– «Öner joly – auyr jol» dep jatady ǧoi. Sız önerge qalai keldıŋız?
– Men Semei oblysy, Aqsuat audanynda düniege keldım. Osynda balalar muzyka mektebınde tälım aldym. On bır jyldyqty bıtırgen soŋ, anamnyŋ qalauymen Semeidegı M.Äuezov atyndaǧy pedagogikalyq kolledjge oquǧa tüstım. Köŋıl qalauy bärıbır öz degenın jasatady eken.
Kolledjde oqyp jürıp, dästürlı ännıŋ nasihatşylary M.Eşekeev, K.Ölmesekov syndy aǧalarymnan därıs aldym. Pedagogikalyq kolledjdı bıtırgen soŋ, osy kısılerdıŋ aq batasyn alyp, Qūrmanǧazy atyndaǧy memlekettık konservatoriiaǧa tüstım. Mūnda «Dästürlı än» bölımıne Bekbolat Tıleuhannyŋ synybyna qabyldandym. Osy uaqytqa deiın dombyra men syrnaida qatar oinap kelgenmın, keiınnen Bekbolat aǧa: «Syrnai dästürı kenjelep qaldy, onyŋ köp repertuary da jaryqqa şyqpai jatyr», – dep taza syrnaiǧa qarai auystyrdy. Konservatoriiada oqyp jürıp, prezident orkestrınde qyzmet ıstedım. Atalmyş öner ordasyn tämamdaǧan soŋ, Bekbolat Tıleuhannyŋ jetekşılıgımen ekı jyl aspiranturada oqydym.
- Önermen qatar, ǧylymmen de şūǧyldanasyz ba?
- Menıŋ «Qazaqtyŋ muzyka mädenietındegı syrnaimen än aitu dästürı» degen ǧylymi taqyrybym Almatyda konservatoriiada oqyp jürgenımde bekıtılgen. Şyǧarmaşylyǧym, otbasym dep jürıp jūmysymdy jandandyruǧa mümkındık bolmady. Elordaǧa at basyn būrǧan soŋ taqyrybymdy L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetıne auystyrdym. Alla qalasa aldaǧy uaqytta kandidattyq dissertasiiamdy qorǧasam deimın.
– Bır sözıŋızde anamnyŋ qalauymmen pedagogikalyq kolledjge tüstım dep qaldyŋyz. Sonda anaŋyz öner jolyna tüsuıŋızge qarsy boldy ma?
– Mekteptı bıtırgen soŋ oquǧa tüser aldynda anammen aqyldastym. «Änşı degen qyz balaǧa tän mamandyq emes, erteŋgı künı jar bolasyŋ, ana bolasyŋ, mūǧalımdık naǧyz qyz balanyŋ qoly» dep anam öner jolyna tüsuıme qarsylyq bıldırdı. Sodan anamnyŋ bır auyz sözın jerge tastamai, pedagogikalyq kolledjge tüstım. Bıraq, oǧan eş ökınbeimın, sebebı, ruhani azyq jinadym.
– «Dästürlı änge sūranys azaidy, būl öner türı kenjelep qaldy» degen pıkırge ne aitasyz?
– Mūndai pıkırmen kelıspeimın. HIH ǧasyrda negızın salǧan dästürlı ändı oryndauşylar HH ǧasyrda bızge jetkızdı. Künı bügınge deiın dästürlı än özınıŋ qalybyn joiǧan joq. Estrada janry tötennen kelıp, az uaqyttyŋ ışınde beleŋ alǧan bır tolqyn sekıldı. Qazırgı uaqytta fonogrammanyŋ arqasynda änşılerdıŋ qatary köbeidı. Egerde, «fonogrammamen än aituǧa tyiym salynsyn» degen zaŋ qabyldanatyn bolsa, tek kömeiıne būlbūl ūia salǧan änşıler ǧana öner sahnasynda qalady.
– Önermen qatar, ūstazdyqty da qatar alyp jürsız?
