, árdaıym áýre bolyp júredi.
– Arnaıy stılıstterińiz bar ma?
– Men sahnalyq kıim úlgilerin «Áıgerim» tigin salonynda jáne Qaırolla degen tiginshige tiktiremin. Kóbine kıim úlgilerin gazet-jýrnaldardan, kitaptardan qarap, ózim tańdaımyn.
– Estradalyq ándermen ekiniń biri toıǵa shyǵyp jatady, al, mundaı dýmandarda dástúrli ánderge suranys bar ma?
– Dástúrli ánderge suranys bar. Toılarǵa shyǵýǵa usynys túsip jatady, baramyz. Kóbine dástúrli ándi toıdyń basynda suraıdy.
– Baǵańyz qandaı?
– Buryndary óner tarlandary Aqan seri, Birjan saldar da toıǵa shyqqan ǵoı. Sonda ónerlerine súısingen halyq shama-sharqynsha syı-sııapat jasap, shyǵaryp salǵan. Mende de arnaıy baǵa joq, bergenin alamyn.
– Jeke kóligińiz bar ma, júrgize alasyz ba?
– Shyny kerek, osy ýaqytqa deıin kólikke qyzyqpappyn. Osy jyly úlken qyzymyz mektepke, kishimiz balabaqshaǵa barady. Medet kóbine túzde bolǵandyqtan, kóptegen qajettilikterdi ózim atqarý úshin kólik júrgizýdi úırenýime týra keldi. Qazir kólik júrgizýge beriletin ruqsat qujatyn aldym, azdap júrgizip júrmin.
– Ónerden ózge, qyzyǵýshylyǵyńyz qandaı?
– Gúl ósirýmen aınalysqandy jaqsy kóremin. Olardy kútip, baptap, gúldegenin kórgende sondaı qýanamyn. «Geron» gúliniń men úshin orny bólek. Gúlderdiń tarıhyna úńilip, sondaı áýestenbeımin, tek ósirip, baptaǵandy janym súıedi.
– Áńgimeńizge rahmet!
Suhbattasqan
Merýert NAÝRYZBAI