– Myrzatai Joldasbekovtyŋ şaqyrtuymen L.Gumilev atyndaǧy Euraziia universitetınde «Dästürlı muzyka önerı» mamandyǧy boiynşa studentterge sabaq berdım, qazır būl mamandyq jabylyp jatyr. 2001 jyldan berı muzyka akademiiasynda «Syrnaimen än aitu dästürı men Arqa änderı» mamandyǧy boiynşa tälım alyp jatqan student-jastarǧa därıs oqimyn.
– Dästürlı ändı nasihattap jürgen zamandastaryŋyzǧa köŋılıŋız tola ma?
– Dästürlı änge sūranys azaiǧanmen, onyŋ deŋgeiı bügınde joǧary dep sanaimyn. Bızge ärdaiym ülgı bolǧan aǧa-apalarymyz: «Qazırgı jastardyŋ aryny qatty, erteŋgı künı dästürlı ändı halyqqa keŋınen nasihattauǧa sübelı üles qosatyn osy jastarymyz bolady» dep özderınıŋ oŋ pıkırlerın bıldırıp otyrady. Osydan-aq, deŋgeiımızdıŋ bırşama ılgerılegenın köruge bolady.
– Qai öner türın bolmasyn jarnamalaudyŋ eŋ oŋtaily täsılı – beinebaian. Dästürlı änderge beinebaian tüsıru jaǧy qalai?
– Dästürlı änderge beinebaian tüsırılıp jatyr, bıraq öte az. Qazırgı jastar gazet-jurnal oqymaidy, qoly qalt etse kompiuterde otyrady, odan qaldy kögıldır ekranǧa telmıredı. Bıraq, eŋ tömengı baǧaǧa tüsırdım degennıŋ özınde bır beinebaiandy 5-6 myŋ dollarǧa tüsıresız. Odan keiın ony telearnalardan nasihattau üşın taǧy qyruar qarajat qajet. Men halyq änı «Būlbūlymǧa» beinebaian tüsırdım. Ol bırneşe jinaqtarǧa endı.
– Keiıngı kezde estrada änşısı retınde de tanylyp jürsız, būl sızdıŋ de estradaǧa betbūrys jasaǧanyŋyz ba?
– Joq, men dästürlı änşı retınde qalamyn. Mümkındık bolyp jatsa, qabılet-qarymyŋyz kelıp jatsa, är qyrynan aşylǧan da dūrys. Estrada janrynda Qalqaman Sarinnıŋ sözıne jazylǧan Medet Salyqovtyŋ «Jıbek sezım» änı şyqty, oǧan beinebaian da tüsırılıp, bügınde telearnalardan nasihattaluda. Endı taǧy bır «Naǧaşyma» degen ändı şyǧarǧaly jatyrmyz. Änı Medet Salyqovtıkı, sözınıŋ avtory belgısız. Medet sözın ūialy telefonnan tyŋdap, köŋılınen şyqqan soŋ änın jazǧan-tyn. Qazır avtoryn ızdestıru üstındemız.
– Ömırlık jaryŋyz Medet Salyqov ta öner adamy. Sızderde «Otbasynda bır öner adamy bolsa jetedı» degen pıkır joq pa?
– Jan jarymnyŋ öner adamy bolǧany maǧan berılgen baq dep sanaimyn. Şyǧarmaşylyqtyŋ adamy bolǧandyqtan Medet menıŋ önerıme tüsınıstıkpen qaraidy. «Sen oqydyŋ, qanşama jyl ızdendıŋ, sondyqtan önerıŋdı jaryqqa şyǧaruǧa tiıssıŋ» dep ärdaiym özı qoldau bıldırıp otyrady. Äiel – otbasynyŋ ūiytqysy bolǧandyqtan, balalarymyzdyŋ tärbiesı menıŋ moinymda. Şyǧarmaşylyq jūmystarymnyŋ barlyǧyn Medet özı rettep, gastroldık saparlarǧa şyǧuyma da septıgın tigızıp, barlyq jaǧdaiymdy jasap otyrady. Sondyqtan bızde öner jaǧynan kelgende tüsınbeuşılık joq, ärdaiym bır-bırımızdı qoldap otyramyz.
– Medetpen qalai tanystyŋyzdar, otbasynda qanşalyqty tatusyzdar?
– Bız bır-bırımızdı student kezımızden bılemız. Alǧaşqy kurstan aralasyp, keiınnen konservatoriiany bıtırgen soŋ şaŋyraq köterdık. Aqkerbez, Äigerım syndy qos botamyz bar. Otbasynda ärdaiym pıkırlesıp otyramyz, bırlıgımız jarasqan ūiyǧan otbasymyz desem, artyq aitqandyǧym bolmas.
– Jasyratyny joq, ene men kelınnıŋ arasyndaǧy «tartys» bügınde özektı taqyrypqa ainaldy. Sızderde qalai?
– Qūdai saqtasyn. Bız enem ekeumız öte beibıt ömır süremız (küledı). Bız bölek tūramyz, bıraq, enem bızge jiı kelıp tūrady, ailap jatyp, nemerelerınıŋ ortasynda bolyp ketedı. Enemnıŋ mınezı jaily, sondyqtan bızdıŋ aramyzda eşqandai kelıspeuşılık oryn alǧan emes.
– Jūbaiyŋyz Medettıŋ mınez-qūlqyndaǧy jaqsy, kemşın qasietterdı atai alasyz ba?
– Men Medettıŋ adamgerşılık qasietın basa aitar edım. Öte köpşıl, ainalasyndaǧylarǧa mümkındıgınşe qol ūşyn bergısı kelıp tūrady. Al, bır kemşılıgı – öte ūmytşaq. Qoiǧan närsesın taba almai, ärdaiym äure bolyp jüredı.
– Arnaiy stilistterıŋız bar ma?
– Men sahnalyq kiım ülgılerın «Äigerım» tıgın salonynda jäne Qairolla degen tıgınşıge tıktıremın. Köbıne kiım ülgılerın gazet-jurnaldardan, kıtaptardan qarap, özım taŋdaimyn.
– Estradalyq ändermen ekınıŋ bırı toiǧa şyǧyp jatady, al, mūndai dumandarda dästürlı änderge sūranys bar ma?
– Dästürlı änderge sūranys bar. Toilarǧa şyǧuǧa ūsynys tüsıp jatady, baramyz. Köbıne dästürlı ändı toidyŋ basynda sūraidy.
– Baǧaŋyz qandai?
– Būryndary öner tarlandary Aqan serı, Bırjan saldar da toiǧa şyqqan ǧoi. Sonda önerlerıne süisıngen halyq şama-şarqynşa syi-siiapat jasap, şyǧaryp salǧan. Mende de arnaiy baǧa joq, bergenın alamyn.
– Jeke kölıgıŋız bar ma, jürgıze alasyz ba?
– Şyny kerek, osy uaqytqa deiın kölıkke qyzyqpappyn. Osy jyly ülken qyzymyz mektepke, kışımız balabaqşaǧa barady. Medet köbıne tüzde bolǧandyqtan, köptegen qajettılıkterdı özım atqaru üşın kölık jürgızudı üirenuıme tura keldı. Qazır kölık jürgızuge berıletın rūqsat qūjatyn aldym, azdap jürgızıp jürmın.
– Önerden özge, qyzyǧuşylyǧyŋyz qandai?
– Gül ösırumen ainalysqandy jaqsy köremın. Olardy kütıp, baptap, güldegenın körgende sondai quanamyn. «Geron» gülınıŋ men üşın orny bölek. Gülderdıŋ tarihyna üŋılıp, sondai äuestenbeimın, tek ösırıp, baptaǧandy janym süiedı.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbattasqan
Meruert NAURYZBAI
